Huwelijksmoeilijkheden als element van een politieke biografie

De feministische schrijfster Johanna Naber (1859-1941) wilde vrouwen een stem in de geschiedenis geven. In haar talrijke biografische studies waren de hoofdpersonen dan ook bijna altijd vrouwen. Haar politieke biografie uit 1913 van de Leidse hoogleraar Joan Melchior Kemper, die door de schrijfster erg bewonderd werd, vormde daarop een uitzondering. Zijn levensbeschrijving wierp een nieuw licht op het herstel van de onafhankelijkheid van ons land in 1813 en vestigde in het bijzonder de aandacht op de beslissende rol van de oud-patriot Kemper bij het invoeren van de constitutionele monarchie.

Hoewel de hoofdpersoon in Kempers biografie bij uitzondering een man was, trad in het boek ook een moedige vrouw op. Naber belichtte het heldhaftige gedrag van Christina de Vries, de vrouw van Kemper, die in november 1813 bij afwezigheid van haar man voor haar huis in Leiden verontruste burgers, die de terugkeer van de Fransen vreesden, moed wist in te spreken.

Een completer beeld van Christina laat zien, dat deze intelligente vrouw nogal introvert was en de voorkeur gaf aan een sober, eenvoudig gezinsleven. Ze had een sterke kunstzinnige belangstelling. Zo kocht ze op het oog waardeloze schilderijen, liet ze restaureren, waarna het herhaaldelijk belangrijke kunstwerken bleken te zijn. Ook vervaardigde ze aquarellen. Daarnaast had ze de zorg voor een druk gezin met vijf kinderen, terwijl haar echtgenoot een zeer extraverte, uiterst charmante man was, die door zijn vele openbare functies vaak uithuizig was. Dat zij haar man daarover verwijten maakte en ze zich door hem onvoldoende gewaardeerd voelde, wierp een schaduw over het huwelijk.

Na in november 1813 enkele weken politiek en bestuurlijk actief te zijn geweest, keerde Kemper terug naar zijn hoogleraarschap in Leiden. Het is verrassend dat Naber in een nogal zwaar aangezette beschouwing de ‘klimmende naijver van de echtgenote’ aanwees als ‘hinderpaal’ bij de politiek-maatschappelijke activiteiten die Kemper steeds meer in beslag namen. Naber kon echter niet concreet waarmaken dat hij bepaalde activiteiten door toedoen van Christina achterwege had gelaten. In feite was hij tot aan zijn overlijden een zeer druk bezet man, die zijn universitaire werk met het lidmaatschap van de Tweede Kamer en van vele commissies combineerde. Hij weigerde lid van de Raad van State te worden, maar de reden daarvoor was dat hij onafhankelijk wilde blijven. Voor het ministerschap werd hij nooit gevraagd, maar gelet op zijn vaak naïef-idealistische opstelling zou hij daar ook niet geschikt voor zijn geweest.

Uiteindelijk beschreef Naber de huwelijksmoeilijkheden toch vooral vanuit het gezichtspunt van de man. Zo vermeldde zij niet dat Christina gehandicapt was door een toenemende doofheid, wat kleindochter Jeltje in een veel positiever getoonzet portret van haar grootmoeder zag als de oorzaak van ‘het misverstand’ tussen de echtelieden.

Voor de feministe Naber moet het schrijven van dit onderdeel van de biografie een worsteling zijn geweest, het zijn moeizaam geschreven pagina’s. In dit verband is ook nog van belang dat Naber vier jaar na Kempers biografie in een bundel een egodocument presenteerde van een dochter van het echtpaar. Deze monografie van Elisabeth Kemper was een lofzang op beide ouders en van huwelijksmoeilijkheden was geen sprake. Naber gaf enige toelichtingen bij het document. Zij vermeldde niet de discrepantie tussen de positieve schets door Elisabeth van een zorgzame en verstandige moeder en de zeer kritische beschrijving van ‘de naijver’ van Christina in haar eigen boek over Joan Melchior. Dat Naber bij het presenteren van deze monografie op geen enkele manier haar eigen kritische oordeel over Christina noemde is toch wel raadselachtig. Overigens is het nogal uitgesponnen element niet erg functioneel in de overigens waardevolle politieke biografie van Kemper die met name voor de gebeurtenissen in 1813 nog steeds geraadpleegd wordt door hedendaagse geschiedschrijvers.

eerdere columns

Uiterste beelden van Lodewijk Napoleon: “goede koning” of “loser”  

In 1808 verschenen in Amsterdam pamfletten met de tekst: ‘het achtste wereldwonder gaat naar den donder, het worde de woning van onzen lamme koning’....

Bij het overlijden van Dries van Agt. Necrologieën missen vaak biografische scherpte

Necrologieën missen vaak biografische scherpte. Zo hebben Peter de Waard (Volkskrant) en Sjoerd de Jong (NRC) er in de afgelopen week in columns op...

Koninklijke Bibliotheek verbergt onkunde achter internationale afspraken

De KB, onze nationale bibliotheek waar digitale, gedrukte en geschreven erfgoedcollecties van Nederland worden bewaard en waar onderzoeksprojecten worden uitgevoerd voor de bibliotheek- en...

Willem Ockerse: “een komeet aan het firmament, maar geen vaste ster”

Zijn biografe vergeleek hem met een komeet die korte tijd de hemel verlichtte. Willem Anthonie Ockerse (1760-1826) was een boeiende figuur, die in de...

Zijlstra en Witteveen: grenswerkers tussen wetenschap en politiek. Een dubbelbiografie?

Grenswerkers noemt Jan Middendorp de economen die vanuit de wetenschap veel invloed hebben op de politiek, de grens naar de politiek oversteken en daarna...

Biografische gegevens als basis voor een hedendaagse thriller

Onlangs publiceerde oud-minister Klaas de Vries een thriller, getiteld De geheimen van Blasio, alweer zijn vierde thriller op een rij. Het is geen historische...

Het is dus nee. Maar ja…

Waarom vernietigen literaire schrijvers vlak voor hun dood hun archief – tot groot verdriet van biografen? Ik denk dat Renate Dorrestein (1954-2018) het gevoelen...

De verwevenheid van het werk van Henriëtte Roland Holst met het biografische genre

De schrijfster en politica Henriëtte Roland Holst-van der Schalk (1869-1952) behoorde aanvankelijk tot de uiterste linkervleugel van het politieke spectrum in ons land. Ze...

De biograaf en de Apocalyps

2023 is Waco-jaar in de Verenigde Staten. Het is dertig jaar geleden dat in deze stad een rampzalige belegering door de FBI plaatsvond van...

Slecht nieuws van het Data Liberation Front

Je bent iemand die denkt dat een biograaf in de toekomst wel een wetenschappelijk onderzoek naar je leven zal instellen. Want ondanks je geboorteland,...

Biografisch zicht op ‘de meest uitzonderlijke familie uit de Amerikaanse geschiedenis’

Een biografie kan grote invloed hebben op de reputatie van een staatsman. Dat is zeker opgegaan voor de tweede Amerikaanse president John Adams en...

Siegfried Kracauer over de troost van de biografie

'Er zal spoedig geen groot politicus, veldheer of diplomaat meer over zijn die nog zijn … monument moet krijgen,' schreef  de Duitse historicus Siegfried...
Jan Postma
Jan Postma
Jan Postma is econoom en historicus. Hij is een liefhebber van biografieën en promoveerde zelf in 2017 in Leiden op de de biografie van Alexander Gogel (1765-1821), de eerste bewindsman van Financiën van ons land.

Fijn als je dit artikel met anderen deelt:

Lees ook...

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in