Politieke stromingen

sociaaldemocratie

Ben Sajet. Een leven lang sociale geneeskunde 1887-1986

Het was een pikzwarte dag voor de Amsterdamse gemeenteraad, toen op 30 november 1940 de socialistische huisarts Ben Sajet met drie andere Joodse partijgenoten op last van de Duitse bezetter ontheven werden van het raadslidmaatschap. Misschien nog pijnlijker voor hen was het feit dat de fractie van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) deed alsof er niets bijzonders aan de hand was. De fractie ging gewoon vergaderen zonder enige vorm van medeleven of discussie over deze...

Fokje Pasma: de Friese muze van Pieter Jelles Troelstra

Zou biograaf Bertus Mulder zich hebben verdiept in het leven van boerendochter Fokje Pasma als ze niĆ©t de muze van Pieter Jelles Troelstra was geweest? Waarschijnlijk niet. Gelukkig was Fokje dat wel, want haar carriĆØre als vroedvrouw is minstens zo interessant als haar kortstondige relatie met de latere voorman van de SDAP. Het is een beproefde werkwijze van historici: aan de hand van een concreet individu een bedrijfstak of sociaal netwerk beschrijven. De doopsgezinde Friese...

Willem Drees (1886-1988), icoon van de sociaal democratie

Van 1906 tot en met 1958 was Willem Drees actief in de Nederlandse politiek. Aanvankelijk als stenograaf in vergaderzalen van gemeenteraden en het parlement, maar vanaf 1913 ook als raadslid, statenlid in de provincie Zuid-Holland, als Tweede Kamerlid, als minister en ten slotte als minister-president. Hij werd geroemd om zijn enorme werkkracht en ongeƫvenaarde dossierkennis, eigenschappen die hem in staat stelden om snel tot de essentie van complexe zaken te komen. Drees gaf tien...

Lodewijk Asscher, opstappen en doorgaan?

Is Lodewijk Asscher iemand waarmee ik een avond in de kroeg zou willen zitten? Daar was ik nieuwsgierig naar voordat ik Lodewijk ging lezen. Een avond in de kroeg! Nu tijdens de lockdown! Ik zou er een lief ding voor over hebben. Maar na 400 bladzijden lezen waarin secuur is vastgelegd hoe Lodewijk Asscher in elkaar steekt, zou ik een kroegavondje met Asscher toch afslaan. Auteur Wilfred Scholten, die negen jaar geleden promoveerde op een...

christendemocratie

Biografie Jan de Koning mist politieke scherpte

Bij de presentatie van de biografie van Jan de Koning (1926-1994) hield voormalig topambtenaar Hans Borstlap een inleiding met de titel Een formidabel politicus. Hij stelde dat huidige en toekomstige generaties politici te midden van alle Haagse luidruchtigheid kunnen kennisnemen van hoe je ook politiek kunt bedrijven: onbaatzuchtig, voortdurend bruggen bouwend zonder stemverheffing of kabaal met een groot sociaal hart. Zoā€™n uitspraak maakt nieuwsgierig. Wat maakte De Koning tot een formidabel politicus en wat...

Zijlstra en Witteveen: grenswerkers tussen wetenschap en politiek. Een dubbelbiografie?

Grenswerkers noemt Jan Middendorp de economen die vanuit de wetenschap veel invloed hebben op de politiek, de grens naar de politiek oversteken en daarna in hun politieke handelen sterk de invloed blijven ondergaan van hun economische inzichten. Middendorp studeerde zelf geologie en economie en was in de jaren 2017-2021 kamerlid voor de VVD. In een studie waarop hij deze week aan de Vrije Universiteit promoveerde, staan twee prominente grenswerkers centraal, namelijk de christen-democraat Jelle...

Johan van Merriƫnboer schrijft de biografie van CDA-premier Ruud Lubbers

Het had zo mooi kunnen zijn. CDA-politicus Ruud Lubbers (1939-2018) zou de geschiedenisboeken in gaan als de no nonsense premier die Nederland met stevige hervormingen uit de recessie van de jaren tachtig hielp en die met een ā€˜Lubberiaanseā€™ formule voorkwam dat de kruisrakkettendiscussie Nederland spleet. Maar de ā€˜billenknijp-affaireā€™ in de nadagen van zijn loopbaan was een smet op zijn blazoen die bijdroeg aan de depressies aan het einde van zijn leven, stelt zijn biograaf...

Peter Bootsma schrijft de biografie van CDA-politicus Jan de Koning

Is Jan de Koning (1926-1994) ā€˜de beste premier die Nederland nooit gehad heeftā€™ zoals na zijn dood werd geschreven? Ondanks diverse ministerschappen verrichte hij zijn politieke handwerk het liefst achter de schermen en dankzij zijn gezag en pragmatisme kreeg hij veel voor elkaar. Politicoloog Peter Bootsma, die eerder CDAā€™ers Dries van Agt en Pierre Lardinois biografeerde, verdiepte zich in deze ondoorgrondelijke ā€˜tweede manā€™ van het CDA. Bij de verkiezingen van 1982 liet de moegestreden Dries...

liberalisme

Sam van Houten, 1837 ā€“ 1930. Compromisloos staatsman, maar met een zachte stem

In november verscheen de biografie van de negentiende-eeuwse markante jurist en politicus Sam van Houten door Coen Brummer. Het is de handelseditie van het proefschrift waarop Brummer op 9 november aan de Rijks Universiteit Groningen is gepromoveerd. De grote verdienste van deze biografie is dat aan de hand van de beschrijving van leven en werk van Van Houten de ontwikkeling van ons huidige politieke landschap vanaf het begin van de negentiende eeuw inzichtelijk wordt...

Zijlstra en Witteveen: grenswerkers tussen wetenschap en politiek. Een dubbelbiografie?

Grenswerkers noemt Jan Middendorp de economen die vanuit de wetenschap veel invloed hebben op de politiek, de grens naar de politiek oversteken en daarna in hun politieke handelen sterk de invloed blijven ondergaan van hun economische inzichten. Middendorp studeerde zelf geologie en economie en was in de jaren 2017-2021 kamerlid voor de VVD. In een studie waarop hij deze week aan de Vrije Universiteit promoveerde, staan twee prominente grenswerkers centraal, namelijk de christen-democraat Jelle...

Carina Kralt-Bos schrijft de biografie van D66-politica Elida Wessel-Tuinstra

Demonstranten die politici thuis opzoeken: typisch een probleem van deze tijd? Het overkwam D66 politica Elida Wessel-Tuinstra (1931-2021) al in 1977, nadat ze zich als kersvers Kamerlid had uitgesproken voor abortus. En in meer opzichten is het levensverhaal van deze bijna vergeten politica actueel. Reden voor freelance journaliste Carina Kralt-Bos om haar biografie te schrijven. Als voorzitter van de lokale D66-afdeling Oegstgeest kwam Carina Kralt-Bos jaren geleden in contact met plaatsgenote Elida Tuinstra die toen...

Dirk Stikker en Piet Oud, Founding fathers van de VVD

Bij het 75-jarig jubileum van de VVD verscheen een bondig, mooi geĆÆllustreerd boekwerkje dat de oprichting van de partij belicht aan de hand van haar twee founding fathers: Dirk Stikker en Piet Oud. Een interessante en spannende invalshoek, gezien de verschillen tussen deze mannen die tot de nodige onderlinge strijd leidden. Dirk Stikker (1897-1979) ā€“ voorheen directeur bij Heineken ā€“  was een zakenman, met de bijbehorende praktische en flexibele instelling. Piet Oud (1886-1968) was een...

communisme

Engel. Biografie van Engel Modderman

De communist Engel Modderman werd onlangs voor de elfde keer geĆÆnstalleerd als raadslid. Hij zit sinds 1980 onafgebroken in de gemeenteraad van wat tegenwoordig de gemeente Oldambt heet, een samenstelling van oorspronkelijk elf fusiegemeentes in Oost-Groningen. Moddermans biografie, in eigen beheer onder de titel Engel uitgegeven, werd grotendeels ingedeeld naar de diverse gemeentes waarin hij actief was voor achtereenvolgens de CPN, de NCPN en nu meer dan twintig jaar voor ā€˜zijnā€™ VCP, de Verenigde...

Naar de sterren: de eerste mens die de Aarde verliet en een reis door de ruimte maakte

Dit boek mag een biografie van Joeri Gagarin worden genoemd omdat geen enkel relevant of gevoelig detail van zijn leven ontbreekt, hoewel zijn levensverhaal helemaal is opgehangen aan een extreem korte periode, de lente van 1961, toen de ruimtevaartorganisaties in zowel de Sovjet-Unie als de Verenigde Staten zich voorbereidden op een eerste bemande ruimtevlucht. Gagarin, geboren in 1934, stierf jong. Hij verongelukte in 1968 als piloot van een MiG-straaljager. Was hij zeventig geworden, dan...

Eleanor Marx, ontcijferaar, uitvoerder en tolk van haar vaders werk

Tussy is haar bijnaam, Friedrich Engels noemt ze haar tweede vader. Ze vertaalt als eerste Madame Bovary van Flaubert van het Frans naar het Engels en pioniert met de toneelstukken van Ibsen. Ze onderhoudt vriendschappen met mannen als George Bernard Shaw, Wilhelm Liebknecht en Henry Havelock Ellis.Ā De biografie Eleanor Marx, een leven, geschreven door Rachel Holmes is al in 2014 verschenen, maar pas nu in het Nederlands te lezen. Het begin is heerlijk, ik word...

Jef Last als visionair. Een biografie van Rudi Wester

Niet vaak zal er zo lang gewacht zijn op een biografie, als op die over de schrijver Jef Last (1898-1972). Al in 1986 besloot Rudi Wester dat ze een biografie over hem wilde schrijven, ƩƩn van de belangrijkste auteurs uit de (extreem)linkse beweging in Nederland. Over Henriette Roland Holst, Herman Gorter en Theun de Vries, maar ook Nico Rost en Jacques Gans (om slechts enkele voorbeelden te noemen) zijn de afgelopen decennia fraaie biografieƫn...

fascisme en nationaalsocialisme

Willi Lages: Opperste SD-bandiet

ā€˜Opperste SD-bandietā€™, ā€™Reptiel van de Euterpestraatā€™, ā€˜politiejakhalsā€™, ā€˜levensgroot, grijs insectā€™. Het zijn veelzeggende typeringen van de SSā€™er Willi Lages, verantwoordelijk voor de dood van honderden verzetsmensen en de deportatie van 75.000 Joden. Sytze van der Zee verdiepte zich in het leven en de misdaden van deze fanatieke leider van de Amsterdamse Sicherheitsdienst en Zentralstelle fĆ¼r jĆ¼dische Auswanderung en laat zien dat het nationaalsocialisme hem op het lijf geschreven was. Jacht op het verzet Willi Lages, in...

Biografie van Jochen Peiper laat veel vragen onbeantwoord

Jochen Peiper is in Nederland nauwelijks bekend maar hij stond aan het einde van de Tweede Wereldoorlog bovenaan de lijst van Duitse oorlogsmisdadigers die door de Amerikanen werden gezocht. Dat had hij te danken aan de executie van tachtig Amerikaanse krijgsgevangen tijdens het Ardennenoffensief, het laatste wanhoopsoffensief van Hitler in december 1944. Die gebeurtenis is de geschiedenis ingegaan als het bloedbad van Malmedy De Amerikaanse historicus Danny S. Parker werkte twintig jaar aan een biografie...

Nico van Nieuwenhuysen: De ā€˜zachteā€™ handen van een collaborerend chirurg

Als een arts de eed van Hippocrates aflegt, belooft hij of zij zich te houden aan diverse ethische regels. De belangrijkste daarvan is de verplichting naar eer en beste weten medische hulp te verlenen aan zieken en gewonden en enkel en alleen in hun belang te handelen. Hoe kon de Amersfoortse chirurg Nico van Nieuwenhuysen (1889ā€“1967) ā€“ die in de Tweede Wereldoorlog tussen september 1941 en maart 1942 als kamparts in Kamp Amersfoort diende...

Prins Wilhelm van Pruisen en het Derde Rijk. ā€˜Een nuttige idiootā€™

Een afgedankte Pruisische kroonprins en een mislukte schilder van ansichtkaarten rukken op 9 november 1923 vanuit verschillende locaties in een lange mars op tegen de jonge Weimarrepubliek. Op die dag schrijft Prins Wilhelm van Pruisen aan zijn vader, keizer Wilhelm II in Doorn, dat hij besloten heeft af te reizen naar een familieslot in Sileziƫ. De prins, die net als zijn vader sinds het einde van de Eerste Wereldoorlog in ons land in ballingschap...