De slavernij en het biografische element

De slavernij en slavenhandel zijn lang onderbelicht geweest, nu staan ze in het centrum van de maatschappelijke belangstelling. Gemeenten, bedrijven, banken en musea verrichten onderzoek naar ons slavernijverleden. Daarbij is er ook veel aandacht voor het biografische element.

Hoe wisselend de aandacht voor de slavernij in het nabije verleden is geweest, blijkt uit de  levensschetsen van Damiaan Hugo Staring (1736-1783). In het leven van deze telg van een gegoede en invloedrijke Gelderse familie waren er twee belangrijke raakpunten met de slavernij. In de eerste plaats was hij als 15-jarige adelborst in december 1751 met de gehele bemanning van het oorlogsschip Het Huys in ’t Bosch in Marokko in slavernij geraakt. Het schip, uitgezonden door de Admiraliteit van Amsterdam, had bij een zware storm schipbreuk geleden op de Noord-Afrikaanse kust. Nadat Staring daar bijna een jaar lang zware graaf- en bouwwerkzaamheden had moeten verrichten, werden hij en de overige bemanningsleden in november 1752 door Nederlandse afgezanten vrijgekocht.

Daarna diende Staring opnieuw bij Admiraliteit van Amsterdam. In 1771 ging hij over in de dienst van de VOC als equipagemeester aan de Kaap de Goede Hoop die verantwoordelijk was voor het uitrusten van de schepen. Daar kreeg hij met de andere kant van de slavernij te maken, omdat in de Kaapkolonie op grote schaal van slavenarbeid gebruik werd gemaakt en Staring zelf ook een tiental slaven in privébezit had.

Damiaan Hugo Staring (1736-1783)

In 1918 verscheen van hem in het Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek een levensschets waarin ook zijn ervaring als slaaf in Noord-Afrika werd vermeld. Geen woord werd echter gewijd aan het slavenhouderschap in Zuid-Afrika.

Een biografie, die de nazaat mr. A. Staring in 1948 publiceerde, ging eveneens uitgebreid in op de ervaringen van de scheepsbemanning in Marokko. In de biografie werd ook het slavenhouderschap in Zuid-Afrika vermeld, zij het in zeer kort bestek. De biograaf schreef  dat tot de inboedel, die zijn voorvader Damiaan bij zijn terugkeer naar Nederland per veiling verkocht, ook elf met naam genoemde slaven behoorden. De biograaf ging er echter verder niet op in hoe Damiaan betrokken was bij het vrij uitgebreide slavernijsysteem van de VOC in de Kaapse kolonie.

Na deze biografie kreeg Damiaan Staring weinig aandacht meer. Een bundel met artikelen (1990) over zijn beroemde zoon, de dichter A.C.W. Staring, vermeldde als bijzonderheid van de vader alleen, dat deze na zijn terugkeer uit Zuid-Afrika het landgoed De Wildenborch bij het Gelderse Vorden aankocht. In een biografie (2009), gewijd aan deze zoon Antoni, speelde de vader alleen een rol in een verhandeling over de verwerving van het familievermogen. Daarbij ging de schrijver Bert Scova Righini overigens niet in op diens relatie met de slavernij.   

Onlangs is de historicus Aschwin Drost voor de Stichting Erfgoed Gelderland op zoek gegaan naar slavernijsporen in de regio. Daarbij stuitte hij op Damiaan Staring, die anders waarschijnlijk goeddeels in de vergetelheid zou zijn geraakt. Over de relatie van Staring met de slavernij heeft Drost onlangs een aantal artikelen  geschreven en lezingen gehouden.

Drost belicht zowel Starings korte slavenbestaan in Noord-Afrika, zijn betrokkenheid als equipagemeester bij het slavernijsysteem van de VOC in Zuid-Afrika, alsook zijn Kaapse privé-huishouden met meerdere mensen in slavernij. Hij vermeldt tevens dat Staring gelet op de erbarmelijke toestanden die hij aantrof op de slavenschepen zijn afkeer bij het VOC-bestuur van de “Negotie van menschenvlees” liet blijken en dat hij weigerde zich met de slavenhandel bezig te houden. Dat weerhield hem er echter niet van op ruime schaal gebruik te maken van slavenarbeid.

eerdere columns

Biografische gegevens als basis voor een hedendaagse thriller

Onlangs publiceerde oud-minister Klaas de Vries een thriller, getiteld De geheimen van Blasio, alweer zijn vierde thriller op een rij. Het is geen historische...

Het is dus nee. Maar ja…

Waarom vernietigen literaire schrijvers vlak voor hun dood hun archief – tot groot verdriet van biografen? Ik denk dat Renate Dorrestein (1954-2018) het gevoelen...

De verwevenheid van het werk van Henriëtte Roland Holst met het biografische genre

De schrijfster en politica Henriëtte Roland Holst-van der Schalk (1869-1952) behoorde aanvankelijk tot de uiterste linkervleugel van het politieke spectrum in ons land. Ze...

De biograaf en de Apocalyps

2023 is Waco-jaar in de Verenigde Staten. Het is dertig jaar geleden dat in deze stad een rampzalige belegering door de FBI plaatsvond van...

Slecht nieuws van het Data Liberation Front

Je bent iemand die denkt dat een biograaf in de toekomst wel een wetenschappelijk onderzoek naar je leven zal instellen. Want ondanks je geboorteland,...

Biografisch zicht op ‘de meest uitzonderlijke familie uit de Amerikaanse geschiedenis’

Een biografie kan grote invloed hebben op de reputatie van een staatsman. Dat is zeker opgegaan voor de tweede Amerikaanse president John Adams en...

Siegfried Kracauer over de troost van de biografie

'Er zal spoedig geen groot politicus, veldheer of diplomaat meer over zijn die nog zijn … monument moet krijgen,' schreef  de Duitse historicus Siegfried...

Reuring over schilderijen. Ook een biografisch thema

Er was onlangs veel ophef over het weghalen en voorlopig terughangen van een schilderij van Rein Dool, dat het bestuurscollege van de Leidse Universiteit...

Huwelijksmoeilijkheden als element van een politieke biografie

De feministische schrijfster Johanna Naber (1859-1941) wilde vrouwen een stem in de geschiedenis geven. In haar talrijke biografische studies waren de hoofdpersonen dan ook...

Afgebroken plannen voor een biografie

Soms leggen auteurs uit waarom ze hun plan om een bepaalde biografie te schrijven niet hebben uitgevoerd. Als biograaf van Alexander Gogel, Bataafs bewindsman...

Het geheim van Appeltern in biografische geschriften

Joan Derk van der Capellen tot den Pol (1741-1784) was een tegendraadse Overijsselse baron, voorman van de patriotse beweging in ons land. Hella Haasse...

Dubbelbiografieën van “regerende” echtparen

Voor een boeiende dubbelbiografie is het een vereiste dat de hoofdpersonen elkaar sterk beïnvloeden. In de prachtige dubbelbiografie First Family, Abigail and John Adams...
Jan Postma
Jan Postma
Jan Postma is econoom en historicus. Hij is een liefhebber van biografieën en promoveerde zelf in 2017 in Leiden op de de biografie van Alexander Gogel (1765-1821), de eerste bewindsman van Financiën van ons land.

Fijn als je dit artikel met anderen deelt:

Lees ook...

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in