De voluptueuze mannen-, vrouwen- en kinderlichamen van Peter Paul Rubens – de meester van het lillende vlees – appelleren nauwelijks aan ons schriele schoonheidsideaal, maar tijdens de Sturm und Drang van Wilhelm Heinse werd hij geroemd om zijn “erotische vuur”, terwijl ook de Wagnerianen van de negentiende eeuw zich herkenden in de roes van zijn voorstellingen.
Willibald Sauerländer heeft weinig op met deze “barokke” Rubens. Hij verzet zich tegen de vakbroeders die Rubens willen seculariseren. “Die Kunstgeschichte habe sich Rubens als einen ihrer Großen angeeignent, indem sie sein Werk der Kirch entriß.” Voor Sauerländer is Rubens op de eerste plaats een exponent van de Contrareformatie. Sauerländer plaatst de schilderijen in hun historische context. De altaarstukken, zoals De kruisafneming in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen, waren het katholieke antwoord op de grote schoonmaak van de Beeldenstorm en wilden de doctrines van Trente in al hun glorie voor het voetlicht brengen. Tegenover de ascese en het gebrek aan zinnelijkheid van de Iconoclasten vierden de kunstenaars van de Contrareformatie de vreugde en kracht van het ware geloof met hun weelderige kleuren en masculiene verschijningen. De gruwelijkheid van het martelaarschap, die overwonnen wordt in de dood, toonde Rubens met net zoveel passie, getuige De kindermoord van Bethlehem (ca. 1610).
Rubens werd in 1577 in Siegen geboren, zijn ouders waren Antwerpen vanwege hun calvinistische geloofsovertuiging in 1568 ontvlucht. In 1590 keerde zijn moeder, inmiddels weduwe, terug naar Antwerpen en in de schoot van de moederkerk. Rubens ging in de leer bij Tobias Verhaecht. In 1600 reisde hij naar Italië, waar hij acht jaar lang het werk van Raphael, Michelangelo, Titiaan, Tintoretto, Veronese en Caravaggio zou absorberen. Eenmaal huiswaarts, werd hij hofschilder van Albrecht van Oostenrijk, landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden en architect van het Twaalfjarig Bestand, dat voor Antwerpen een periode van voorspoed inluidde. In die constellatie groeide Peter Paul Rubens uit tot de propagandist van de Contrareformatie.
Der katholische Rubens, verschenen in 2011, is thans in een Engelse vertaling verschenen als The Catholic Rubens. Saints and Martyrs.
The Catholic Rubens. Saints and Martyrs
Willibald Sauerländer
Getty Trust Publications
ISBN 9781606062685
Verschenen in maart 2014
Bestelinformatie
Bestel hier als hardcover bij bol.com (€ 43,99)
Der katholische Rubens
Willibad Sauerländer
Beck C. H.
ISBN 9783406623622
Verschenen in september 2011
