Yuri Visser

In De favoriete biografie van… vragen we bekende en minder bekende liefhebbers van het genre naar hun favoriete biografie. Yuri Visser opent de reeks. Yuri Visser is met Lilian Visser hoofdredacteur van Historiek, dat in 2015 door het publiek werd uitgeroepen tot de beste online geschiedenissite van Nederland (Geschiedenis Online Prijs). Historiek trekt jaarlijks ruim 3 miljoen bezoekers.

Wat is de mooiste of beste biografie die je hebt gelezen?

Een lastige vraag. Er zijn zoveel verschillende soorten biografieën die zich moeilijk laten vergelijken. Als kind had ik al een passie voor geschiedenis en was ik vooral geïnteresseerd in verhalen over en van ontdekkingsreizigers. Avontuur! Daarom kies ik een mooie biografie uit dat genre: De IJsballon. Een dramatische ontdekkingsreis naar de Noordpool van Alex Wilkinson, over het leven van de Zweedse ballonvaarder Salomon August Andrée (1854-1897).

Wat sprak je zo aan in deze biografie?

Het verhaal van Andrée is in Nederland vermoedelijk vrij onbekend, maar het heeft alles. In 1897 begon de Zweed aan een hachelijke expeditie. Met een luchtballon wilde hij, als eerste mens ooit de geografische noordpool bereiken. Samen meteoroloog Knut Fraenkel en fysicus Nils Strindberg vertrok hij in de zomer vanaf Spitsbergen, in een ballon genaamd de Örmen. Vier dagen na vertrek werd een postduif gevonden met het bericht dat de expeditie 82°2′ NB had bereikt. Daarna bleef het echter angstvallig stil. Ruim dertig jaar later (!!) werd pas duidelijk hoe het de mannen was vergaan. Bij Kvitøya, ten oosten van Spitsbergen, werd toen een boot gevonden met daarbij de lijken van de drie mannen, evenals logboeken, dagboeken en foto’s van hun tocht.

Aantekeningen maakten duidelijk dat de luchtballon verkeerde luchtstromen had gepakt en volledig uit koers was geraakt. Half juli 1897 waren de mannen met hun ballon op het ijs beland. Het drietal probeerde hierna met sleden en een boot Frans Jozefland te bereiken. Westwaartse drift van het ijs maakte dit echter onmogelijk. In oktober bereikten de mannen uiteindelijk Kvitøya. Daar zouden ze alle drie omkomen. De laatste dagboekaantekening dateert van 17 oktober. De foto’s, die ook terug te vinden zijn in de biografie van Wilkinson, zijn ontroerend. We zien mensen die ten dode zijn opgeschreven, maar desondanks aantekeningen blijven maken en foto’s schieten. Wilkinson in zijn biografie:

“De meest desolate afbeelding van allemaal werd genomen op 14 juli, toen Strindberg een meter of dertig wegliep over het ijs en de camera op de ballon richtte, die op zijn kant lag met de mand omvergekiept en Andrée en Fraenkel ernaast. Het zwart en wit en de grijze schakeringen op de foto’s zijn flets en waterig, en de figuren ijl, wat bij ieder die hen ziet de gedachte op doet komen: ze zien er nu al uit als geesten.”

Aan de hand van de teruggevonden aantekeningen en ander archiefmateriaal reconstrueerde Alex Wilkonson de tocht van de ballonvaarders tot in detail. Maar hij staat ook stil bij de periode vóór hun vertrek. Wat dreef de Zweedse ontdekkingsreiziger eigenlijk?

Wat heeft deze biografie met je gedaan?

Geschiedenis gaat vaak over het grote verhaal. In deze biografie staan de drijfveren van een paar avonturiers centraal. Dit soort verhalen staan echter symbool voor het ontembare verlangen van de mensheid om altijd verder, sneller, hoger en sneller te gaan. Eind negentiende eeuw had al een groot aantal ontdekkingsreizigers geprobeerd om de geografische zuidpool te bereiken. Al die expedities mislukten. De mensheid geeft echter nooit op. Er is er altijd wel één die bedenkt hoe het misschien tóch kan en bereid is de stoute schoenen aan te trekken. Dan maar per luchtballon, dacht Andrée. Maar zijn poging mislukte dus ook jammerlijk en kostte hem het leven. Zijn drijfveren intrigeren mij enorm.

Ontroerend vond ik ook de videobeelden uit oktober 1930, toen het stoffelijk overschot van de ballonvaarder werd overgebracht naar Stockholm. Duizenden Zweden kwamen Andrée en zijn kompanen toen de laatste eer bewijzen.

Van wie zou jij heel graag een biografie willen lezen of schrijven?

Ik heb me voorgenomen me meer te gaan verdiepen in de geschiedenis van Rusland. Ik moet dus hoognodig ook eens een biografie van Poetin lezen.

Waarom hou je van ‘De Biografie’?

Persoonlijk lees ik meer overzichtswerken dan biografieën. Maar als ik dan eens een biografie pak is dat toch ook wel een verademing. Even pas op de plaats en inzoomen op één leven in één tijdvak. Dat kan inzicht in een bepaalde periode enorm verdiepen. Biografieën geven vrijwel altijd een verdiepend inzicht of nuanceren een beeld dat je al had. En of je nou wil of niet, vaak ga je je toch spiegelen aan de geportretteerde. Of dat nou een ‘held’ of een ‘schurk’ was. En dat geeft weer zelfinzicht.

Lees ook:
– De favoriete biografie van…Gerard Borst.