Veel geprezen, weinig gelezen. Die kwalificatie was zeker van toepassing op schrijver Willem G. van Maanen (1920-2012). Koen Gerling wil hem en zijn werk behoeden voor vergetelheid en schrijft zijn biografie.
Koen Gerling zag Willem G. van Maanen (roepnaam: Pim) jaren geleden voor het eerst op tv. ‘In de talkshow Barend & Van Dorp vertelde hij over zijn leven en werk. Ik ging zijn boeken lezen en mijn belangstelling groeide steeds meer.’
De fascinatie van theoloog Gerling werd nog groter toen hij promoveerde op een onderzoek naar de rol van de Bijbel in moderne romans in Nederland en Vlaanderen. ‘Ik dook hiervoor in zijn roman Heb lief en zie niet om uit 2006 die vol Schriftverwijzingen zit. Ik ging zijn werk steeds meer bewonderen om de precisie, de stijl en de gelaagdheid.’
Gerling vermoedt dat die gelaagdheid tot gevolg had dat Van Maanen door kenners geprezen en bekroond werd, maar voor het grote publiek relatief onbekend bleef. ‘Je moet over een behoorlijke kennis van de literatuurgeschiedenis beschikken om al zijn verwijzingen naar andere boeken er uit te halen. Zelf was hij bescheiden over zijn werk. Het was sowieso geen man van grote woorden.’
Kogelgat
Van Maanens veelzijdigheid maakt hem volgens zijn biograaf een interessant figuur. ‘Naast romans schreef hij ook verhalen, toneelstukken en hoorspelen. Ook was hij actief als vertaler en als documentairemaker. Zo maakte hij in de jaren 70 een documentaire over de bekende razzia in Putten waar hij zelf lang gewoond heeft.’
Toeval of niet: Putten is ook de huidige woonplaats van zijn biograaf. ‘Die documentaire zorgde hier destijds voor veel reuring omdat Van Maanen kritisch was over de houding van de inwoners. Waren ze wel voldoende in verzet gekomen tegen de bezetter? De spanning in het dorp liep zo hoog op, dat zijn huis zelfs beschoten werd.’
Volgens Gerling laat het zien dat het bedreigen van journalisten, nu vaak via sociale media, van alle tijden is. De biograaf sprak de huidige bewoner van de woning waar de kogel destijds door de serre vloog. ‘Nee, het kogelgat zat er niet meer, daar was inmiddels overheen gestuukt.’
Verzet
Dat Van Maanen een reportage over de razzia maakte, was geen toeval denkt Gerling. ‘De oorlog speelde een grote rol in zijn leven. Met zijn vrouw Gerda zat hij in de Westerweel-groep, een verzetsgroep die hulp bood aan joodse landgenoten. Nadat ze werden verraden, moesten ze onderduiken.’ Door archiefonderzoek, onder meer in Van Maanens persoonlijk archief dat zijn zonen ter beschikking stelden, wil Gerling deze periode zo nauwgezet mogelijk reconstrueren. ‘Ik heb Van Maanen zelf nooit ontmoet. Als hij nog geleefd had, zou ik hem vragen naar de invloed van de oorlog op zijn leven. Hoe zou zijn leven zonder de oorlog gelopen zijn, zou hij dan überhaupt schrijver zijn geworden?’
Daarnaast is Gerling geïnteresseerd in de wisselwerking tussen de muziek die de schrijver beoefende en de boeken die hij schreef. Als theoloog is hij ook benieuwd naar zijn religieuze kant. ‘Van Maanen groeide weliswaar op in Kampen, een gereformeerd bolwerk, maar in zijn links liberale gezin speelde geloof geen rol. Hoewel hij Bijbelse verwijzingen in zijn werk opnam, beweerde hij “geen religieuze antenne” te hebben.’
Meelezer
Bij het schrijven van de biografie, waaraan hij in januari begon, heeft Gerling alvast één vertrouwde meelezer: zijn zus, neerlandica Marijntje Gerling. Ze weten wat ze aan elkaar hebben want samen schreven ze de thematische biografie Sprong die overgave heet over priester Antoine Bodar. Op zijn beurt zal Gerling meelezen met haar biografie in de maak over Muus Jacobse (1909-1972), pseudoniem van dichter en letterkundige Klaas Hanzen Heeroma.
Koen Gerlings biografie van Willem G. van Maanen verschijnt in het voorjaar van 2027 bij uitgeverij IJzer.
Graag zou ik in contact komen met Dhr.Koen Gerling. In 1976/1977 schreef ik een scriptie genaamd: ” “De Onrustzaaier” gezien door een bijbelse bril”.
In die tijd heb ik Dhr. W. van Maanen een brief geschreven met de vraag of ik niet tever ging met mijn vergelijkingen tussen passages uit zijn boek en de bijbel. Hierop kreeg ik een handgeschreven brief van hem terug.
Mocht u interesse hebt in deze spullen ivm het schrijven van de biografie over W.G. van Maanen dan hoor ik het graag? Ook als u geen interesse hebt, zou ik her fijn vinden een reactie van u te ontvangen.