Dubbelbiografieën van “regerende” echtparen

Voor een boeiende dubbelbiografie is het een vereiste dat de hoofdpersonen elkaar sterk beïnvloeden. In de prachtige dubbelbiografie First Family, Abigail and John Adams (2010) schrijft Joseph Ellis over de hechte relatie van de tweede president van de VS en zijn vrouw. De echtgenoten inspireerden elkaar en ze waren tegen elkaar opgewassen. Ze schreven elkaar in totaal 2000 brieven. Het echtpaar was zich ervan bewust in de jonge Verenigde Staten in een historisch belangrijke periode te leven. Daarom zorgde het ervoor dat het een gedocumenteerde brievenverzameling naliet.

Voor de Nederlandse lezers is interessant dat John Adams in het voorjaar van 1782, toen hij Amerikaans gezant was in ons land, vanuit Amsterdam, Leiden en Den Haag flink wat brieven aan zijn vrouw Abigail schreef, nadat hij bijna een jaar weinig van zich had laten horen. Het was de moeilijkste periode in het huwelijk, dat door Ellis verder als bijzonder hecht wordt geschetst.

In andere tijden was er sprake van een intensieve wisselwerking tussen beide echtelieden, ook in politieke zaken. Abigail had veel invloed op haar man. Zo schreef Adams in de begindagen van zijn presidentschap, toen zijn vrouw zich nog niet bij hem had gevoegd in de tijdelijke hoofdstad Philadelphia, “I can do nothing without you”. De hechte band was algemeen bekend, politieke tegenstanders van John Adams achtten haar invloed zelfs zo groot dat ze Abigail Mrs. President noemden.

Ook Martha Washington, de vrouw van de voorganger van Adams, had erg veel invloed op haar man. Adams vroeg zich zelfs af of George Washington ooit president van de VS zou zijn geworden, als hij niet met deze rijke weduwe was getrouwd. Dat was een zeer terechte vraag volgens Flora Fraser, die een mooie dubbelbiografie (2015) van de Washingtons heeft gepubliceerd. Evenals in het huwelijk van het echtpaar Adams zochten George en Martha elkaars advies en steun, ook in politieke aangelegenheden.   

Tijdens zijn verblijf in Nederland had Adams kunnen vaststellen, dat een dergelijke interactie in het huwelijk van stadhouder Willem V en zijn vrouw Wilhelmina van Pruisen niet bestond. Willem V had weinig belangstelling voor staatszaken, dit in tegenstelling tot zijn zeer dominante vrouw. In 1795 moest het echtpaar naar Engeland vluchten, en het is zelfs de vraag, of de stadhouder zonder de bemoeienissen van zijn vrouw niet al eerder zou zijn opgestapt. Willem V was zo weinig interessant, dat de aan de echtelieden gewijde dubbelbiografie (2009) van Edwin van Meerkerk een vlak boek is geworden.

Veel boeiender is het boek dat Edwina Hagen in 2012 publiceerde over Rutger Jan Schimmelpenninck en zijn vrouw Catharina. De auteur presenteerde het als de biografie van de raadpensionaris, maar het centrale thema is de rol van Catharina als motor van zijn politieke successen. Daarmee werd het in feite een dubbelbiografie. Hagen had bij het schrijven de huwelijken van de beide Amerikaanse presidentiële echtparen en van het stadhouderlijke echtpaar voor ogen. Schimmelpenninck was namelijk een bewonderaar van het Amerikaanse presidentiële systeem. Tegelijkertijd nam Catharina in zeker opzicht een voorbeeld aan Wilhelmina van Pruisen.

De echtelieden Schimmelpenninck waren tegen elkaar opgewassen. Catharina was vanaf het begin de intellectuele sparringpartner van haar man. Zij las alle regeringsstukken en gaf commentaar. Net als Abigail en Martha deed zij dat echter in de beslotenheid. Dat was het verschil met het stadhouderlijke echtpaar. Daar trad de dominante Wilhelmina van Pruisen ook vaak naar buiten toe zeer zelfstandig op. Dat bracht schade toe aan het toch al slechte imago van Willem V. Deze verschillen werkten door in de dubbelbiografieën. De ingrediënten voor een boeiende dubbelbiografie waren bij het stadhouderlijk echtpaar niet en in de andere drie voorbeelden wel aanwezig, te weten gelijkwaardige echtgenoten die elkaar in alles, ook in politieke zaken, ondersteunden.

Eerdere columns

Molly Geertsema (1918-1991) en Ien Dales (1931-1994): treffende overeenkomsten bij twee toch geheel verschillende politici

Recentelijk zijn van Molly Geertsema (1918-1991) en Ien Dales (1931-1994), twee opvallende Nederlandse politici, interessante biografieën verschenen. De ervaren biografen Klaas Tammes en Sylvester...

Pocketloos polderland

De aangekondigde btw-verhoging op boeken van 9 naar 21 procent zal ook de verkoop van de biografie als genre treffen. De prijs van een...

Uiterste beelden van Lodewijk Napoleon: “goede koning” of “loser”  

In 1808 verschenen in Amsterdam pamfletten met de tekst: ‘het achtste wereldwonder gaat naar den donder, het worde de woning van onzen lamme koning’....

Bij het overlijden van Dries van Agt. Necrologieën missen vaak biografische scherpte

Necrologieën missen vaak biografische scherpte. Zo hebben Peter de Waard (Volkskrant) en Sjoerd de Jong (NRC) er in de afgelopen week in columns op...

Koninklijke Bibliotheek verbergt onkunde achter internationale afspraken

De KB, onze nationale bibliotheek waar digitale, gedrukte en geschreven erfgoedcollecties van Nederland worden bewaard en waar onderzoeksprojecten worden uitgevoerd voor de bibliotheek- en...

Willem Ockerse: “een komeet aan het firmament, maar geen vaste ster”

Zijn biografe vergeleek hem met een komeet die korte tijd de hemel verlichtte. Willem Anthonie Ockerse (1760-1826) was een boeiende figuur, die in de...

Zijlstra en Witteveen: grenswerkers tussen wetenschap en politiek. Een dubbelbiografie?

Grenswerkers noemt Jan Middendorp de economen die vanuit de wetenschap veel invloed hebben op de politiek, de grens naar de politiek oversteken en daarna...

Biografische gegevens als basis voor een hedendaagse thriller

Onlangs publiceerde oud-minister Klaas de Vries een thriller, getiteld De geheimen van Blasio, alweer zijn vierde thriller op een rij. Het is geen historische...

Het is dus nee. Maar ja…

Waarom vernietigen literaire schrijvers vlak voor hun dood hun archief – tot groot verdriet van biografen? Ik denk dat Renate Dorrestein (1954-2018) het gevoelen...

De verwevenheid van het werk van Henriëtte Roland Holst met het biografische genre

De schrijfster en politica Henriëtte Roland Holst-van der Schalk (1869-1952) behoorde aanvankelijk tot de uiterste linkervleugel van het politieke spectrum in ons land. Ze...
Jan Postma
Jan Postma
Jan Postma is econoom en historicus. Hij is een liefhebber van biografieën en promoveerde zelf in 2017 in Leiden op de de biografie van Alexander Gogel (1765-1821), de eerste bewindsman van Financiën van ons land.

Fijn als je dit artikel met anderen deelt:

Lees ook...

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in