Dubbelbiografieën van “regerende” echtparen

Voor een boeiende dubbelbiografie is het een vereiste dat de hoofdpersonen elkaar sterk beïnvloeden. In de prachtige dubbelbiografie First Family, Abigail and John Adams (2010) schrijft Joseph Ellis over de hechte relatie van de tweede president van de VS en zijn vrouw. De echtgenoten inspireerden elkaar en ze waren tegen elkaar opgewassen. Ze schreven elkaar in totaal 2000 brieven. Het echtpaar was zich ervan bewust in de jonge Verenigde Staten in een historisch belangrijke periode te leven. Daarom zorgde het ervoor dat het een gedocumenteerde brievenverzameling naliet.

Voor de Nederlandse lezers is interessant dat John Adams in het voorjaar van 1782, toen hij Amerikaans gezant was in ons land, vanuit Amsterdam, Leiden en Den Haag flink wat brieven aan zijn vrouw Abigail schreef, nadat hij bijna een jaar weinig van zich had laten horen. Het was de moeilijkste periode in het huwelijk, dat door Ellis verder als bijzonder hecht wordt geschetst.

In andere tijden was er sprake van een intensieve wisselwerking tussen beide echtelieden, ook in politieke zaken. Abigail had veel invloed op haar man. Zo schreef Adams in de begindagen van zijn presidentschap, toen zijn vrouw zich nog niet bij hem had gevoegd in de tijdelijke hoofdstad Philadelphia, “I can do nothing without you”. De hechte band was algemeen bekend, politieke tegenstanders van John Adams achtten haar invloed zelfs zo groot dat ze Abigail Mrs. President noemden.

Ook Martha Washington, de vrouw van de voorganger van Adams, had erg veel invloed op haar man. Adams vroeg zich zelfs af of George Washington ooit president van de VS zou zijn geworden, als hij niet met deze rijke weduwe was getrouwd. Dat was een zeer terechte vraag volgens Flora Fraser, die een mooie dubbelbiografie (2015) van de Washingtons heeft gepubliceerd. Evenals in het huwelijk van het echtpaar Adams zochten George en Martha elkaars advies en steun, ook in politieke aangelegenheden.   

Tijdens zijn verblijf in Nederland had Adams kunnen vaststellen, dat een dergelijke interactie in het huwelijk van stadhouder Willem V en zijn vrouw Wilhelmina van Pruisen niet bestond. Willem V had weinig belangstelling voor staatszaken, dit in tegenstelling tot zijn zeer dominante vrouw. In 1795 moest het echtpaar naar Engeland vluchten, en het is zelfs de vraag, of de stadhouder zonder de bemoeienissen van zijn vrouw niet al eerder zou zijn opgestapt. Willem V was zo weinig interessant, dat de aan de echtelieden gewijde dubbelbiografie (2009) van Edwin van Meerkerk een vlak boek is geworden.

Veel boeiender is het boek dat Edwina Hagen in 2012 publiceerde over Rutger Jan Schimmelpenninck en zijn vrouw Catharina. De auteur presenteerde het als de biografie van de raadpensionaris, maar het centrale thema is de rol van Catharina als motor van zijn politieke successen. Daarmee werd het in feite een dubbelbiografie. Hagen had bij het schrijven de huwelijken van de beide Amerikaanse presidentiële echtparen en van het stadhouderlijke echtpaar voor ogen. Schimmelpenninck was namelijk een bewonderaar van het Amerikaanse presidentiële systeem. Tegelijkertijd nam Catharina in zeker opzicht een voorbeeld aan Wilhelmina van Pruisen.

De echtelieden Schimmelpenninck waren tegen elkaar opgewassen. Catharina was vanaf het begin de intellectuele sparringpartner van haar man. Zij las alle regeringsstukken en gaf commentaar. Net als Abigail en Martha deed zij dat echter in de beslotenheid. Dat was het verschil met het stadhouderlijke echtpaar. Daar trad de dominante Wilhelmina van Pruisen ook vaak naar buiten toe zeer zelfstandig op. Dat bracht schade toe aan het toch al slechte imago van Willem V. Deze verschillen werkten door in de dubbelbiografieën. De ingrediënten voor een boeiende dubbelbiografie waren bij het stadhouderlijk echtpaar niet en in de andere drie voorbeelden wel aanwezig, te weten gelijkwaardige echtgenoten die elkaar in alles, ook in politieke zaken, ondersteunden.

eerdere columns

De verwevenheid van het werk van Henriëtte Roland Holst met het biografische genre

De schrijfster en politica Henriëtte Roland Holst-van der Schalk (1869-1952) behoorde aanvankelijk tot de uiterste linkervleugel van het politieke spectrum in ons land. Ze...

De biograaf en de Apocalyps

2023 is Waco-jaar in de Verenigde Staten. Het is dertig jaar geleden dat in deze stad een rampzalige belegering door de FBI plaatsvond van...

Slecht nieuws van het Data Liberation Front

Je bent iemand die denkt dat een biograaf in de toekomst wel een wetenschappelijk onderzoek naar je leven zal instellen. Want ondanks je geboorteland,...

Biografisch zicht op ‘de meest uitzonderlijke familie uit de Amerikaanse geschiedenis’

Een biografie kan grote invloed hebben op de reputatie van een staatsman. Dat is zeker opgegaan voor de tweede Amerikaanse president John Adams en...

Siegfried Kracauer over de troost van de biografie

'Er zal spoedig geen groot politicus, veldheer of diplomaat meer over zijn die nog zijn … monument moet krijgen,' schreef  de Duitse historicus Siegfried...

Reuring over schilderijen. Ook een biografisch thema

Er was onlangs veel ophef over het weghalen en voorlopig terughangen van een schilderij van Rein Dool, dat het bestuurscollege van de Leidse Universiteit...

Huwelijksmoeilijkheden als element van een politieke biografie

De feministische schrijfster Johanna Naber (1859-1941) wilde vrouwen een stem in de geschiedenis geven. In haar talrijke biografische studies waren de hoofdpersonen dan ook...

De slavernij en het biografische element

De slavernij en slavenhandel zijn lang onderbelicht geweest, nu staan ze in het centrum van de maatschappelijke belangstelling. Gemeenten, bedrijven, banken en musea verrichten...

Afgebroken plannen voor een biografie

Soms leggen auteurs uit waarom ze hun plan om een bepaalde biografie te schrijven niet hebben uitgevoerd. Als biograaf van Alexander Gogel, Bataafs bewindsman...

Het geheim van Appeltern in biografische geschriften

Joan Derk van der Capellen tot den Pol (1741-1784) was een tegendraadse Overijsselse baron, voorman van de patriotse beweging in ons land. Hella Haasse...

Lieftinck versus Zijlstra: een vinnige discussie in de memoires van twee tegenpolen

Na de minister-president kan de minister van Financiën de invloedrijkste bewindspersoon in een kabinet zijn, doordat deze zich via de begrotingspolitiek kan bemoeien met...

De autobiografie: ‘de gevaarlijkste van alle bronnen’

In zijn studie De biografie (1946) bestempelde de historicus Jan Romein de autobiografie als de gevaarlijkste bron voor een biografie. De autobiografie is namelijk...

Johanna Nabers biografie van Joan Melchior Kemper: eerst miskend, later invloedrijk

De productieve Johanna W.A. Naber (1859-1941) schreef onder meer negen biografieën en zeven bundels biografische schetsen. Bijna al haar hoofdfiguren waren vrouwen. Eén van...

Roofkunst: de versleuteling van (auto)biografische elementen

Ruurd Halbertsma, de schrijver van het eerder dit jaar verschenen Roofkunst, bestempelt zijn boek met nadruk als een roman waarin het om fictie gaat....

Biografe Claire Tomalin over haar eigen leven

De vermaarde Britse biografe Claire Tomalin kondigde vier jaar geleden in haar autobiografie A life of my own aan dat ze nog een nieuw...

De stelselwet van 1821: sterke positieve impulsen voor de biografie van Alexander Gogel

Na tumultueuze debatten aanvaardde de Tweede Kamer in de nacht van 30 juni op 1 juli 1821, juist 200 jaar geleden, met een kleine...

De Churchillfactor

Als Boris Johnson nou eens niet de politiek in was gegaan, geen burgemeester van Londen was geworden en niet was doorgeschoten naar het hoogste...
Jan Postma
Jan Postma
Jan Postma is econoom en historicus. Hij is een liefhebber van biografieën en promoveerde zelf in 2017 in Leiden op de de biografie van Alexander Gogel (1765-1821), de eerste bewindsman van Financiën van ons land.

Fijn als je dit artikel met anderen deelt:

Lees ook...

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in