Redbad, wel of geen vechter voor Friese vrijheid?

Nadat historici Sven Meeder en Erik Goosman vernamen dat er een heuse speelfilm gemaakt zou worden over de Friese Redbad, grepen ze naar de pen. Nog voor de film in première ging, op zaterdag 23 juni, lag het boek Redbad. Koning in de marge van de geschiedenis in de winkels.
De film draait vanaf nu in de Nederlandse bioscopen en dus draaien ook de machines die de film aan de man moeten brengen op volle kracht. Eindelijk eens een film van Nederlandse bodem die ‘onhollands’ goed is. Regisseur Roel Reiné werkt al jaren in Amerika en daar weten ze hoe ze een spektakelfilm moeten maken. Na de verfilming van Michiel de Ruyter was het voor producent Klaas de Jong duidelijk dat Nederland klaar is voor een film over een Friese held. Een held die vocht voor de vrijheid van de Friese bevolking en tegen de overheersers die hun christelijke geloof aan de Noordelijke heidenen wilde opleggen.

Friese heiden

Bij mij, geboren in Friesland en mezelf graag betitelend als heiden, valt dat verhaal in vruchtbare aarde. Daar komt de reclamespot weer voorbij! Gijs Naber, de acteur die Redbad speelt, vertelt in The making of met glinsterende ogen over het geweldige jongensavontuur dat het was om die film te maken. Rijdend op een Fries paard, het mooiste paard ter wereld. Overal spektakel, te vuur en te zwaard!! Prachtige beelden. Dat wil je toch niet missen?! Natuurlijk zeggen de makers er nadrukkelijk bij dat er weinig bronnen over Redbad zijn en dat ze dus voor de spanning in het verhaal zich niet aan de historische werkelijkheid konden en wilden houden. Dat hoeft ook niet…

Toch eerst maar het boek van Sven en Erik lezen, mooie vikingnamen trouwens. Ze beginnen hun geschiedenisles bij de anekdote, de crux in de film, over de mislukte doop van Redbad. Het is het jaar 718. Net op het moment dat Redbads ziel gered gaat worden door over te stappen op het christendom, bedenkt hij zich. Liever branden in de hel met zijn heidense voorouders, dan onderdaan zijn in de hemel.
Wat blijkt? Dat hele doopverhaal klopt niet! Nepnieuws, 40 jaar na de dood van Wulfram, de priester die de doop voltrekt, opgeschreven door een geschiedschrijver, in dienst van de overheersers. Er zijn drie verhalen waarin Redbad voorkomt, een van 30 jaar, een van 60 jaar en een van 100 jaar na dato. Geschreven om het blazoen van Pippijn II, Karel Martel, Pippijn III en Karel de Grote, die namen wist ik me nog net te herinneren van de geschiedenisles op de middelbare school, op te poetsen.
Geschiedschrijving is volgens de auteurs tot aan de Tweede Wereldoorlog gebruikt als propagandamachine. Om volken te smeden en om ze te onderwerpen. Waarom moesten de Friezen eigenlijk bekeerd worden? In die tijd waren het inwoners van Frisia, een gebied dat zich uitstrekte van Het Zwin bij de Belgisch-Nederlandse grens tot de monding van de Weser in Noord Duitsland, bij Bremerhaven. Religie werd gebruikt als politiek steekwapen. Is er nog nieuws?
In het boek over Redbad, een biografie is het niet want er zijn te weinig bronnen om die te kunnen maken, lees ik weinig over Redbad. Ik weet nog steeds niet met wie hij getrouwd was, wel dat hij een dochter had die trouwde met de zoon van Pippijn II, zijn Frankische ‘vijand’.
“En zo is dit boek niet alleen een biografie geworden van een historisch persoon van wie eigenlijk geen biografie te schrijven is, maar ook een beschrijving van de weg die historici moeten bewandelen om zo’n gemankeerde biografie te schrijven”, stellen de auteurs zelf.

Daarna volgt een uitgebreide verhandeling, niet altijd even makkelijk te volgen, over de zoektocht naar de ‘ware’ geschiedenis achter het verhaal van Redbad. In de conclusie kun je lezen hoe de situatie in Friesland in die tijd waarschijnlijk wel was. En die lijkt weinig op het beeld dat de film ons geeft.

Vrijheid

Ik ben blij dat Meeder & Goosman tegenwicht bieden aan alle goedbedoelde opmerkingen van enthousiaste filmmakers. Ze citeren: “Ik denk dat er veel vergelijkingen zijn met nu”, zegt regisseur Reiné. “Vrijheid stond tegenover extremisme, wat het christendom op dat moment was.” Producent de Jong: “Als je als volk openstaat voor alles en iedereen, zet dat ook de poort open voor foute mensen. Dat kwam in elk gesprek met historici (Meeder en Goosmann zetten hier drie punten, vanwege twijfel aan het gehalte van die historici) aan de orde. En daar gaat deze film over. De Friezen zeiden: Kom maar, alles mag – tot ze onder de voet werden gelopen.”
Meeder & Goosman schrijven vervolgens:

“De film lijkt hiermee een bijdrage te willen leveren aan het maatschappelijke debat over immigratie en vluchtelingenproblematiek en neemt daar bovendien een duidelijke stelling in. Deze boodschap zal impliciet doorklinken in de film, wellicht zonder dat de bioscoopbezoeker zich daar direct bewust van is. Het toont een verfijnde , maar effectieve vorm van ‘ gebruik van de geschiedenis’. Daarmee staat de film in een lange traditie waarin het verleden gebruikt wordt, niet om het beter te begrijpen, maar om een eigentijdse boodschap te verkondigen.”

“Het gaat er niet om wat je gelooft. Het gaat er om wat je er mee doet!”, aldus Gijs Naber alias Redbad. En iedereen heeft de vrijheid om te vinden wat hij of zij wil, ook van de film. Is het verhaal een reden om trots te zijn op je Friese afkomst, op de heldhaftige geschiedenis die zich op Nederlandse bodem heeft afgespeeld? Ik ben ondertussen niet meer zo benieuwd naar de film, wel naar de discussie die de auteurs van dit boek gaan hebben met de regisseur van de film.

Redbad Koning in de marge van de geschiedenis
Sven Meeder & Erik Goosmann
Uitgeverij Spectrum
ISBN 9789000363476
Verschenen in juni 2018

Bestelinformatie

Bestel als paperback bij bol.com (€ 19,99)
Bestel als ebook bij bol.com (€ 12,99)