In Masters of the Universe: Hayek, Friedman, and the Birth of Neoliberal Politics laat Daniel Stedman Jones zien dat het neoliberalisme in de jaren tachtig van de twintigste eeuw niet uit de lucht kwam vallen. Het betrof een goed georganiseerde lobby, die sinds 1947 de publieke opinie bestookte met haar lofzang op de vrije markt. In dat jaar richtte Friedrich Hayek de Mont Pelerin Society op. Hij kreeg steun van Milton Friedman en George Stigler, exponenten van de latere Chicago School of Economics. Masters of the Universe: Hayek, Friedman, and the Birth of Neoliberal Politics is alles behalve een traditionele biografie, Stedman Jones heeft het nauwelijks over het persoonlijke leven van de neoliberale voortrekkers. Het boek is eerder de geschiedenis van een idee.
Friedrich Hayek (1899-1992) ontpopte zich in de jaren dertig tot een van de grootste criticaster van het Keynesianisme en de New Deal van Franklin D. Roosevelt. In 1944 populariseerde hij zijn ideeën in Road to Serfdom. Hij waarschuwde voor het perspectief van de verzorgingsstaat en de overwinning van labour dat hij in Groot-Brittannië aan het einde van de oorlog zag gloren. Hayek wilde met de Mont Pelerin Society een internationaal netwerk opzetten dat beleidsmakers bekend zou maken met de ideeën van het neoliberalisme : universiteiten, media en de politiek moesten doordrongen worden van de heilzame werking van de vrije markt – niet alleen in de private sector, zoals Adam Smith in The Wealth of Nations betoogde, maar ook in de publieke sector, waar diezelfde Smith in Theory of Moral Sentiments mordicus tegen was. Daarin verschilde het denken van Hayek dan ook wezenlijk van de liberale traditie waaruit hij is voortgekomen. ‘Indeed, the neoliberal embrace of the prospect of a social world almost wholly organized by market relations strongly distinguishes this thought from the classical liberal tradition, which fostered a capitalism embedded in the institutions of civil society, the norms of civilized communication, and state regulation of the economy,’ schrijft Michael W. Clune in zijn review voor de Los Angeles Review of Books.
De lobby wist onder de top van het zakenleven belangrijke financieringsbronnen aan te boren, zowel in de Verenigde Staten als in Groot-Brittannië. In de jaren zeventig kregen de neoliberalen de wind onder de zeilen. Het conventionele Keynesianisme had geen antwoord op de economische crises die het Westen in de greep hield, een gevolg van de instorting van het Systeem van Bretton Woods en de olieboycot van de OPEC-landen in 1973. In 1979 werd Margaret Thatcher tot de eerste vrouwelijke premier van Groot-Brittannië gekozen. Twee jaar later won Ronald Reagan in de Verenigde Staten de presidentsverkiezingen. Beiden hadden goed geluisterd naar de gezaghebbende think tankers van de Mont Pelerin Society. Thatcher ontving de overwinningsfelicitaties van Hayek in dankbaarheid.
‘I was very touched by your kind telegram. It has given me great pleasure and I am very proud to have learnt so much from you over the past years. I hope that some of those ideas will be put into practice by my Government in the next few months. As one of your keenest supporters, I am determined that we should succeed. If we do so, your contribution to our ultimate victory will be immense. Yours sincerely, Margaret Thatcher’
Masters of the Universe: Hayek, Friedman, and the Birth of Neoliberal Politics
Daniel Stedman Jones
Uitgeverij Princeton University Press
ISBN 9780691151571
Verschenen september 2012
