De Churchillfactor

Als Boris Johnson nou eens niet de politiek in was gegaan, geen burgemeester van Londen was geworden en niet was doorgeschoten naar het hoogste ambt, dat van premier van het Verenigd Koninkrijk? Hoe veel meer tijd had hij dan kunnen besteden aan zijn journalistieke en historische werk en hoeveel mooie boeken had hij dan in de tussentijd kunnen schrijven?

Als-dan-vragen waar je over het algemeen weinig aan hebt, maar die soms wel heel verhelderend de positie van een mens in de geschiedenis weer kunnen geven. Johnson zelf gebruikt deze truc in het tweede hoofdstuk van zijn boek De Churchillfactor, geen biografie in de traditionele zin van het woord, maar een uitdagend, levendig en creatief portret van misschien wel de grootste politicus van Groot-Brittannië, of zoals Johnson er in zijn syllogisme op zinspeelt: ‘de belangrijkste persoon ter wereld’. Johnson doet in dat hoofdstuk alsof er ten tijde van het Britse oorlogskabinet in 1940 geen Churchill was. In plaats daarvan legt hij het lot van Groot-Brittannië in handen van de politici Halifax, Chamberlain en de vertegenwoordigers van de Labourparty en de Liberals, en vraagt zich af of zij met Adolf Hitler zouden hebben onderhandeld over een ogenschijnlijke vrede. Gelukkig is het zo allemaal niet gegaan, maar de kans daarop achtte Johnson in het denkbeeldige ‘Churchillloze universum’ erg groot. Dat rechtvaardigt dan ook de ondertitel van het boek: ‘Hoe één man geschiedenis schreef’.

Johnson heeft over zijn onderscheidende schrijfstijl in recensies veel lof toegezwaaid gekregen. Na lezing van de Nederlandse Rainbow-editie voeg ik daar graag nog wat aan toe. Met De Churchillfactor brengt Boris Johnson de vaak complexe geschiedenis op een uiterst verhelderende manier dicht bij de lezer, zonder een moment te simplificeren of er Jip-en-Janneke taal op na te houden. Hij vertelt zoals de gedroomde geschiedenisleraar dat zou doen. Meeslepend, zijn lezers meenemend naar woonhuizen, begraafplaatsen en de akkers en landweggetjes rond het Vlaamse Ploegsteert waar eindeloze rijen stenen kruisen aan de waanzin van de Eerste Wereldoorlog herinneren. Met een leeg bierblikje en een sigaar staart Johnson overpeinzend in het aangrenzende bos, tot een Belgische boer hem tegemoet treedt. ‘Het ligt op mijn tong om te zeggen dat een groot aantal Britse soldaten hier een verschrikkelijke dood stierf om het recht van Belgische boeren op deze bossen te verdedigen; maar ik beheers me en vraag in plaats daarvan of hij weet wie Winston Churchill is. Hij kijkt nadenkend. “Vocht Churchill in de oorlog?” vraagt hij. Ik antwoord bevestigend. “We moeten degenen die in de oorlog hebben gevochten altijd respecteren,’ zegt de boer. Daar drink ik op. Ik leeg mijn blikje Stella Artois en verlaat het spookbos.’

Zo’n boek dus. Je zou willen dat Boris Johnson er snel meer schreef.

De Churchillfactor
Uitgeverij Rainbow, 10 euro.
EAN 9789041713841
Verschenen in november 2020

eerdere columns

Slecht nieuws van het Data Liberation Front

Je bent iemand die denkt dat een biograaf in de toekomst wel een wetenschappelijk onderzoek naar je leven zal instellen. Want ondanks je geboorteland,...

Biografisch zicht op ‘de meest uitzonderlijke familie uit de Amerikaanse geschiedenis’

Een biografie kan grote invloed hebben op de reputatie van een staatsman. Dat is zeker opgegaan voor de tweede Amerikaanse president John Adams en...

Siegfried Kracauer over de troost van de biografie

'Er zal spoedig geen groot politicus, veldheer of diplomaat meer over zijn die nog zijn … monument moet krijgen,' schreef  de Duitse historicus Siegfried...

Reuring over schilderijen. Ook een biografisch thema

Er was onlangs veel ophef over het weghalen en voorlopig terughangen van een schilderij van Rein Dool, dat het bestuurscollege van de Leidse Universiteit...

Huwelijksmoeilijkheden als element van een politieke biografie

De feministische schrijfster Johanna Naber (1859-1941) wilde vrouwen een stem in de geschiedenis geven. In haar talrijke biografische studies waren de hoofdpersonen dan ook...

De slavernij en het biografische element

De slavernij en slavenhandel zijn lang onderbelicht geweest, nu staan ze in het centrum van de maatschappelijke belangstelling. Gemeenten, bedrijven, banken en musea verrichten...

Afgebroken plannen voor een biografie

Soms leggen auteurs uit waarom ze hun plan om een bepaalde biografie te schrijven niet hebben uitgevoerd. Als biograaf van Alexander Gogel, Bataafs bewindsman...

Het geheim van Appeltern in biografische geschriften

Joan Derk van der Capellen tot den Pol (1741-1784) was een tegendraadse Overijsselse baron, voorman van de patriotse beweging in ons land. Hella Haasse...

Dubbelbiografieën van “regerende” echtparen

Voor een boeiende dubbelbiografie is het een vereiste dat de hoofdpersonen elkaar sterk beïnvloeden. In de prachtige dubbelbiografie First Family, Abigail and John Adams...

Lieftinck versus Zijlstra: een vinnige discussie in de memoires van twee tegenpolen

Na de minister-president kan de minister van Financiën de invloedrijkste bewindspersoon in een kabinet zijn, doordat deze zich via de begrotingspolitiek kan bemoeien met...

De autobiografie: ‘de gevaarlijkste van alle bronnen’

In zijn studie De biografie (1946) bestempelde de historicus Jan Romein de autobiografie als de gevaarlijkste bron voor een biografie. De autobiografie is namelijk...

Johanna Nabers biografie van Joan Melchior Kemper: eerst miskend, later invloedrijk

De productieve Johanna W.A. Naber (1859-1941) schreef onder meer negen biografieën en zeven bundels biografische schetsen. Bijna al haar hoofdfiguren waren vrouwen. Eén van...

Roofkunst: de versleuteling van (auto)biografische elementen

Ruurd Halbertsma, de schrijver van het eerder dit jaar verschenen Roofkunst, bestempelt zijn boek met nadruk als een roman waarin het om fictie gaat....

Biografe Claire Tomalin over haar eigen leven

De vermaarde Britse biografe Claire Tomalin kondigde vier jaar geleden in haar autobiografie A life of my own aan dat ze nog een nieuw...

De stelselwet van 1821: sterke positieve impulsen voor de biografie van Alexander Gogel

Na tumultueuze debatten aanvaardde de Tweede Kamer in de nacht van 30 juni op 1 juli 1821, juist 200 jaar geleden, met een kleine...
Wim Huijser
Wim Huijser
Wim Huijser is schrijver-publicist op het snijvlak van literatuur, geschiedenis en landschap. Hij schreef onder andere een biografie van C. Buddingh’, een monografie van Ton Schulten en tientallen boeken over literatuur en wandelen. Daarnaast stelde hij diverse bloemlezingen samen, waaronder een met wandelfragmenten van J.J. Voskuil.

Fijn als je dit artikel met anderen deelt:

Lees ook...

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in