De Churchillfactor

Als Boris Johnson nou eens niet de politiek in was gegaan, geen burgemeester van Londen was geworden en niet was doorgeschoten naar het hoogste ambt, dat van premier van het Verenigd Koninkrijk? Hoe veel meer tijd had hij dan kunnen besteden aan zijn journalistieke en historische werk en hoeveel mooie boeken had hij dan in de tussentijd kunnen schrijven?

Als-dan-vragen waar je over het algemeen weinig aan hebt, maar die soms wel heel verhelderend de positie van een mens in de geschiedenis weer kunnen geven. Johnson zelf gebruikt deze truc in het tweede hoofdstuk van zijn boek De Churchillfactor, geen biografie in de traditionele zin van het woord, maar een uitdagend, levendig en creatief portret van misschien wel de grootste politicus van Groot-Brittannië, of zoals Johnson er in zijn syllogisme op zinspeelt: ‘de belangrijkste persoon ter wereld’. Johnson doet in dat hoofdstuk alsof er ten tijde van het Britse oorlogskabinet in 1940 geen Churchill was. In plaats daarvan legt hij het lot van Groot-Brittannië in handen van de politici Halifax, Chamberlain en de vertegenwoordigers van de Labourparty en de Liberals, en vraagt zich af of zij met Adolf Hitler zouden hebben onderhandeld over een ogenschijnlijke vrede. Gelukkig is het zo allemaal niet gegaan, maar de kans daarop achtte Johnson in het denkbeeldige ‘Churchillloze universum’ erg groot. Dat rechtvaardigt dan ook de ondertitel van het boek: ‘Hoe één man geschiedenis schreef’.

Johnson heeft over zijn onderscheidende schrijfstijl in recensies veel lof toegezwaaid gekregen. Na lezing van de Nederlandse Rainbow-editie voeg ik daar graag nog wat aan toe. Met De Churchillfactor brengt Boris Johnson de vaak complexe geschiedenis op een uiterst verhelderende manier dicht bij de lezer, zonder een moment te simplificeren of er Jip-en-Janneke taal op na te houden. Hij vertelt zoals de gedroomde geschiedenisleraar dat zou doen. Meeslepend, zijn lezers meenemend naar woonhuizen, begraafplaatsen en de akkers en landweggetjes rond het Vlaamse Ploegsteert waar eindeloze rijen stenen kruisen aan de waanzin van de Eerste Wereldoorlog herinneren. Met een leeg bierblikje en een sigaar staart Johnson overpeinzend in het aangrenzende bos, tot een Belgische boer hem tegemoet treedt. ‘Het ligt op mijn tong om te zeggen dat een groot aantal Britse soldaten hier een verschrikkelijke dood stierf om het recht van Belgische boeren op deze bossen te verdedigen; maar ik beheers me en vraag in plaats daarvan of hij weet wie Winston Churchill is. Hij kijkt nadenkend. “Vocht Churchill in de oorlog?” vraagt hij. Ik antwoord bevestigend. “We moeten degenen die in de oorlog hebben gevochten altijd respecteren,’ zegt de boer. Daar drink ik op. Ik leeg mijn blikje Stella Artois en verlaat het spookbos.’

Zo’n boek dus. Je zou willen dat Boris Johnson er snel meer schreef.

De Churchillfactor
Uitgeverij Rainbow, 10 euro.
EAN 9789041713841
Verschenen in november 2020

eerdere columns

Uiterste beelden van Lodewijk Napoleon: “goede koning” of “loser”  

In 1808 verschenen in Amsterdam pamfletten met de tekst: ‘het achtste wereldwonder gaat naar den donder, het worde de woning van onzen lamme koning’....

Bij het overlijden van Dries van Agt. Necrologieën missen vaak biografische scherpte

Necrologieën missen vaak biografische scherpte. Zo hebben Peter de Waard (Volkskrant) en Sjoerd de Jong (NRC) er in de afgelopen week in columns op...

Koninklijke Bibliotheek verbergt onkunde achter internationale afspraken

De KB, onze nationale bibliotheek waar digitale, gedrukte en geschreven erfgoedcollecties van Nederland worden bewaard en waar onderzoeksprojecten worden uitgevoerd voor de bibliotheek- en...

Willem Ockerse: “een komeet aan het firmament, maar geen vaste ster”

Zijn biografe vergeleek hem met een komeet die korte tijd de hemel verlichtte. Willem Anthonie Ockerse (1760-1826) was een boeiende figuur, die in de...

Zijlstra en Witteveen: grenswerkers tussen wetenschap en politiek. Een dubbelbiografie?

Grenswerkers noemt Jan Middendorp de economen die vanuit de wetenschap veel invloed hebben op de politiek, de grens naar de politiek oversteken en daarna...

Biografische gegevens als basis voor een hedendaagse thriller

Onlangs publiceerde oud-minister Klaas de Vries een thriller, getiteld De geheimen van Blasio, alweer zijn vierde thriller op een rij. Het is geen historische...

Het is dus nee. Maar ja…

Waarom vernietigen literaire schrijvers vlak voor hun dood hun archief – tot groot verdriet van biografen? Ik denk dat Renate Dorrestein (1954-2018) het gevoelen...

De verwevenheid van het werk van Henriëtte Roland Holst met het biografische genre

De schrijfster en politica Henriëtte Roland Holst-van der Schalk (1869-1952) behoorde aanvankelijk tot de uiterste linkervleugel van het politieke spectrum in ons land. Ze...

De biograaf en de Apocalyps

2023 is Waco-jaar in de Verenigde Staten. Het is dertig jaar geleden dat in deze stad een rampzalige belegering door de FBI plaatsvond van...

Slecht nieuws van het Data Liberation Front

Je bent iemand die denkt dat een biograaf in de toekomst wel een wetenschappelijk onderzoek naar je leven zal instellen. Want ondanks je geboorteland,...

Biografisch zicht op ‘de meest uitzonderlijke familie uit de Amerikaanse geschiedenis’

Een biografie kan grote invloed hebben op de reputatie van een staatsman. Dat is zeker opgegaan voor de tweede Amerikaanse president John Adams en...

Siegfried Kracauer over de troost van de biografie

'Er zal spoedig geen groot politicus, veldheer of diplomaat meer over zijn die nog zijn … monument moet krijgen,' schreef  de Duitse historicus Siegfried...
Wim Huijser
Wim Huijser
Wim Huijser is schrijver-publicist op het snijvlak van literatuur, geschiedenis en landschap. Hij schreef onder andere een biografie van C. Buddingh’, een monografie van Ton Schulten en tientallen boeken over literatuur en wandelen. Daarnaast stelde hij diverse bloemlezingen samen, waaronder een met wandelfragmenten van J.J. Voskuil.

Fijn als je dit artikel met anderen deelt:

Lees ook...

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in