Senso commune – gezond verstand in het Nederlands – volgens Leonardo da Vinci: “De ziel schijnt te verblijven in het oordeel, en het oordeel lijkt gezeteld te zijn in dat deel waar de zintuigen elkaar tegenkomen.”
Om de bewegingen van de geest te verbinden met die van het lichaam, om aan te tonen hoe emoties bewegingen worden, wilde Leonardo vaststellen waar dat verschijnsel zich dan precies voordeed.
Het is maar een voorbeeld van de talloze wonderlijke en tegelijkertijd logische vragen die schilder, filosoof, tekenaar, uitvinder, musicus en anatoom Leonardo da Vinci zichzelf stelde. En dus onderzocht hij in dit geval de hersenen van lijken die hij mocht determineren van het ziekenhuis waar hij een deal mee had. Hij noteerde wat hij bedacht door logisch te redeneren en trok conclusies waar een gemiddelde volwassene heden ten dage nog steeds van achterover slaat.
In 2004 verscheen bij uitgeverij Spectrum de biografie van Leonardo da Vinco, geschreven door Charles Nicoll. Meer dan tien jaar later is er bij dezelfde uitgever plek voor nog een biografie over de man die door velen voor een genie wordt gehouden. Spectrum krijgt zelfs de eer van de wereldpremière. In Nederland kunnen we het boek Leonardo da Vinci, de biografie, geschreven door Walter Isaacson, een week eerder lezen dan de rest van de wereld.
Vasari
Iedere biografie van Leonardo da Vinci trekt een behoorlijke schare lezers. Al in 1550 schreef Giorgio Vasari, hij wordt gezien als de eerste ‘echte’ kunsthistoricus, de eerste biografische aantekeningen over de man die de Vetruviusman tekende en iedere kunstliefhebber gek weet te maken met zijn schilderijen, vooral die van de Mona Lisa en Het laatste Avondmaal.
De universele maten van de mens, het perspectief, de kleuren, schaduwen, de gulden snede, sfumato, het schilderen zonder lijntjes. Allemaal begrippen uit de kunstgeschiedenis die we zonder Leonardo heel anders of misschien wel niet maar in ieder geval veel later hadden ontdekt.
Codex Leicester
De aantekeningen van Da Vinci zijn volgens Isaacson, hij benadrukt dat hij zich bij deze biografie vooral door die aantekeningen laat leiden, een vastgelegd verslag van toegepaste creativiteit. Er bestaat vandaag de dag nog een kwart van Da Vinci’s aantekeningen in ongeveer 7200 bladzijden. Dat is meer dan Steve Jobs in de jaren 90, het hoogtepunt van zijn carrière bij Apple, aan emails en digitale documenten schreef.
Er zijn 25 codexen, samengesteld uit Da Vinci’s notities en de codex Leicester, een van de weinige stukken die in originele staat bij elkaar zijn gebleven, is eigendom van Bill Gates.
De man uit de middeleeuwen naar nu gehaald en toch in die tijd gehouden; ik kan niet anders zeggen, het is knap geschreven. Een meeslepend verhaal over een androgyne man met blonde krullen en een baard die openlijk homo was, in tegenstelling tot zijn jongere rivaal in de kunsten, Michelangelo. Toch leuk om te weten dat Leonardo in die tijd al in roze gewaden door de stad liep, met een gevolg van jonge, knappe mannen. En het is prettig dat de biograaf zich duidelijk uitspreekt.
Ik kom heel wat bekende feiten over de bekendste kunstenaar/uitvinder van de Renaissance tegen, maar door de manier waarop Isaacson het verhaal heeft opgebouwd, klinkt het nieuw en spannend. Dat is natuurlijk een pluspunt. Maar waarom zitten er zoveel herhalingen in het boek? Het is alsof de meester heeft bedacht dat repetitie zorgt voor het inprenten van de kennis bij de leerling. Isaacson wil blijkbaar niet dat zijn speurtocht naar het leven van die bijzondere Italiaanse man uit de 15e eeuw, ophield.
Zijn biografie begint voortvarend, hij neemt me meteen mee in zijn gedachtewereld en in die van de grote Leonardo. Er worden mooie vergelijkingen van schilderijen gemaakt en de opmaak van de biografie is daarop goed aangepast.
Maar hoe verder je in het boek komt, hoe meer je begint op te vallen dat de auteur zichzelf en zijn opvattingen wel heel belangrijk vindt. Waarom staat zijn naam in net zulke grote letters op de cover als die van zijn onderwerp? En nog meer, waarom staat zijn naam op elke pagina?
Steve Jobs
Isaacson heeft hiervoor de biografie van een andere creatieve geest en wereldveranderaar, Steve Jobs, geschreven. Heel succesvol dus deze biograaf. Maar was er geen uitgever/redacteur die hem met de benen op de grond had moeten houden? Aan de andere kant, met zoveel verschillende onderzoekers naar eenzelfde fenomeen, krijg je natuurlijk altijd wel een wedstrijdje ver plassen onder biografen. En die heeft Walter Isaacson wat mij betreft ruim gewonnen, of verloren, het is maar net waar je de focus legt.
Leonardo da Vinci, de biografie
Walter Isaacson
ISBN 978 90 00 35866 3
Uitgeverij Spectrum
Verschenen in oktober 2017
Bestelinformatie
Koop bij Athenaeum Boekhandel
Bestel hier als hardcover bij Athenaeum Boekhandel (€ 39,99)
Bestel hier als ebook bij Athenaeum Boekhandel (€ 19,99)
Bestel hier als hardcover bij bol.com (€ 39,99)
Bestel hier als ebook bij bol.com (€ 19,99)
