Wat bezielde Derk Sauer en Ellen Verbeek om in de winter van 1990 hun riante woning in de P.C. Hooftstraat in hartje Amsterdam te verruilen voor een kakkerlakkenflat aan de rand van het centrum van Moskou? Ze hadden het in Mokum zo ‘vreselijk voor elkaar’, verklapte Sauer aan twee oud-collega’s van de Nieuwe Revu, het weekblad dat hij in de jaren tachtig uit het slop had gehaald. De dure vakanties en etentjes verveelden hen, in Moskou gebeurde het. In het aanbreken van het morgenrood, waarnaar Sauer als linkse rakker ooit zo had uitgekeken, geloofde hij niet meer. Maar de ineenstorting van het communistische systeem schiep nieuwe kansen. Sauer en Verbeek ‘voelden zich de juiste mensen op de juiste plaats, op precies het juiste moment.’ Dido Michielsen doet in Moscow Times verslag van hun duizelingwekkende avontuur.
Het is een verhaal van vallen en opstaan. The Moscow Magazine, uitgebracht in een joint venture met VNU en gericht op de expats die in groeiende aantallen naar Rusland kwamen, draaide op een mislukking uit. Sauer kampte met de belabberde distributiemogelijkheden in Rusland, waardoor een abonnementensysteem nauwelijks kans van slagen had.
Die makke bracht hem op het lumineuze idee een krant te maken die gratis aan de Moskovieten werd uitgedeeld, dan was je meteen van die onbetrouwbare postbode af. Twee jaar vóór de Zweedse Metro, kregen zij The Moscow Times voor nop in handen gedrukt. Een unicum. De krant bereikte al snel een oplage van 80.000, maar het geld stroomde nog steeds de verkeerde kant uit – van de bankrekening van Sauer en Verbeek naar een amorfe economie in opbouw.
Toen het water hen aan de lippen stond, bedacht Verbeek de Russische Cosmopolitan, die met behulp van tussenhandelaren gedistribueerd zou worden. Cosmo was meer dan hun redding. Cosmo was het gouden ei waarmee Verbeek en Sauer het medialandschap van Rusland voorgoed zouden veranderen. De Russische vrouw viel als een blok voor een glossy waarin zij kon lezen dat meer dan de helft van haar lotgenoten ook ontevreden was met de prestaties van een meestal dronken manlief in bed. Praktische informatie over het inbrengen van een tampon kregen ze op de koop toe.
Verbeek groeide uit tot een celebrity en ging sinds 1996 zelfs op tournee.‘Vreselijk vermoeiend al dat lawaai en die duizenden mensen in die vieze hitte. Maar wel die voldoening. Lieve meisjes die helemaal uit de Oekraïne en Siberië kwamen om ons te ontmoeten.’ De grote adverteerders moesten genoegen nemen met een plekje op de wachtlijst. Wellicht dat er over acht maanden ruimte voor hen was in het uitdijende miljoenenblad. Independent Media – het bedrijf van Sauer en Verbeek – bracht meer gelauwerde titels in het Russisch uit: Playboy, Men’s Health, Esquire. De kakkerlakkenflat maakte plaats voor een landelijk onderkomen in Zjoekovka, waar ze omgeven werden door Doemaleden en andere hoge regeringsfunctionarissen – Beverly Hills, maar dan op zijn Russisch. The Moscow Times was inmiddels tot een gerespecteerde krant uitgegroeid, die de ontwikkelingen in Rusland kritisch volgde.
Moscow Times. Het Russische avontuur van Derk Sauer en Ellen Verbeek gaat ook over die geschiedenis. We lezen over een samenleving die met moeite uit de lethargie van ruim veertig jaar communisme ontwaakt, waar de dienstverlening van loodgieters, taxichauffeurs en huisbewaarders soms van een hemeltergende onverschilligheid getuigt, die in het midden van de jaren negentig in een schurkenstaat dreigt te ontsporen maar onder Poetin vlot wordt getrokken, toen ambtenaren de positie van de mafiosi overnamen. Het avontuur van Sauer en Verbeek biedt een zeldzame inkijk in de transformatie van een planeconomie naar een markteconomie en wat die historische gebeurtenis voor de gewone Rus betekend heeft. Moskou, schreef Sauer in een column, deed hem denken aan Batmans Gotham City – te veel, te groot, te overvloedig. De economische crisis van 1998 trof de Russen hard, niet in het minst doordat Jeltsin op krediet had geleefd om zijn verkiezingsoverwinning van 1996 veilig te stellen. Binnen enkele dagen verloor Independent Media driekwart van zijn omzet. Sauer kijkt erop terug als een ‘geweldige tijd’, want toen werd volgens hem het echte ondernemerschap in Rusland geboren. De roebelcrisis werkte als een loutering en activeerde een jonge generatie die – in weerwil van de apparatsjiks – zijn kansen greep. In die samenleving wisten Derk Sauer en Ellen Verbeek zich met de nodige onverschrokkenheid staande te houden. Dat is het eerste woord dat bij je opkomt na het lezen van Moscow Times. Het Russische avontuur van Derk Sauer en Ellen Verbeek van Dido Michielsen. Onverschrokkenheid. Het bestaat nog.
Moscow Times. Het Russische avontuur van Derk Sauer en Ellen Verbeek
Dido Michielsen
Uitgeverij Nieuw Amsterdam
ISBN 9046814726
Verschenen mei 2013
