Menzo kijkt positiever terug op carrière dankzij biografie

Met zijn aanstelling als technisch manager van de Arubaanse voetbalbond en in het verlengde daarvan die van tijdelijke interim-bondscoach, lijkt de biografie van keeper Stanley Menzo nog niet geschreven. Toch is auteur Mike van Damme ervan overtuigd, dat hij alles wat Menzo tot nu toe heeft meegemaakt en hoe hij in het leven staat, wel heeft vastgelegd. Het is daarmee niet alleen een voetbalverhaal geworden. Als een van de eerste zwarte keepers in de eredivisie kreeg Menzo oerwoudgeluiden en bananen naar zijn hoofd geslingerd.

Ruchtbaarheid werd er amper aan gegeven. Wel door Menzo zelf, die zich steeds eenzamer ging voelen. ,,Na mijn boek met Richard Witschge dat vooral voetbalverhalen en anekdotes uit de kleedkamer bevatte, wilde ik deze keer een biografie schrijven met meer maatschappelijke importantie. En gelukkig hebben we die nieuwe ontwikkelingen nog net kunnen meenemen in een extra hoofdstuk.’’

Een van de thema’s die in de biografie ruimschoots aan de orde komt, is racisme, al vormt het volgens Van Damme niet de rode draad van het boek. ,,We beginnen en eindigen er mee en ik heb er ook nog een lang hoofdstuk aan gewijd maar het verhaal van Menzo is meer dan racisme alleen.’’ Het idee om de biografie van Menzo te gaan schrijven had daar wel degelijk mee te maken. ,,In november 2019, toen het eerste divisie-duel FC Den Bosch-Excelsior werd gestaakt nadat een speler racistisch werd bejegend, moest ik meteen aan Stanley denken. Hij was één van de eerste spelers die zich hier tegen uitsprak.’’

De eerste confrontatie met racistische teksten vond plaats in Friesland, toen Menzo in het C-team uitkwam tegen sc Heerenveen. . In een interview in de NRC van journalist Frenk van der Linden uit 1991 zegt hij daarover: ‘Ik kreeg een waas voor mijn ogen, schreeuwde en spuugde terug. Geen bal meer gezien en met 7-3 verloren.’ Van Damme: ,,In dat interview vertelde hij ook over het keepersvak, over zijn perfectionisme en zijn eenzaamheid onder de lat. Dat sterkte mij in de gedachte dat een biografie over hem interessant zou kunnen zijn.’’

Ook de SLM-ramp bij Zanderij komt voorbij, een gebeurtenis waar Menzo nog steeds niet gemakkelijk over praat. De keeper was al een paar dagen eerder naar Suriname gevlogen toen hij het verschrikkelijke nieuws hoorde. Bij die ramp kwamen 167 passagiers om het leven waaronder een aantal spelers van het Kleurrijk Elftal dat een toernooi zou gaan spelen in Suriname. Maar zelfs deze ramp werd aangegrepen om zwarte spelers racistisch te bejegenen. Een paar weken later voetbalde Ajax tegen Den Haag en klonk uit een vak: ‘Menzo heeft het vliegtuig gemist. SLM SLM SLM’.

Het eerste contact werd telefonisch gelegd. Van Damme belde op de dag dat Menzo jarig was en met vrienden in China zat te eten. ,,Dat was puur toeval. Zijn vrienden zeiden tegen hem dat het misschien wel een goed moment zou zijn om zijn verhaal te vertellen. Daarnaast was zijn vader net overleden, dat stemde hem waarschijnlijk ook enigszins nostalgisch.’’ Na een eerste fysieke ontmoeting, gaf de hoofdpersoon groen licht. ,,Stanley wilde niet dat het alleen maar over racisme ging en vond ook dat het geen autobiografie moest worden. Ik had een monoloogvorm in gedachten maar dat wilde Stanley, bescheiden als hij is, liever niet.’’

Achteraf kan Van Damme daar alleen maar blij mee zijn, want na de eerste interview-sessie bleek dat Menzo zelf met de nodige vragen rondliep. Hoe zagen anderen hem? Wat ging er in collega’s om toen er bananen naar hem werden gegooid? Wat vonden ze van hem als keeper? ,,Als ik niet een antwoord op die vragen zou proberen te vinden, zou dat voor de lezer een gemis zijn en voor Stanley zelf natuurlijk ook. Daarom ben ik mensen uit zijn omgeving gaan benaderen en me gaan inlezen. Zo heb ik in de Koninklijke Bibliotheek alle VI interviews van 1981 tot 2000 doorgespit en Delpher is wat dat betreft ook een schatkamer.’’

Maatschappelijke betrokkenheid

Oud teamgenoot Danny Blind, is een de mensen die aan het woord komt. ,,Hij kon mooi verwoorden hoe hij Stanley zag. Dat die verbouwereerd de bus in kon komen als supporters weer eens iets naar hem hadden geroepen. Blind zei dat een topsporter eigenlijk zou moeten denken ‘ikke, ikke, ikke en de rest kan stikke’, met andere woorden dat hij zich nergens iets van aan zou moeten trekken. ‘Die maatschappelijk betrokkenheid maakt Stanley als mens natuurlijk alleen maar mooi en goed, maar als topsporter kan die eigenschap je behoorlijk in de weg zitten.’

Van Damme: ,,Ruud Gullit was iemand die al vroeg in zijn carrière in de media zei: ‘Ik hoor het ook wel, maar het doet me niks. Je moet er boven staan.’ Hij liet doorschemeren dat hij het min of meer een teken van zwakte vond als dat niet lukte. Het greep Stanley zo aan dat hij ging twijfelen, ook omdat het hem niet lukte het los te laten. Het was ook nog eens extra pijnlijk dat hij in de goal stond. Als veldspeler kun je op het veld je frustratie er uit lopen maar Stanley moest het maar blijven aanhoren omdat hij geen kant opkon.’’

In het boek van Humberto Tan, Het Surinaamse legioen, las Van Damme dat er in de jaren zestig, toen de lichting van Nederlands Elftalspeler Humphrey Mijnals naar Nederland kwam, ook al van alles naar de zwarte spelers werd geroepen. Dat is eigenlijk altijd zo gebleven. ,,Stanley vindt dat het nu aan anderen is om zich uit te spreken. Jarenlang heeft hij daarin het voortouw genomen en hij kan alleen maar constateren dat er bitter weinig is veranderd. Dat vindt hij teleurstellend. Er zijn seminars gehouden, plannen gemaakt maar daar hoor je niets meer over. Het is weer even een thema en dan ebt het langzaam weer weg, totdat er weer iets gebeurt.’’

Als keeper wordt Menzo door anderen omschreven als een stylist maar ook als iemand die hele gekke dingen kon doen. Van Damme denkt dat daar een combinatie van factoren aan ten grondslag ligt. Stanley heeft een gevoelig karakter, dat bleek volgens hem ook wel uit al die vragen die hij zelf had gedurende het proces en zijn drang naar perfectie. ,,Dat is geen ideale combinatie. Hij wilde de meest onhoudbare ballen tegenhouden en zocht voortdurend naar oplossingen om dat voor elkaar te krijgen. Daarnaast had hij het gevoel dat hij zich moest bewijzen en die scheldende supporters de mond moest snoeren. Vaak ging hij met knikkende knieën het veld op, onzeker over wat hij allemaal over zich heen zou gaan krijgen. Dat was geen gezonde basis. Hij kon niet zoals Danny Blind zei, schijt hebben aan de wereld. Dat is ook één van de redenen waarom ik het boek ‘’het gevecht onder de lat’’ heb genoemd. Hij stond daar niet altijd ontspannen, het was eerder een worsteling.

Johan Cruijff

In de loop van zijn carrière verdween de onbevangenheid, die hij in het begin nog wel had. Van niemand minder dan Johan Cruijff kreeg bij in 1985 een kans als eerste keeper bij Ajax. ,,Cruijff was wèl iemand die hem door dik en dun steunde en tegen hem zei als er een vrije trap invloog: ‘applaudisseer maar als dat gebeurt, dan is het gewoon een heel goede vrije trap. Daar kan je niks meer aan doen.’ Dat hielp maar gedeeltelijk want Menzo vond dat hij ook die moest kunnen stoppen.’’

Menzo blunderde onder zijn leiding ook tegen Groningen. Een uitgooi die tegen de hak van een tegenstander kwam, gaf Peter Houtman de kans te scoren, waardoor Ajax met 2-1 verloor. Beschaamd zat hij onderuitgezakt in de spelersbus op de lange weg terug naar Amsterdam. ,,Toen hoorde hij de uitzending van Langs de Lijn, waarin Cruijff om een reactie werd gevraagd. Zijn eerste gedachte was: nu word ik helemaal afgemaakt. Het omgekeerde gebeurde. Cruijff nam de schuld op zich en zei: ’Nee, het was niet zijn fout, maar die van mij want ik heb Stanley opgedragen om het spel snel te hervatten en dat deed ie.’ Daar was Stanley hem heel erg dankbaar voor. Cruijff had als geen ander door, dat hij hem op dat moment wel had kunnen afbranden maar dat hij daarna niets meer aan hem had gehad. Mede dankzij de onaflatende steun van Cruijff is hij in een paar jaar toch wel uitgegroeid tot een van de beste keepers van Nederland.’’

Zijn ultieme droom, trainer in de eredivisie, heeft hij niet kunnen realiseren. Er zijn überhaupt weinig zwarte coaches terwijl er wel veel zwarte spelers zijn. In Nederland is er momenteel maar één: Henk Fräser. Menzo vraagt zich af wat daar de reden van is en Van Damme met hem. ,,Stanley heeft het in de eerste divisie goed gedaan. Met Volendam is hij kampioen geworden, met Cambuur is hij bijna gepromoveerd, met AGOVV, toen nog een hele kleine club, heeft hij de play-offs gehaald, dus aan zijn cv kan het toch niet liggen. Wat is dan de reden dat de stap naar de eredivisie uitgebleven is? Dat is moeilijk vast te stellen. Je kunt niet zeggen dat het met Stanley’s huidskleur te maken heeft, want dat kun je niet bewijzen. Een verklaring hebben we er niet voor kunnen vinden.’’

Uiteindelijk kwam Menzo als assistent-trainer bij Vitesse terecht. ,,Dan denk je, hij zit in ieder geval in de eredivisie. Mocht de trainer onverhoopt stoppen of de laan uitvliegen dan is er altijd de kans dat hij als assistent doorschuift, maar ook dat is niet gelukt.’’ Uiteindelijk zocht Menzo zijn heil in België waar hij wel op het hoogste niveau actief was als trainer van Lierse SK. Het geluk zat hem ook niet altijd mee, legt Van Damme uit. ,,Bij Volendam had hij eerder in het seizoen al het besluit genomen om te stoppen. Het kampioenschap was nog ver weg, de ploeg was derde met vijf punten achterstand op de twee koplopers. Uiteindelijk is de club, onder zijn leiding, kampioen geworden en gepromoveerd. Een prima prestatie.’’’

Nu gaat Menzo het op Aruba proberen, na twee jaar in China te hebben gewerkt bij Beijing Guoan. Corona was spelbreker. ,,Elke keer als Stanley naar Nederland kwam om zijn gezin te bezoeken, moest hij daarna weer een paar weken in een quarantaine hotel. Dan mocht hij zijn kamer niet uit en zat hij letterlijk opgesloten. Daarnaast was het voor zijn vriendin en zoon niet mogelijk bij hem in China te komen wonen. Dat deed hem besluiten China te verlaten. Hij koos voor Aruba, een land waar hij zich goed voelt. Hij was zeven toen hij naar Nederland kwam, maar qua klimaat is het echt een Surinamer. Hij was ‘s winters altijd snotverkouden hier.’’

Er staat hem een ambitieus project te wachten. Aruba staat 200e in de Fifa-ranking, waarbij in totaal 214 landen zijn aangesloten. Er is nog een lange weg te gaan. ,,Het is keihard werken daar, alles moet vanaf de basis worden opgebouwd. Zijn gezin gaat deze keer met hem mee. De droom om ooit trainer in de eredivisie te worden zal altijd blijven maar Stanley realiseert zich dat die kans steeds kleiner wordt, al kan deze move misschien ook weer nieuwe ingangen bieden.’’

Dankzij de biografie, kijkt Menzo positiever terug op zijn carrière. Dat alleen al vindt Van Damme de moeite van het schrijven waard. ,,Dat we dat samen hebben kunnen bereiken is al erg mooi maar ik ben ervan overtuigd dat ook vele anderen van dit levensverhaal zullen genieten. Het gaat over iemand die zich niet altijd begrepen voelde en moest omgaan met druk uit de maatschappij. En dat met karaktertrekken die soms tegen je kunnen werken. Stanley heeft zelf altijd het gevoel gehad dat zijn carrière niet zo bijzonder geweest is. Nu hij leest hoe anderen over hem denken en spreken, als een goede keeper en een sociaal en fijn mens, is dat veranderd. Hij heeft toch maar mooi twee Europa Cups gewonnen. En er zijn maar twee andere Nederlandse keepers die dat ook kunnen zeggen: Edwin van der Sar en Heinz Stuy.’’

Lees ook de recensie van Soerd Muller van Menzo. Het gevecht onder de lat.

Menzo. Het gevecht onder de lat
Mike van Damme
Nieuw Amsterdam
ISBN paperback 9789046826928
ISBN ebook 9789046826935
Verschenen in april 2021

Bestelinformatie