Op 1 december 1955 ontving de meldkamer van het politiebureau in Montgomery, Alabama een telefoontje van een geagiteerde buschauffeur. Hij vervoerde een kleurlinge die weigerde haar plaats af te staan aan een blanke medepassagier. Rosa Parks, de dame in kwestie, werd bij het verlaten van de bus gearresteerd voor verstoring van de openbare orde. Een op dat moment nog vrij onbekende Marther Luther King greep het incident aan om de rassensegregatie aan de kaak te stellen en riep op tot een boycot van de busmaatschappij. Economisch was die zo effectief dat het bedrijf aan de rand van de afgrond werd gebracht. Een jaar later stelde het Hooggerechtshof de burgeractivisten in het gelijk en verklaarde de rassenscheiding in de bussen van Alabama ongrondwettelijk. Rosa Parks groeide met haar actie uit tot een icoon van de burgerrechtenbeweging.
Jeanne Theoharis werd bij het schrijven van haar biografie van Rosa Parks vooral gedreven door haar ergernis over de mythologische proporties die het busincident in de Amerikaanse geschiedenis heeft gekregen. Ze noemt het een ‘children’s-book story’: de vermoeide serveerster die toevallig op de juiste plaats en het juiste moment de juiste beslissing nam. ‘We diminish her legacy by making it about a single day, a single act, as opposed to the rich and lifelong history of resistance that was actually who Rosa Parks was,’ zegt Theoharis in een interview met Democray Now. Aan de memorabele actie van Rosa Parks op 1 december 1955 ging bijkans veertig jaar aan burgeractivisme vooraf. Parks was 42 toen ze werd gearresteerd, en had al een leven achter de rug van raciale vernedering en discriminatie. Reeds op jonge leeftijd verzette zich tegen de achtergestelde positie van de Afro-Amerikanen in het Land of the Free. Haar grootvader was een actief lid van de UNIA, een pioniersbeweging in de strijd om gelijke burgerrechten, in 1914 opgericht door Marcus Garvey. Het lieflijke, nogal schuchtere voorkomen van Parks, dat nogal benadrukt is in haar iconografie, is bedrieglijk. Ze droeg steevast een revolver op zak en vond haar inspiratiebron eerder bij Malcom X dan Marther Luther King. Als kind vertoefde ze graag op de veranda met haar militante grootvader, die het geweer uit voorzorg in de aanslag had, want ze wilde het moment voor geen goud missen. ‘I wanted to see him kill a Ku Kluxer.’
En het busincident in Alabama? Dat betrof in werkelijkheid een goed geplande actie; de twee teenagers die haar in burgerlijke ongehoorzaamheid voor waren gegaan, kregen minder media-aandacht. Parks slaagde daar wel in. En zette met haar zitactie de wereld in beweging.
The Rebellious Life of Mrs. Rosa Parks
Jeanne Theoharis
Uitgeverij Beacon Press
ISBN 9780807050477
Verschenen januari 2013
