Wat te maken van Ted Kennedy? De senator van Massachusetts – gedurende 47 jaar – stond altijd in de schaduw van zijn vermoorde broers John en Robert. Hem kleeft een reputatie aan van drank, vrouwen, niet te verdedigen gedrag en als presidentskandidaat wanprestatie. Die reputatie is welverdiend, maar even ondubbelzinnig is het feit dat hij als politicus meer tot stand bracht dan zijn broers. Ted Kennedy was een van de meest succesvolle senatoren in de twintigste eeuw.
De jongste
De tragiek van Ted Kennedy is pijnlijk. Jongste zoon in een gezin waar de drie oudste zonen alle zuurstof wegzogen. Opgegroeid in een puissant rijk maar disfunctioneel gezin, alle kameraderie van de kinderen ten spijt. Ted zat vooral eenzaam op een verre kostschool. Zijn oudste broer sneuvelde, zijn oudste zus verongelukte, een geestelijk gehandicapte zus verdween uit zijn leven, twee bewonderde broers vielen onder moordenaarshand.
Ted was een typische jongste: plezierig in de omgang, meegaand en adaptief. Hij hobbelde overal achteraan. De senaatszetel die John achterliet, viel Ted in de schoot. De Kennedy’s huurden een remplaçant in om de zetel warm te houden tot Ted in 1962 de vereiste leeftijdsgrens had bereikt. De senaat met zijn collegiale clubsfeer paste hem, maar hij viel niet op in die jaren. Een vliegtuigongeluk kostte Kennedy bijna het leven en leverde levenslang rugpijn op.
Kennedyziekte
Een patroon werd zichtbaar: hij dronk te veel en leed aan de Kennedyziekte om elke aantrekkelijke vrouw als een prooi te beschouwen. Vader Kennedy had het voorbeeld gegeven, de zoons volgden. Problemen werden opgelost door pa of afgekocht. Nogal van slag na de moord op Robert in 1968, stuurde Ted een jaar later, mogelijk onder invloed, zijn auto de kreek in die nu wereldwijd bekend is als Chappaquiddick. Een secretaresse, Mary Jo Kopechne kwam erbij om (ze bleek nog een tijdje in een luchtbel geleefd te hebben). Ted verliet de plek van het ongeluk en probeerde zich van den domme te houden. Zijn Kennedy-relaties namen hem in bescherming. Ted Kennedy had alles in zich om een tragisch type te worden.
De overlever met de verantwoordelijkheid de belofte van zijn dode broers waar te maken. Dat hij zich wist te herpakken en een van de meest invloedrijke senatoren werd, maakt zijn levensverhaal meer dan interessant. Als senator was hij de leidende Democraat en permanent presidentskandidaat, in een tijd dat zijn partij weinig aansprekende politici wisten te produceren. Zo’n man is een dankbaar onderwerp voor een biografie en John Farrell, met ervaring onder meer als biograaf van Richard Nixon, kwijt zich voorbeeldig van deze taak.
Chappaquiddick
In Farrells boek krijgt Chappaquiddick veel aandacht, uiteraard. Het lijdt geen twijfel dat Kennedy daar een pijnlijk gebrek aan karakter liet zien en nul crisisbestendigheid. Erger dan dat. Zijn assistenten, de kluit van juristen en andere hulptroepen van de Kennedyfamilie toonden zich ook van hun slechtste kant. De twee mannen met wie Kennedy na het ongeluk terugging – te laat om Mary Jo Kopechne te redden – gingen rustig slapen toen Kennedy besloot naar de overkant de baai te zwemmen om zich een alibi te verschaffen (of de drank te verteren). De politie werd niet gewaarschuwd. Het was een duister verhaal met een weinig verheffende afloop: Kennedy ontsnapte aan werkelijke verantwoordelijkheid voor de dood van Kopechne.
Dat op zich verbaast niet. Zo deden Kennedy’s dat. Wat moeilijk valt te accepteren is dat deze man nog steeds dacht dat hij geschikt was voor het presidentschap. En hoe konden zoveel mensen om hem heen dat denken? Kennedy stond op de verlanglijstjes van Democraten in 1972 en 1976. Meer omdat hij de laatste Kennedy was dan vanwege vertoonde kwaliteiten. In 1976 liet hij de presidentsstrijd lopen, vooral omdat een gouverneur uit Georgia, Jimmy Carter, wel het nodige voorwerk had gedaan.
Jimmy Carter
President Carter en Ted Kennedy konden niet met elkaar opschieten. Dat was een kwestie van karakter, van een klein deel programmatisch verschil, maar vooral ook van politieke concurrentie. Farrell toont wat mij betreft iets te veel begrip.
Farrell heeft ook een hekel aan Carter, zo lijkt het. Hij verwijt hem zelfs een noordelijke liberal te hebben gekozen als vicepresident, Walter Mondale, ‘waardoor Kennedy in de wildernis achterbleef, gewond en boos, furieus op zoek naar paden om macht te verwerven’. Deze stellingname is alleen te begrijpen als je denkt dat een Kennedy rechten heeft die anderen niet mogen bedreigen. Ik vind het een opmerkelijke zwakte in Farrells verhaal.
Zeker, Kennedy vond Carter niet progressief genoeg. Vooral de aarzeling in het voorstellen van serieuze gezondheidszorg programma’s zoals Kennedy die wilde, zat de senator dwars. Er was genoeg reden om ontevreden te zijn met Carter, maar het blijft moeilijk te rechtvaardigen dat Kennedy, met zijn eigen gebutste imago, een zittende president van zijn eigen partij uitdaagde. Het blijft verbijsterend dat iemand met Kennedy’s geschiedenis, met een trieste, alcoholische en in de campagne politiek misbruikte echtgenote, kon denken dat hij kon winnen. Sterker, die gedachte op zich diskwalificeerde hem al.
1980
De campagne van 1980 was desastreus voor zowel Carter als voor Kennedy. Het begon met een interview in 1979 door Roger Mudd van CBS die Kennedy de niet ongepaste vraag stelde waarom hij president wilde worden. Wie het interview zag (nu nog op youtube) zal het nooit vergeten. Een stuntelende, onzekere man die geen normale zin kon produceren, laat staan de vraag beantwoorden. Het werd die campagne niet veel beter, met uitzondering van Kennedy’s toespraak op de Democratische conventie die geweldig was, maar tegelijk president Carter bij de knieën afzaagde.
Ronald Reagan profiteerde ervan. Ik maakte die verkiezingen mee, als student in Amerika, en ik voel nog steeds mee met de woede dat ongelukkige najaar waarin een gehavende Carter door Reagan werd weggevaagd. Om er geen doekjes om te winden: Kennedy bereikte precies het omgekeerde van wat hij wilde. Geen progressief maar de zogenoemde Reagan-revolutie die het land blijvend zou veranderen – niet naar Kennedy’s zin.
SenatorIn de jaren tachtig was Kennedy een actieve en succesvolle senator, al hing hij nog steeds boven de markt als presidentskandidaat. Hij maakte zich sterk voor AIDS wetgeving, wapenbeheersingsverdragen en blokkeerde de benoeming van ultra conservatief Robert Bork in het Supreme Court. De heilige graal van de Democraten, een behoorlijke ziektekostenverzekering voor alle Amerikanen, was zijn belangrijkste doelstelling maar tot de verkiezing van Bill Clinton was er geen realistische pad.
Kennedy-krediet
Echtgenote Joan, door Kennedy behandeld zoals zijn vader vrouwen had behandeld, was inmiddels weggezonken in alcoholisme. Zelf hield ‘fun loving’ Kennedy zich niet in. Maar al drinkend en op vrouwen jagend was hij een ongeluk in wording. In mei 1991 was het zover. Palm Beach werd voortaan als schandaal genoemd in combinatie met Chappaquiddick. Drank en vrouwen, en voor de kant van de neven waarmee hij op het landgoed in Palm Beach verbleef, een beschuldiging van verkrachting, brachten Kennedy opnieuw in de media-aandacht op de slechtst mogelijke manier. Er zijn talloze psychologische verklaringen voor Kennedy’s destructieve gedrag maar geen enkele daarvan rechtvaardigt het. Het beïnvloedde zijn functioneren als senator.
Toen later in 1991 hoorzittingen plaatsvonden over de voordracht van Supreme Court rechter Clarence Thomas moest Kennedy er het zwijgen toedoen toen diens seksuele escapades aan de orde kwamen. Het Kennedy-krediet leek eindelijk op. Hoeveel kun je nog toeschrijven aan de moord op zijn broers, aan de zorg voor veertien kinderen, neven en nichten, die door de disfunctionele gezinssituaties ook allerlei verslavingsproblemen opdeden? Feit is dat de man pijnlijk eenzaam was.
Toen Kennedy in 1994 in Massachusetts moest worden herkozen, had hij voor het eerst een serieuze tegenstander, zakenman Mitt Romney. Zijn geluk was dat Massachusetts vergevingsgezind was, en dat Kennedy rust had gevonden in een relatie met een 37-jarige gescheiden juriste. Victoria Reggie bracht stabiliteit en gezelschap in zijn leven. Hij bleef drinken maar had het nu min of meer onder controle. Dat gold niet voor zijn gewicht, wat confronterende foto’s opleverde.
Familieleed bleef zich opstapelen, van kinderen en kinderen van de gezinnen waarvoor hij een verantwoordelijkheid nam. Het meest prominente slachtoffer was John Kennedy Jr. die op een niet ontypische Kennedy manier het gevaar opzocht en met zijn vliegtuig neerstortte.
Obamacare
Kennedy had zich nu voorgenomen zijn rol senator maximaal te vervullen en zou tot zijn dood in 2009 nadrukkelijk aanwezig zijn. Vaak als compromissen sluitende Democraat, zoals in de onderwijswet No Child Left Behind, die hij samen met president Bush opstelde. Zijn compromisbereid leidde soms tot succes, soms werd hij ertussen genomen. Maar na meer dan dertig jaar was de naam ‘Lion of the Senate’ verdiend.
Een vriend van de Clintons was hij niet en hij was ziedend hoe de kans op ziektekostenverzekerings wetgeving door Hillary was verkwanseld. In Barack Obama zag Kenney in 2008 de mogelijkheid tot een doorbraak en door zich opzichtig met zijn hele familie achter Obama te scharen, bracht hij de Clintoncampagne grote schade toe. Maar hij kreeg eindelijk die wetgeving in de vorm van Obamacare, al overleed hij net voor de laatste stemming in de Senaat.
Prima biografie
Dit is een prima biografie van een belangrijk persoon. De complexiteit van het Kennedy zijn onder de omstandigheden zoals die zich voordeden komen goed uit de verf. Farrell is niet zonder sympathie, en kritisch waar je kritisch moet zijn – afgezien van te veel begrip voor Kennedy tijdens de regering Carter. Als ik een punt van kritiek heb dan is het dat Farrell te veel Nixon in dit boek stopt, niet de meest belangrijke periode voor Ted Kennedy.
Daarnaast had ik twee kanttekeningen. Ik vond het opmerkelijk dat Farrell eind jaren dertig wel kort het ambassadeurschap van Joe Kennedy in Londen aanstipt omdat Ted er op zevenjarige leeftijd verbleef. Daarbij vermeldt Farrell niet dat Joe Kennedy zich onmogelijk maakte door zijn pro-appeasement opinies. Verder keek ik ervan op dat familievriend senator Joe McCarthy, die van de communistenjacht, zijn opwachting maakt in een triviale anekdote waarin hij overboord wordt gezet door de Kennedy-jongens. Het is irrelevant voor het verhaal, tenzij je vertelt dat Robert voor McCarthy werkte in diens meest dramatische periode als inquisiteur, maar daar horen we niets over. Het was een voorbeeld van de Kennedy connecties die ook voor Ted zo belangrijk waren.
Maar het zijn kleine punten. Zeer aan te raden, deze biografie van de belangrijkste Kennedy.
Ted Kennedy. A Life
John A. Farrell
Penguin Putman Inc.
ISBN hardcover 9780525558071
Verschenen in oktober 2022
Bestelinformatie
Bestel als hardcover bij bol.com (€ 36,99)
