Loes Hamel. Een mooie meid met diepgang

Sterke, onafhankelijke vrouwen: ze blijven het pad kruisen van historicus en auteur Bart Lankester. Eerst was er zijn oud tante Trien de Haan-Zwagerman, Nederlandse activiste, feministe en politica over wie hij een biografie schreef, die in 2017 verscheen. Nu is er het het boek Loes Hamel – model • actrice • vrijbuiter’. Beide hoofdpersonen groeiden op in Noord-Holland, de provincie waar Lankester woont en werkt. ,,Toen ik voor mijn boek over Trien, Hans Blokker ging interviewen, attendeerde een tante mij erop, dat hij een beroemde zus had. Ik vond prachtige foto’s van haar op het internet en was meteen getriggerd. Loes was fotomodel, mannequin en cabaretière en de eerste Nederlandse vrouw die op de cover van de Vogue Paris stond. In 1962! Doutzen Kroes was pas na 45 jaar de tweede.’’

De nieuwsgierigheid van de auteur was gewekt en aan het eind van het gesprek vroeg hij aan Hans of hij nog een keer terug mocht komen om te praten over zijn zus. ,,Ik voelde een nieuw boek aankomen.’’ Blokker reageerde in eerste instantie enigszins gereserveerd maar Lankester kreeg desalniettemin groen licht. ,,Er waren al vaker mensen langs geweest om informatie over Loes. Dat had hij altijd afgehouden, uit vrees voor het zoveelste verhaal met halve waarheden. Net in die periode was ook het boek Sirenen van haar ex-minnaar Jan Cremer uitgekomen.’’

Die sensatieverhalen waren er in de tijd dat Hamel de talk of the town was, volop geweest. ,,Begin jaren zestig, toen Loes op de planken stond en voor beroemde couturiers liep, was De Telegraaf op dat front heel actief. Die krant kwam er trouwens in huize Blokker niet in. Toen Cremer op een gegeven moment aan journalisten vertelde dat Loes zwanger was en dat ze gingen trouwen, nam ze hem dat zeer kwalijk.’’ Lankester heeft Cremer niet gesproken. Die gaf via zijn uitgever te kennen dat alles wat hij over zijn relatie met Loes te vertellen heeft, in zijn boek staat. ,,Cremer heeft in een interview laten weten dat alles fictie is, dus heb ik het niet als een bron gebruikt.’’

De leidraad van de biografie is Het boek van de ervaringen van een mens op aarde, de memoires van Loes, die ze schreef toen ze nog maar kort te leven had. Daarin passeren alle belangrijke periodes en personen de revue. Haar jeugd in het West-Friese Andijk, de opleiding tot verpleegster, de roemrijke tijd als mannequin in Parijs en Amsterdam, haar doorbraak als actrice bij Shaffy Chantant en de uiteindelijke keuze voor een fulltime hippiebestaan. Lankester beschikte over het schrift van Loes, waarin ze die herinneringen noteerde en die nooit gepubliceerd zijn.

Twee kanten

,,Loes had eigenlijk twee kanten, die hun weerslag in het boek vinden. De eerste helft is heel optimistisch, het tweede deel wat melancholischer en serieuzer. Ze had het imago van een mannenverslindster maar zo zat ze niet in elkaar. Heel veel mannen vielen op haar. Ze was aantrekkelijk, toegankelijk, ontwapenend, had geen dubbele agenda en kon in café’s lekker over auto’s lullen. Loes was dan one of the fellows, terwijl ze er zo ontzettend vrouwelijk uitzag. Ze kon goed met mannen overweg, maar dat was meer op vriendschappelijke basis dan vanwege de erotiek. Daar ging het haar in een relatie niet om. Van de mannen met wie ze omging hoorde ik, dat ze vaak lange gesprekken voerden tot diep in de nacht.’’

,,Acteur Jules Hamel, de man met wie ze in 1961 trouwde, noemde haar wel eens liefdevol een ‘’straathond’’, omdat ze zo’n groot aanpassingsvermogen had. Jules en Loes waren dol op elkaar en eigenlijk is dat altijd zo gebleven. Alleen zijn ze, zo zegt Jules, veel te jong getrouwd. Ze was veel in het buitenland, Jules had zijn eigen drukke toneelcarrière, ze zagen elkaar niet zoveel. En het was ook de jaren 60 hè, als je eens even over de schutting keek, dan was dat heel normaal. Er zijn in die tijd heel veel huwelijken geklapt in die artistieke scene.’’

Hamel was een trendsetter en had een compleet eigen stijl. In de wereld van glitter en glamour vond ze eveneens haar eigen weg, ook omdat ze het allemaal niet zo serieus nam. ,,Dat lopen voor die couturiers vond ze één grote mop. Ondanks de furore die ze maakte als mannequin in Parijs, liep ze het liefst onopgemaakt rond in een zwarte cape, een oude spijkerbroek, en een mannenoverhemd met een das. Al van jongs af aan wil ze zich manifesteren. Loes was wel een extravert iemand, ze had een bepaalde geldingsdrang. Niet op een ellebogerige manier maar ze hield ervan om in de schijnwerpers te staan. Dat begon al in haar jeugd in verenigingen in Andijk. Muziek maken, in een koor zingen, gek doen.‘’

De roaring sixties: tegen dat decor speelt een groot deel van het verhaal zich af. Voor de auteur ging het Leidseplein en omgeving leven door al de verhalen van de mensen die hij interviewde. Daar gebeurde het, net als in Londen. ,,Alle betrokkenen wilden daar graag over vertellen en kregen een twinkeling in hun ogen als ze het hadden over die bijzondere tijd, die ze voor geen goud hadden willen missen.’’ Lankester heeft ook veel interviews met zijn hoofdpersoon uit die periode gelezen. Ze liet zich graag interviewen en was ook gewild bij de journalisten. ,,Praten met Loes leverde altijd een leuk gesprek op omdat ze wel een paar aardige one-liners paraat had. In één van die interviews zegt ze bijvoorbeeld: ‘Wat is het toch eigenlijk leuk om een uur over jezelf te praten. Als het te veel wordt, giet je er maar beton in.’ ‘’

Vleesjurk

Loes was op het toppunt van haar roem toen Lankester nog met zijn ouders in Limburg woonde. Daar drong het ’rumoer’ van Amsterdam maar mondjesmaat door. ,,De Randstad was ver weg. Mijn ouders waren wel cultureel onderlegd maar het was in het Zuiden allemaal toch heel benepen.’’ Hij ontdekte pas hoe bijzonder ze geweest was, toen hij het materiaal onder ogen kreeg. Dat ze maar zo kort en heftig in de schijnwerpers had gestaan, intrigeerde hem. ,,Zo’n beetje het mooiste meisje van Amsterdam, waar iedereen van hield en dan op de cover van de Vogue Paris komen te staan. Ze heeft in 1968 samen met haar man Mike een hippie film gemaakt, waarin ze een vleesjurk droeg. Veertig jaar voordat Lady GaGa dat deed.’’

De ontmoeting met de welgestelde Amerikaan Michael Clyde Whelden – geboren en getogen in California waar ze vanaf 1967 mee samen was, luidde een nieuwe fase van haar leven in. Hij kwam niet uit de wereld van glamour en jetset maar was easy-going. ,,Daar heeft ze het uiteindelijk enorm mee getroffen, al wist ze toen ze hem leerde kennen, helemaal niet dat hij rijk was. Hij was fulltime hippie en Loes voelde zich daar prima bij. Ze werd in dat hippie-huwelijk zelfs een beetje burgerlijk. Vanaf die tijd geloofde ze in monogamie en kon ze in de zoektocht naar spiritualiteit soms wat zweven. Ook dat hoorde bij die tijd. De eerste fase van haar leven was vooral naar buiten, de tweede meer naar binnen gericht. Loes had altijd al beide kanten.’’

Ze las veel, was bedachtzamer, minder uitbundig. ,,Ook toen was ze nog steeds vrolijk, je kon nog altijd met haar lachen maar het verdriet van de kinderloosheidspeelde een grote rol. Dat heeft toch haar leven gedomineerd.’’ In het boek is een foto afgebeeld van Loes met een kindje liefdevol op haar schoot. ,,Die wilde ik beslist laten zien omdat dat beeld aangeeft hoe grootmoedig ze was en hoe gul ze naar anderen kon zijn. Het is vaak moeilijk voor vrouwen die kinderloos blijven, om van kinderen van anderen te kunnen genieten. Loes kon dat wel. Het gaat om gunnen hè? Er is een verschil tussen jaloezie en afgunst. Je kunt jaloers zijn op iemand die iets moois maakt of kan, maar als je afgunstig bent, dan gun je het de ander niet. Loes was nooit afgunstig maar erg meelevend.’’

Filmisch verhaal

Aan het schrijven van de biografie heeft Lankester veel plezier beleefd. ,,Het is zo’n filmisch verhaal, het schrijft zich, bij wijze van spreken, zelf. Mijn biografie over Trien was veel meer een puzzeltocht, waarin de chronologie belangrijk was. Bij Loes begin ik het verhaal in Parijs. De dagboekfragmenten heb ik er doorheen gevlochten. Die brengen de lezer steeds weer even terug in 1973.’’

De parallel tussen de twee vrouwen valt op. Beiden waren zelfstandig en onafhankelijk. Voor het boek van Trien moest Lankester veel archiefonderzoek doen. ,,Er zijn niet veel boeken over vrouwen uit de links-socialistische beweging geschreven. Daarom wilde ik dat het een naslagwerk zou worden met een uitgebreid notenapparaat. Trien was in haar tijd een soort Loes. Ook de mooiste meid van het dorp waar alle jongens achteraan liepen. Ze ging, toen ze al ver in de dertig was, de politiek in en zette haar gezin op de tweede plaats. Dat was ongekend in die tijd. Het waren allebei vrouwen die hun nek durfden uit te steken. Loes bracht de jaren zeventig al in de jaren zestig binnen, door haar vrije manier van doen. Zo zag althans Gerard van Lennep, de manager van Shaffy haar. Politica Hedy d’Ancona, die nog samen met Loes op de planken heeft gestaan, zei: ‘Wij waren in die tijd heel erg bezig met de man-vrouw-maatschappij. Loes had dat niet nodig, die was van zichzelf al een feminist.’

Aan het eind van haar leven wordt Loes ongeneeslijk ziek. Toch vindt de auteur dat het boek niet in mineur eindigt. ,,Dat heeft alles te maken met de manier waarop Loes met haar ziekte omging. Dat was groots. In die zin vind ik het ook geen negatief einde. Tussen 1960 en 1970 heeft ze gigantisch geleefd, gereisd, allemaal dingen gedaan die andere mensen niet deden. Ze leefde in die periode voor twee of drie. Als er iets op haar pad kwam, ging ze het doen. Dat paste trouwens ook heel erg in de tijdgeest. Ik heb geprobeerd de persoonlijkheid van Loes te vangen in veertig korte stukjes. Die vorm heb ik bewust gekozen, een beetje impressionistisch, zoals Loes leefde. Ik denk dat die vorm haar recht doet.’’

Loes Hamel. Model, actrice, vrijbuiter
Bart Lankester
Morgenstrand
ISBN 9789082012170
Verschenen in juni 2021

Bestelinformatie