50 jaar na de moordaanslag in Dallas, Texas op 22 november 1963 heeft John Fitzgerald Kennedy nauwelijks aan glans ingeboet, al worden er ook kritische noten over zijn presidentschap gekraakt. Wat zijn de beste biografieën van John F. Kennedy?
De duizend dagen
Twee jaar na de dood van John F. Kennedy publiceerde Arthur J. Schlesinger jr. A Thousand Days. John F. Kennedy in the White House. Voor een afgewogen historisch oordeel vond hij het nog te vroeg, daarom beperkte Schlesinger zich tot een “personal memoir by one who served in the White House during the Kennedy years.” Toch geldt A Thousand Days nog steeds als een standaardwerk over het Kennedy-era. Schlesinger ontpopte zich als een chroniqueur van zijn tijd, die het magische presidentschap van Kennedy in kaart heeft gebracht: de lange weg naar de nominatie, de presidentscampagne met de nek-aan-nekrace tegen Richard Nixon, het economische herstel, de burgerrechtenbeweging, Berlijn, Cuba en Moskou – het staat er allemaal in. Bovenal is A Thousand Days een stilistisch meesterwerk. Schlesinger over de tegenstelling tussen Jack en Bobby.
“Alike in so many ways, united by so many indestructible bonds, the two brothers were still different men. John Kennedy remained, as Paul Dever had said, the Brahmin; Robert, the Puritan. In English terms one was a Whig, the other, a Radical. John Kennedy was urbane, objective, analytical, controlled, contained, masterful, a man of perspective; Robert, while very bright and increasingly reflective, was more open, exposed, emotional, subjective, intense, a man of commitment. One was a man for whom everything seemed easy; the other a man for whom everything had been difficult. One was always graceful, the other often graceless. Meeting Robert for the first time in 1963, Roy Jenkins of England thought him “staccato, inarticulate … much less rounded, much less widely informed, much less at ease with the world of power than his brother.” John Kennedy, while taking part in things, seemed, as Tom Wicker observed, almost to watch himself take part and to criticize his own performance; Robert “lost himself in the event.”
Schlesinger vestigde met A Thousand Days de mythe van Kennedy als een “brilliant, gay, and charming man” die de Verenigde Staten – ingekakt onder de twee termijnen van Eisenhower – uit een lethargie deed ontwaken. The land of the free and the home of the brave bloeide op in de duizend dagen als “a young nation, a questing nation, a progressive nation…”
An Unfinished Life
Een kritischer beeld van Kennedy komt naar voren in An Unfinished Life van Robert Dallek uit 2003. Dallek presenteert Kennedy in dit boek als een medicijnverslaafde womanizer, die – ondanks zijn persoonlijke tekortkomingen – in het mijnenveld van de Koude Oorlog buitengewoon beheerst, rationeel en voorzichtig bleef handelen. In zijn medicijnkastje prijkten amfetaminen, codeïne, Demerol, methadon, Ritalin en Librium voor zijn angstaanvallen, om over de talloze slaapmiddelen voor de broodnodige nachtrust nog maar te zwijgen. Kennedy leed aan colitis, prostatitis en de ziekte van Addison. Door zijn rugklachten, een gevolg van zijn oorlogsverwondingen, had hij chronische pijn en was hij genoodzaakt een korset te dragen dat hem motorisch behoorlijk beperkte. De derde, fatale kogel tijdens de aanslag in Dallas, Texas op 22 november 1963 kon hij gewoonweg niet ontwijken, aldus Dallek, die in zijn oordeel over het medicijngebruik van Kennedy uiterst mild is. Zijn functioneren als president werd er niet door aangetast. Sterker nog, “taking the medicines allowed him to function at so high a level. He probably never could have been president if he didn’t have these medicines available to him.” De wijze waarop Kennedy opereerde in de Cubacrisis van 1962 beschouwt Dallek als ”the greatest overall achievement of his presidency,” al blijft hij kritisch over de uiteindelijke prestaties van zijn presidentschap. Dallek is ervan overtuigd dat Kennedy het conflict in Vietnam niet op een grondoorlog had laten uitlopen, een visie die onlangs ook door Thurston Clarke in JFK’s Last Hundred Days is verkondigd, maar dat blijft natuurlijk speculeren bij een ‘unfinished life’. In ieder geval behoort deze biografie tot het beste wat over Kennedy geschreven is.
22 november 1963, Dallas, Texas
Toen William Manchester op 5 februari 1964 bij monde van perschef Pierre Salinger door de familie Kennedy gecontacteerd werd of hij de chroniqueur van de aanslag in Dallas, Texas wilde worden, durfde hij niet te weigeren. “How can I say no to Mrs. Kennedy?” vroeg hij aan zijn secretaresse. “You can’t,” antwoordde zij. Manchester gaf zijn baan op aan de Wesleyan University, reisde af naar Washington en deed met een bescheiden stipendium drie jaar lang onderzoek naar de moordaanslag op Kennedy. In tegenstelling tot de Warrencommsie, ingesteld door president Johnson op 29 november 1963, kreeg hij wel de mogelijkheid de rouwende weduwe te interviewen. Zij hoopte met het project tot een afronding te komen. “I thought that it would be bound in black and put away on dark library shelves.” Manchester werkte als een bezetene aan het manuscript. Hij schreef 15 uur per dag, nam honderden interviews af, sliep in Dallas in hetzelfde hotel als de Kennedys en keek als Lee Harvey Oswald uit op Dealey Plaza vanuit de zesde etage van de Texas School Book Depository. Totdat hij tekenen van een psychose begon te vertonen. Toen zijn zoon vroeg welke dag van de week het was, antwoordde hij afwezig: “22 november.” Manchester had nachtmerries en leed aan achtervolgingswaan.
Drie jaar later verscheen The Death of a President. Een publieke controverse met de Kennedys volgde. Jackie was furieus dat de bankroete auteur een deal met Look magazine gesloten had en een behoorlijk bedrag voor de voorpublicaties kreeg. Dat moest hij aan de John F. Kennedy Library afstaan, vond zij. Robert zat vooral in zijn maag met de gedetailleerde beschrijving van de grimmige sfeer in Dallas, Texas, dat bepaald niet warm liep voor de Kennedys. Vijftig jaar later, nu The Death of a President in herdruk verschenen is, behoren die passages inderdaad tot het meest adembenemende proza dat ooit over die fatale dag in november 1963 geschreven is.
“In that third year of the Kennedy presidency, a kind of fever lay over Dallas country. Mad things happened. Huge billboards screamed, ‘Impeach Earl Warren.’ Jewish stores were smeared with crude swastikas.…Radical Right polemics were distributed in public schools; Kennedy’s name was booed in classrooms; corporate junior executives were required to attend radical seminars.”
A Thousand Days. John F. Kennedy In The White House
Arthur M. Schlesinger Jr.
Mariner Books
ISBN 9780618219278
Bestelinformatie
Bestel hier als paperback bij bol.com (€ 17,49)
An Unfinished Life. John F. Kennedy, 1917-1963
Robert Dallek
Back Bay Books
ISBN 9780316907927
Bestelinformatie
Bestel hier als paperback bij bol.com (€ 16,99)
The Death of a President
William Manchester
Back Bay Books
ISBN 9780316370714
