De titel van het boek Zo, ben jij er ook nog? Kind in de Tweede Wereldoorlog, geschreven door Bert van Slooten en Elly van der Klauw, klinkt me bekend in de oren. Hoeveel onderduikers en teruggekeerde joden uit de kampen kregen het niet te horen? Wanneer ze na alle ellende en de vaak moeilijke tocht naar huis, naar de plek waar ze zich weer veilig zouden kunnen voelen, naar de familie, vol gespannen verwachting de deur opendeden. In de hoop hun oude leven weer op te kunnen pakken.
Dan werd het ‘Zo, ben jij er ook nog?’ vaak uitgesproken door buren, door vrienden of door (huis)bazen die niet zo ingenomen waren met iemand die aanspraak kwam maken op spullen of op werk dat ze hadden moeten achterlaten.
In dit verhaal wordt het gezegd tegen de dochter van een Rotterdams echtpaar. Zij sleurt haar twee jongere zusjes meer dood dan levend door de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog. Hun ouders Hendrik en Cor Bazuijnen zijn overtuigd communist en weten vanaf het moment dat Nederland zich begin 1940 overgeeft aan de nazi’s wat hen te doen staat.
Strijd
Niet meewerken, nooit! Zoveel mogelijk bedenken om het de vijand onmogelijk te maken hier te functioneren. En dat niet door te praten, nee handelen moet je! Als je daarvoor gebouwen, spoorbruggen of archieven moet opblazen, of als er slachtoffers vallen, dan heb je dat te accepteren. Alles om de strijd te winnen.
Vader Hendrik wordt al sinds de jaren 30 in de gaten gehouden door verschillende inlichtingendiensten, omdat hij lid is van de communistische partij en als typograaf bij de communistische uitgeverij Pegasus werkt. Hij staat op de lijst die de Duitsers hebben opgesteld om na de inval in Nederland zo snel mogelijk eventuele verzetshaarden onschadelijk te maken.
In juni 1941 wordt Hendrik Bazuijnen van zijn bed gelicht en naar kamp Schoorl gebracht. Hij weet dat hij grote kans maakt het er niet levend vanaf te brengen. Een jaar later bezwijkt hij in concentratiekamp Neuengamme. Moeder Cor windt er tegenover de kinderen geen doekjes om. Het maakt haar alleen maar strijdbaarder. Ze gaat door met het onderdak bieden aan verzetsmensen en het verlenen van hand-en spandiensten aan de verzetsgroep rond Sally Dormits, de Vonk.
Ravensbrück
Ook moeder wordt opgepakt en naar Ravensbrück geslagen. Ze overleeft, omdat de politieke gevangenen, zeker de communistische, in de kampen hun strijd voortzetten en uit solidariteit alles, ook al is dat bijna niets, met elkaar delen. De kinderen blijven achter, onder de hoede van de bovenburen. Bij de buurman, die zijn vrouw regelmatig in elkaar timmert, ook op de momenten dat de drie meiden van beneden zich bij hen aan tafel voegen om te eten. De rest van de tijd blijven ze maar in hun eigen huis. Tot de bovenbuurvrouw er genoeg van heeft en vlucht.
Het is goed om in de berg boeken die ieder jaar in de maand mei verschijnt ook eens een oorlogsverhaal aan te treffen dat te weinig verteld wordt. Het verhaal van de kinderen van het verzet. Van het communistische verzet, dat uit veel geschiedenisboeken is weggepoetst. Ook al is het af toe net een geschiedenisles, omdat de auteurs het persoonlijke verhaal van een historische context willen voorzien. Ook al is de toon soms iets teveel die van een schoolboek.
Trauma
Over de trauma’s die de zussen hebben opgelopen wordt amper gepraat, de strijd ging gewoon door. Je zusje als een levend lijk in de Hongerwinter over straat slepen om ergens eten te krijgen. Het zalige gevoel dat je krijgt als je bijna dood gaat. Hoe je moet overleven als er geen familie in de buurt is. Wie je heeft geholpen, misschien wel zonder dat hij zich dat realiseerde. Al die dingen zijn vreselijk om je als lezer voor te stellen. Maar de grootste schok was te lezen dat echt het enige dat moeder Cor tegen haar oudste dochter, die de moederrol voor haar had waargenomen, kon zeggen toen ze elkaar na de bevrijding weer zagen, was: “Zo, ben jij er ook nog?”
Zo, ben jij er ook nog? Kind in de Tweede Wereldoorlog
Bert van Slooten/Elly van der Klauw
Uitgeverij Noordboek
ISBN 9789056154998
Verschenen april 2019
Bestelinformatie
Koop bij Athenaeum Boekhandel Bestel als paperback bij Athenaeum Boekhandel (€ 22,50)
Bestel als paperback bij bol.com (€ 22,50)
