“O! Het gevoel dat ik word bemind door zo’n Engel als Albert, is een te grote verrukking om te beschrijven!”, schrijft de 20-jarige Victoria in haar dagboek als ze haar neef Albert Van Saksen-Coburg na jaren weer ontmoet. “Hij is volmaakt, volmaakt in elk opzicht, in schoonheid, in alles!” Ze is zó verliefd dat ze premier Lord Melbourne vraagt om de soldaten van Britse leger te bevelen een dun, vlassig snorretje te dragen, zoals Albert dat heeft.
De biografie van journaliste en historica Julia Baird over koningin Victoria (1819 – 1901) heeft terecht als ondertitel: “Een intieme biografie van de vrouw die een wereldrijk regeerde”. Victoria schreef haar hele leven. Ze schreef dagboeken, brieven aan haar man en kinderen, epistels aan haar premiers. Alleen al aan haar oudste dochter Vicky, keizerin van Pruisen, schreef ze 4000 brieven. In de biografie wordt niet alleen elk aspect van het leven van Victoria beschreven, maar ook wat zij zelf vond, dacht en voelde. En Victoria voelde veel. Heel veel.
Symbool
Victoria is nog maar 18 jaar als ze de Britse troon bestijgt op 20 juni 1837. Ze is klein, 1.49 meter en de troon is voor haar veel te hoog. Haar beentjes bungelen. Londen is in de ban van de tienerkoningin. “Die schone witte roos van volmaakte vrouwelijkheid.” De kranten berichten over “Reginamania”. De bevolking van Londen loopt massaal uit om een glimp van haar op te vangen. Parlementsleden die Victoria voor het eerst horen spreken, krijgen tranen in de ogen door haar “heldere, zilveren stem.” Ze zou 64 jaar heersen. Engeland groeit uit tot het Britse Rijk, dat bijna de helft van de wereld beslaat. Ze overleeft acht moordaanslagen en tien premiers dienen haar. Sommige haat ze.
Victoria trouwt haar grote liefde prins Albert en ze krijgen negen kinderen die strategisch worden uitgehuwelijkt aan de Europese vorstenhuizen. Als Albert sterft op 42-jarige leeftijd verzinkt Victoria in jarenlange diepe rouw. Ze trekt zich terug uit het openbare leven en zal de rest van haar leven eenvoudig zwart dragen. Victoria hertrouwt niet.
De strenge zwart-wit foto’s in rouwkleding zijn voor latere generaties beeldbepalend. Ze schrijft een aantal romans over het eenvoudige, landelijke, Schotse leven op Balmoral Castle. Zo is door de tijd heen het imago ontstaan van een preutse, puriteinse, conservatieve koningin. Een moeder en grootmoeder, die graag wandelt en tuiniert. Louter een symbool van het Britse Imperium. Julia Baird rekent definitief af met dat beeld in deze meeslepende biografie. En ze onthult aan het einde een groot geheim.
De echte Victoria is een grillige, explosief-emotionele vrouw. Ze krijgt driftbuien als ze haar zin niet krijgt, is dwingend en egoïstisch. Als ze een kabinet laat vallen, is ze euforisch en danst de hele nacht door de zalen van het paleis. “De grootste opdracht in jouw leven, lieve kleine, is je gevoelens te beheersen”, schrijft prins Albert in een koel memo. Ze is zo “onverstandig geweest, de ene ontbranding na de andere te laten volgen”. Hij kan haar niet helpen, schrijft hij, want als hij haar klachten analyseert, wordt ze boos, als hij haar negeert, voelt ze zich beledigd en als hij wegloopt, gaat ze hem achterna. Albert is het tegenovergestelde: analytisch, gedisciplineerd, nuchter. Hij begrijpt niks van emotionele uitbarstingen. Ze moet huilen om zijn strenge memo’s maar is dankbaar voor zijn “onvermoeibare liefde, tederheid en zorg”.
Het Koningschap als duobaan
Albert mag zich eerst nergens mee bemoeien. Victoria wil haar onafhankelijke positie als soeverein behouden en ontvangt haar ministers alleen. Maar tijdens hun huwelijk krijgt Albert steeds meer invloed. Hij zet haar belangrijkste politieke adviseurs buiten spel, reorganiseert het Hof en is uiteindelijk haar enige adviseur en vertrouweling. De relatie wordt steeds hechter. Victoria raakt steeds afhankelijker van Albert, totdat ze geen dag zonder hem kan en alles overlegt. Het koningschap verandert daardoor eerst in een soort duobaan. Later regeert Albert zelf, met haar toestemming.
Tussen 1840 en 1861 leidt Victoria een gelukkig leven. Ze is tevreden met haar rol als echtgenote en moeder. Het echtpaar koopt een zomerverblijf op het eiland Wight en een kasteel in Schotland, Balmoral Castle. Inmiddels ziet ze Albert, precies zoals het hoort in die tijd, als “haar Heer en Meester”. Ze vindt hem geschikt om te regeren en zelf heeft ze er niet zoveel zin meer in. Ze is gewoon blij en dankbaar als ze weer een bevalling heeft overleeft. Dat is niet vanzelfsprekend in de 19e eeuw, en Victoria is tijdens haar leven maar liefst 16 jaar zwanger of zogend. En er is vooruitgang. Tijdens haar achtste bevalling krijgt Victoria “tot haar grote opluchting” chloroform toegediend.
De Weduwe van Windsor
En dan sterft Albert. Het is de grootse schok in Victoria’s leven. Niet in de laatste plaats omdat de artsen haar geen slecht nieuws durfden te vertellen. Victoria gaat in diepe rouw. Ze ontwikkelt een sociale fobie en trekt zich volledig terug uit het openbare leven. Het Hof is bang dat ze waanzinnig zal worden. Victoria rouwt langdurig en dramatisch. Ze laat foto’s verspreiden waarop zij en haar kinderen in rouw opkijken naar het bleke marmeren borstbeeld van Albert. Bij de Royal Albert Hall laat ze een enorm herdenkingsmonument plaatsen. Goud overgoten, als een god, is Albert het middelpunt van verschillende beeldengroepen, symbolen van het Britse Rijk. Er wordt een marmeren tombe gehouwen met een beeld van Albert en haarzelf, die als jonge geliefden naast elkaar liggen.
Maar ze buit haar verdriet ook politiek uit. Ze weigert meerdere keren het parlementaire jaar te openen en in een politieke crisis dreigt ze de oppositie: “dat als u de regering naar huis stuurt, de koningin haar verstand zal verliezen.” De oppositie laat het kabinet zitten.
Victoriaans Tijdperk
Baird schetst niet alleen een gedetailleerd beeld van het leven van Victoria, maar ook van de 19e eeuw, het tijdperk dat naar haar is vernoemd. Alle politieke, sociale en culturele ontwikkelingen worden beschreven. Victoria bewondert de nieuwste technologie op de Eerste Wereld Tentoonstelling in Londen. Florence Nightingale zet een geneeskundige dienst op. De industriële revolutie brengt elektriciteit, treinen, het riool, de telegrafie. Maar het is ook een tijdperk van diepe armoede, waarvan Charles Dickens indringend verslag doet. Bairds biografie is overladen met verhalen en anekdotes uit die tijd, die nu bijna absurd overkomen. Zo schrijven artsen voor elk lichamelijk ongemak opium voor. Dus Lord Melbourne staat tijdens de kroning compleet stoned naast de koningin. Hemofilie-patiënten krijgen urenlange aderlatingen. Meestal overleven ze het niet. En prins Albert krijgt op z’n sterfbed van de dokter cognac ingeschonken om aan te sterken van de tyfus. De drollen van Londen drijven op de Theems, “The Great Stink”. Buckingham Palace heeft een eigen koninklijke rattenvanger.
Regina et Imperatix
Als weduwe regeert Victoria het Britse Rijk nog 40 jaar. Langzaam wordt ze door de flamboyante premier Disraeli uit haar lethargie getrokken en krijgt ze weer politieke ambities. Weliswaar teruggetrokken op Balmoral en Windsor, werkt ze weer elke dag. Ze verbindt zich met de weduwen van mijnwerkers die zijn omgekomen bij een mijnongeluk en doorbreekt daarmee alle klassen en standen in de Engelse maatschappij. Ze heeft een nieuwe strategie: ze huilt mee met de vrouwen en dicteert de mannen. Op het moment dat ze haar zin niet krijgt, doet ze weer een dramatisch beroep op “Haar Grote Verdriet”.
Victoria steunt Turkije in de oorlog tegen Rusland op De Krim om de Engelse belangen in het Suezkanaal veilig te stellen. Ze voert een machtspolitiek die erop gericht is het Britse Rijk uit te breiden en te bestendigen. Als het zo uitkomt passeert ze het hele kabinet en overlegt rechtstreeks met haar Generaals. Of ze probeert een nieuwe partij op te richten met parlementsleden van beide stromingen in het Huis, die tegen de Ierse onafhankelijkheid zijn. Het Britse Rijk breidt zich uit. Victoria wordt, naast koningin van Engeland, ook keizerin van India. Ze ondertekent haar brieven voortaan met “Regina et Imperatix”.
Tijdens familiediners wordt het er niet gezelliger op. Familiebanden en politieke belangen lopen door elkaar. De kinderen zijn getrouwd met Europese vorsten en de politieke tegenstellingen laten zich duidelijk voelen. Zo is dochter Vicky getrouwd met de toekomstige Duitse keizer, en de prins van Wales met een Deense prinses. Duitsland en Denemarken hebben een groot conflict over de grensgebieden.
Persoonlijk krijgt Victoria klap, na klap, na klap. Haar halfzus Leonora gaat dood. Haar zoon prins Leopold overlijdt aan hemofilie. Een kleinkind valt uit het raam. Prins Arthur, die het meest op Albert lijkt, wordt neergeschoten in Australië. Haar jongste dochter prinses Beatrice, die altijd bij haar is gebleven na de dood van Albert, trouwt en verlaat het huis. Victoria valt elke keer in een diepe depressies. De hofhouding vangt de depressies op.
Weduwe bij leven, bruid in de dood
De dagboeken en brieven van Victoria zijn door de tijd heen fors gecensureerd. In de eerste plaats door haar dochter Beatrice. Zij heeft er haar levenswerk van gemaakt om de dagboeken te herschrijven en zo het juiste imago van haar ouders door te geven aan latere generaties. Victoria’s zoon en koning Edward VII wordt gechanteerd. Hij koopt het af en verbrandt een hele partij brieven.
Victoria heeft namelijk een tweede grote liefde gehad, een geheime liefde. De man komt wel voor in haar dagboeken, maar in een andere rol. Er zijn wel vermoedens geweest van een romance, maar historici hebben het tot nu toe niet aangedurfd om die conclusie te trekken. Biografe Baird vindt het definitieve bewijs in de familiearchieven van de lijfarts van Victoria. De koningin heeft haar dokter geïnstrueerd over haar begrafenis. De manier waarop zij in de kist ligt en wat er met haar mee het graf is ingegaan, onthult een tweede grote, allesomvattende liefde…
De biografie van Julia Baird is het meer dan waard om in z’n geheel te lezen tot het magistrale einde, waar dit grote staatsgeheim onthuld wordt.
Victoria, koningin. Een intieme biografie van de vrouw die een wereldrijk regeerde
Julia Baird
Nieuw Amsterdam
ISBN 9789046821794
april 2017
Bestelinformatie
Koop bij Athenaeum Boekhandel
Bestel hier als hardcover bij Athenaeum Boekhandel (€ 39,99)
Bestel hier als ebook bij Athenaeum Boekhandel (€ 23,99)
Bestel hier als hardcover bij bol.com (€ 39,99)
Bestel hier als ebook bij bol.com (€ 23,99)
