Een halve eeuw langs de lijn met striptekenaar Toon van Driel

Met FC Knudde zette Toon van Driel zichzelf op de kaart met geestige strips en valt daarmee al vijftig jaar op de mat bij lezers van onder meer het Algemeen Dagblad. Nu is er – behalve een koninklijke onderscheiding – een boek over de geboren Amsterdammer. Een ‘bizar levensverhaal’, zo omschrijven Alexander Brandenburg en Jaap van de Venis die het wel en wee van de striptekenaar boekstaafden.

Wonderlijk is het. Toon van Driel, inmiddels de zeventig ruim gepasseerd, voelt naar eigen zeggen nog altijd die knagende onzekerheid, ook al is hij al zo lang succesvol. In 1988 won hij de Stripschapprijs, de hoogste Nederlandse onderscheiding voor striptekenaars, verkocht vele duizenden boeken en de kreet ’tikkie trug’ is inmiddels nationaal erfgoed.

Maar toch nog onzeker; het bewijst eens te meer dat een creatief proces iets ongrijpbaars is. Als hij dat op verzoek probeert te beschrijven komt hij niet veel verder dan een dagindeling: dan doe ik dit, dan dat, vervolgens ga ik enz.

Van Driel kon behoorlijk bijten met zijn strips. Guus Hiddink moest het geregeld ontgelden. Toch was de man, die tijdens het EK van 2008 als coach van de Russische ploeg Oranje een halt toeriep richting de halve finale, gecharmeerd van de striptekenaar. Hij was zelfs prominent aanwezig bij de presentatie van deze biografie. “Hoe vaak heeft hij mij in m’n PSV-tijd maar vooral ook in mijn periode bij het Nederlands elftal niet neergesabeld met zijn strips. Maar ik waardeer Toon zeer. Wij vinden onszelf in de voetbalwereld vaak erg belangrijk. Toon brengt de nodige nuance en relativering aan. Hij houdt ons een mooi spiegeltje voor.”

Ook Marco van Basten kent het elftal. De voormalig Ajacied en maker van het mooiste doelpunt aller tijden (de 2- 0 tegen Rusland in de finale van het EK in 1988) vergeleek onlangs de gewezen topclub met het geesteskind van Van Driel. Mooiere erkenning is nauwelijks denkbaar.

Bandrecorder

Brandenburg en Van de Venis zijn beide redacteur bij het satirische magazine De Speld, dat vaak op briljante wijze ‘nieuwsberichten’ publiceert die steeds weer heerlijk verrassend ontregelen. Samen zochten ze, met een bandrecorder, Van Driel een aantal malen thuis op en lieten hem vertellen.

Het is begin jaren zeventig als Toon van Driel serieus overweegt iets met zijn tekeningen te doen. Bij de studio van Marten Toonder wordt hij afgewezen, maar wel met de mededeling dat hij talent heeft. Ook bij dagblad het Parool, dat al een strip had, vangt hij bot. Bij het Algemeen Dagblad in Rotterdam ziet sportjournalist John le Noble wel iets in wat Van Driel zelf de ‘ultieme lulligheid’ noemt. Hier begint de echte carrière van striptekenaar Toon van Driel, die daarvoor een op z’n zachtst gezegd een grillig werkend bestaan had. Later kwamen daar De Stamgasten bij, met onder meer het fameuze konijn Ab Normaal.

Werkwijze

Met het eerste hoofdstuk wordt meteen de toon gezet als de tekenaar uitlegt, met een aan cynisme grenzend understatement, dat je beter niet in de hongerwinter geboren kunt worden. Hij vertelt lichtvoetig over zijn moeizame jeugd met een liefdeloze moeder en een vader die losse handjes had. Twee huwelijken stranden en een vaste baan houden wil niet echt lukken. Maar dat heeft hem niet tot een cynisch mens gemaakt. Integendeel: Van Driel is een optimist, die zijn verhalen graag en geestig vertelt.

Brandenburg en Van de Venis citeren Van Driel veelvuldig en nemen, als hun held even is uitgepraat, naadloos het woord over. De werkwijze heeft veel weg van hoe Bart Chabot het leven van zijn vriend Herman Brood optekende; met veel quotes waaromheen hij kameraadschappelijk bescheiden commentaar levert. Dat leverde prachtige boeken op, waaronder Broodje Gezond.

Vehikel

Dat de twee redacteuren kunnen schrijven staat buiten kijf. Knudde is een vlot verteld verhaal en sommige anekdotes zijn geweldig. Zo komen we te weten dat Van Driel de geestelijk vader is van Joop Klepzeiker en het uiteindelijk Eric Schreurs was die Van Driels nieuwe held gestalte gaf. Schreurs introduceerde met Klepzeiker een onvoorstelbare hoeveelheid gorigheid aan slijm, kwijl, stront en kots. Van Driel: “Het was echt gedetailleerd smerig. Als ik die tekeningen kreeg, flikkerde ik van de tafel van het lachen.” Deze en andere verhalen worden smakelijk gepresenteerd. Het is alleen jammer dat Knudde de lezer net iets te vaak komisch bedoelde passages voorschotelt die niet over Van Driel gaan. Is het grappig als we – als een soort entr‘acte – pagina’s lang melige uitweidingen moeten lezen over biografieën die er de komende jaren niet gaan komen? Brandenburg en Van de Venis zijn nogal schatplichtig aan die andere broodheer en doen daarmee Van Driel te kort. Hun boek is zo eerder een Speld-vehikel dan een echte biografie.

Knudde. Het bizarre levensverhaal van Toon van Driel, schepper van F.C. Knudde en De Stamgasten
Alexander Brandenburg & Jaap van de Venis
Ambo Anthos
ISBN 978 90 263 6396 2
Verschenen in november 2023

Bestelinformatie