Een verhaal dat leest als een filmscript. Whisky, Wapens en Weelde Daniël Wolf, ondernemer in crisis- en oorlogstijd van historici Herman Langeveld en Bram Bouwens beschrijft het leven van een man die gewend is de hoofdrol te spelen.
Daniël Wolf maakt in de jaren 30 ruzie met de Nederlandse staat over zijn Spoorbeheer contracten. Dankzij het goede netwerk, hier in Nederland maar vooral internationaal, lukt het Wolf overeind te blijven tijdens de parlementaire onderzoeken die naar de affaire worden gedaan. De herkomst van het hout en de financiering van de handel roept vragen op. Wolf kan voldoende weerwoord geven aan aantijgingen die verdacht veel politieke motieven lijken te verbergen.
Daniël Wolf laat zich niet uit het veld slaan en breidt zijn activiteiten uit naar de wapenhandel. Hij levert wapens aan de Republikeinen, het legitieme bestuur van Spanje dat aangevallen wordt door generaal Franco en zijn handlangers.
Hiermee handelt de onderneming in strijd met het non-interventieverdrag en het wapenembargo van de Volkenbond dat Nederland heeft getekend. En Wolf laat zich ook nog eens financieren door de communisten, zo blijkt uit onderzoeksrapporten uit die tijd. De communistische Internationale richt een eigen rederij op. Wolf leent ze 1,1 miljoen gulden.
Wat drijft deze mannetjesmaker die in Parijs vanuit bed, met daarin een maîtresse, de onderhandelingen voert?
Lockheed
Met de betrokkenheid van oudere broer Rudolf wordt het echt een grote onderneming. Rudolf Wolf, die zich tot Amerikaan heeft laten naturaliseren, koopt vliegtuigen van Lockheed, die via Le Havre naar Spanje moeten worden gebracht. Grote achterdocht bij de Amerikanen natuurlijk. Hall Roosevelt, de jongere broer van Eleonor Roosevelt en dus de zwager van de president, weet hen te overtuigen dat de vliegtuigen voor Frankrijk zijn bestemd en niet voor Spanje. Op de dag dat de Amerikaanse regering een uitvoervergunning verleent, valt Rudolf dood neer op straat. Zijn vrouw neemt de zaken over. Ondertussen gaat de handel in Europa door. In maar een alinea voltrekt zich deze volgende spannende scene:
“Nadat wapens en munitie, onder andere 10 miljoen geweerpatronen, waren geladen, weigerde de bemanning uit te varen. Officieel was het doel van de reis een Franse haven, maar de bemanning besefte dat de werkelijke bestemming republikeins Spanje was. Dit was haar voor vertrek uit Nederland niet meegedeeld en daarom eiste zij nu een premie. Daarop had de rederij een gratificatie na afloop van de reis in het vooruitzicht gesteld.”
De informatierijkdom drijft me voort tijdens het lezen. Soms dreigt die namelijk een beetje saai te worden. Het opsommen van alle details van een wapentransactie, inclusief kilogrammen, de naam van het schip waarmee de handel vervoerd werd en het traject dat werd afgelegd, haalt de spanning weg die zich net zo lekker aan het opbouwen was. Omdat er weinig persoonlijke bezittingen bewaard zijn gebleven, baseren Langeveld en Bouwens zich op de verhalen van dochters Hannie en Paula over hun vader en op de papieren bronnen die ze te pakken konden krijgen.
1940
In 1940, net voor de Duitse inval, stapt Wolf in de grondstoffenhandel. Wolfraamerts, koper en tin dat van Rangoon naar Amsterdam moet. Hij doet zaken met Jan Pasman uit Wassenaar en Joan Münninghoff, vader van Alexander Münninghoff. De laatste schreef de fascinerende familiegeschiedenis De stamhouder.
Het gaat op dat moment erg goed met Daniël en zijn bedrijven. Hij schenkt tonnen aan twee organisaties die vechten tegen de opkomst van de NSB: Eenheid door Democratie, opgericht in 1935, en de liberale Vrijzinnig Democratische Bond, een voorloper van de PvdA. Hij investeert in het Erasmushuis, de eerste wolkenkrabber van Rotterdam, ontworpen door Willem Dudok. En hij koopt Groot Haesebroek, het landgoed dat Anton Kröller bouwde voor de kunstcollectie van zijn vrouw Helene Möller.
Wanneer Daniël op zakenreis is in Frankrijk, valt Duitsland Nederland binnen. Hij vlucht naar Engeland, terwijl zijn vrouw en twee dochters achterblijven op Groot Haesebroek. Daniël probeert uit alle macht zijn vrouw en kinderen in veiligheid te brengen, de zaken gaan ondertussen gewoon door. De Engelse regering bestelt wapens bij zijn bedrijf, die nota bene in Duitsland gemaakt worden. Onvoorstelbaar.
Verenigde Staten
Op 4 september 1940 vertrekt Wolf naar de VS. In januari 1941 lijkt gezinshereniging binnen handbereik, maar dan stokt iedere communicatie. Echtgenote Renee en dochter Paula en Hanne komen via Westerbork in Bergen-Belsen terecht, maar overleven de helse tocht van 13 maanden. Daniël, wiens gezondheid in 1942 hard achteruit gaat, overlijdt eind 1943.
Whisky, wapens en weelde is gepresenteerd op Landgoed Groot Haesebroek. Op de plek waar nu de Canadese ambassadeur Sabine Nölke haar ambtswoning heeft, kunnen familieleden, die weinig tot niks weten over hun ondernemende familielid, zien hoe Daniël Wolf in weelde leefde, tot hij op de vlucht moest voor de Nazi’s. De biografen Langeveld en Bouwens hebben dit verdwenen leven weer in het volle licht gezet. Met verve.
Whisky, wapens en weelde. Daniël Wolf, ondernemer in crisis- en oorlogstijd
Herman Langeveld en Bram Bouwens
Uitgeverij Boom
ISBN 9789024424474
Verschenen in november 2018
Bestelinformatie
Koop bij Athenaeum Boekhandel
Bestel als paperback bij Athenaeum Boekhandel (€ 25,00)
