Wifedom, de deels als fictie geschreven biografie van George Orwells eerste vrouw, Eileen O’Shaughnessy, kreeg aanvankelijk vooral positieve recensies, ook op dit portaal. Maar Anna Funder, de auteur van Wifedom – Mrs Orwell’s Invisible Life, krijgt nu kritiek en haar uitgever is inmiddels akkoord gegaan met het recht zetten van enkele fouten.
Eigenlijk hebben die weinig om het lijf, tenzij je van mening bent dat bepaalde fouten een biograaf wel erg diskwalificeren, zoals een onjuiste geboorteplaats noemen. Want nee, zoals iedereen kan weten, werd Orwell niet in Birma maar in India geboren, op een plek die heel plastisch en gedetailleerd wordt beschreven in het boek van Oliver Lewis, The Orwell Tour – Travels through the life and works of George Orwell (ook verschenen in 2023).
En nee, Celia Kirwan heeft geen vreugdeloze seks met Orwell gehad tijdens een logeerpartij in het huis van die andere beroemde antistalinist, Arthur Koestler, en zijn vrouw Mamaine. Funder baseerde zich voor haar bewering op een citaat uit een interview met Koestler, een citaat dat haar van pas kwam in haar kruistocht tegen sexual predator Orwell. De dochter van Celia Kirwan, Ariane Bankes, vindt dat toch meer geloof gehecht moet worden aan een bron uit de eerste hand: de brieven van haar moeder aan haar tweelingzus Mamaine, waarin te lezen is “that despite Orwell’s advances, she never wanted sex with Orwell, and never had any.”
Ook zal gecorrigeerd worden dat Celia Kirwan eind jaren 40 Orwell ooit bezocht in Barnhill, zijn huis op het Schotse eiland Jura. De vermeende minnares is daar nooit geweest.
Anna Funder maakt het nodige misbaar over het feit dat Orwell in zijn boek Homage to Catalonia zijn vrouw Eileen niet bij haar volledige naam noemt. Hij heeft het simpelweg over my wife. In mijn analyse van Funders misstappen probeer ik daarvoor een aannemelijk motief te geven. In een artikel in de Observer word ik daarin nu bijgevallen door Quentin Kopp, de zoon van Georges Kopp, de beste vriend en commandant van Orwell tijdens de Spaanse burgeroorlog. Quentin Kopp is voorzitter van de Orwell Society en hij meent ook dat Orwell Eileens naam wegliet, “partly to protect her in a dangerous situation”. Niet vergeten mag worden dat George en Eileen maar op het nippertje konden ontsnappen uit Catalonië (en wellicht aan standrechtelijke executie zijn ontkomen) en dat zij het onvoltooide manuscript van het boek bij zich hadden – wat in een showproces tegen het stel gebruikt had kunnen worden.
Verscheidene critici van Funders boek, allen vrouwen, menen dat Eileen daarin ten onrechte wordt weggezet als gemanipuleerd slachtoffer van de Grote Schrijver. Olivia Laing vindt dat Funders “feminist reimagining of the fierce and witty Eileen O’Shaughnessy strips her of agency all over again”. Helemaal mee eens. Eileen was geen vrouw die over zich liet lopen en ze maakte haar eigen keuzes. In een van de zes brieven aan haar beste vriendin Norah Symes schrijft ze:
“I lost the habit of punctual correspondence during the first few weeks of marriage because we quarrelled so continuously & really bitterly that I thought I’d save time and write one letter to everyone when the murder or separation had been accomplished.”
Wat een humor na al die vast onaangename ruzies, sterke vrouw zou je denken.
Funder wordt ook verweten dat ze niet aangeeft hoe schatplichtig ze is aan de eerste serieuze biografie van Eileen, geschreven door Sylvia Topp, Eileen – The Making of George Orwell, verschenen in 2020, waarin die pas in 2005 boven water gekomen brieven van Eileen ook aan bod komen. Bijzonder ergerlijk vond ik dat Funder net doet alsof zij de brieven heeft ontdekt. Dat gaat zo: Funder denkt erover om een roman over het huwelijk van George en Eileen te schrijven.
“And then I found the letters.
Six letters from Eileen to her best friend, Norah Symes Myles, were discovered in 2005, in Norah’s nephew’s effects. The biographers didn’t have the advantage of them.”…
“They are a revelation. It is as if, more than half a century after his death, a door to Orwell’s private life has been opened, revealing the woman who lived behind it – and the man who wrote there – in a whole new light.”
Enkele alinea’s later:
“As serendipity would have it, in 2020 Sylvia Topp published Eileen: The Making of George Orwell, which contained much material I hadn’t found, and was thrilled to read, though we interpret it differently, and so build differing portraits of Eileen.”
Die brieven van Eileen zijn gepubliceerd nadat de biografieën die Funder las, al lang en breed waren verschenen. Daarom is ook Jean Seaton, de directeur van de Orwell Prize, “annoyed”: “Funder argues that Orwell’s previous biographers didn’t give her a voice. They mentioned her” (honderden keren zelfs) “but not until the letters emerged was a fuller picture possible.” Fuller ja, maar dan nog blijft veel over Eileen onzeker, zoals andere lezers terecht hebben opgemerkt.
Soms is Funder echt alleen maar bezig Orwells reputatie van fatsoenlijke man te beschadigen. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werkt hij als oorlogscorrespondent in Parijs en Duitsland, uit nieuwsgierigheid mogen we aannemen, maar ook om de kost te verdienen, want hij was nog helemaal niet rijk en beroemd om zijn internationale bestsellers Animal Farm en 1984. Een zieke Eileen moet alleen naar de rechter voor de officiële adoptie van hun baby Richard. Niets wijst erop dat er voor Orwells vertrek al een datum voor de hoorzitting was ingepland of dat bij deze juridische procedure geen genoegen wordt genomen met de aanwezigheid van maar één toekomstige ouder. Eileen verkrijgt de toestemming voor adoptie. Maar Funder vindt Orwells afwezigheid een schande.
En dat vindt ze helemaal wanneer Orwell niet aanwezig is bij Eileens operatie om haar baarmoeder te verwijderen – terwijl het Eileen is die meerdere van Orwells vrienden bezweert hem niet terug te roepen, want hij is toch nutteloos als mantelzorger aan iemands ziekbed, is haar ervaring – en het stel heeft geldzorgen. Orwell wéét dus niet eens dat Eileen geopereerd zal worden. Hij zit in een pas bevrijd Parijs, in verwoest Duitsland. Communicatiekanalen fungeren gebrekkig. Maar naar het oordeel van Funder had hij vermoedelijk niet eens mogen vertrekken. Ach, het einde van zo’n oorlog van nabij meemaken, who cares? Zo’n egoïst toch, die Orwell.
Bias bij Funder? Funder heeft eigenlijk het beste met iedereen voor.
“Orwell’s work is precious to me. I didn’t want to take it, or him, down in any way. I worried he might risk being ‘cancelled’ by the story I’m telling. Though she <Eileen>, of course, has been cancelled already – by patriarchy.”
Inmiddels is Orwell bij recensenten die enthousiast Wifedom hebben gelezen, een “sadistische vrouwenhater” geworden, “verkrachtte hij vrouwen” en “vermaakte hij zich in Europa” terwijl zijn vrouw op de operatietafel stierf.
Want zo gaat dat als je per se alles “in a whole new light” wilt laten zien. Er zijn nu eenmaal lezers die geen serieuze dikke biografieën lezen en weinig meer weten dan jij hen toeschuift “to build a differing portrait”.
Natuurlijk hebben nieuwe biografen het recht te schrijven vanuit eigentijdse invalshoeken, schrijft D.J. Taylor, van wie dit jaar een ge-update Orwell-biografie verscheen.
“The new analytical skills brought to biography and to literary criticism in the twenty-first century are as applicable to Orwell as to anyone else. It is perfectly possible, and sometimes desirable, to inspect him through the prism of colonialism, or the Me Too movement or even, given the source of <his> original family fortune, Black Lives Matter, while remembering that there is very little novelty in these interrogations: after all, feminist scholars such as Daphne Patai were busy deconstructing Orwell’s patriarchal tendencies nearly forty years ago…”.
Maar als het stof is opgetrokken, staan de man en zijn werk nog overeind, voorspelt Taylor.“I once sat on a literary festival panel next to the feminist critic Beatrix Campbell as she lamented <Orwell’s sexual bias in his book> The Road to Wigan Pier and the effect was like watching a small child trying to bring down an elephant with a pea-shooter.”
Ik weet het niet. Meisje Funder is een stuk agressiever. Wifedom zou het eerste voorbeeld kunnen worden van een biografie die ervoor zorgt dat een standbeeld wordt omvergetrokken (van Orwell bij het BBC-gebouw in Londen).
Grapje.
