Peter van Uhm Ik koos het wapen Sander Koenen

Peter van Uhm vertelt het verhaal graag. In de meidagen van 1940 verdedigde zijn vader zijn geboortestad Nijmegen met een wapen dat niet eens de andere oever van de Waal kon bereiken. Daar lagen de Duitsers, die hij – als volleerd jager – zonder meer had geraakt, wanneer hij over deugdelijk materiaal had beschikt. De bevrijding van Nijmegen, ruim vier jaar later tijdens operatie Market Garden, maakte eveneens diepe indruk. Beide overleveringen deden hem voor het wapen kiezen. Peter van Uhm, geboren op 17 juni 1955, behoort tot een generatie militairen die zich heeft voorbereid op een oorlog die nooit kwam. Hij ging in 1972 naar de KMA, toen dat onder leeftijdsgenoten, met de naweeën van de flower power, niet bon tot was. Meestal hield hij zich op de vlakte, maar soms werd het hem te veel. “Als jij de Russen dan zo aardig vindt, prima. Koop ik voor jou gewoon een enkeltje met de trein naar Rusland. Maar dan wel daar blijven. Nee? Is dat niet de bedoeling? Goed, dan zijn we het daar over eens.”

Peter van Uhm. Ik koos het wapen van Sander Koenen staat vol met dit soort verbale billenkoek. Wanneer een hoogleraar psychologie informeert naar het effect van de wetenschappelijke vorming van zijn manschappen tijdens een driloefening, antwoordt hij ad rem: “Professor, denkt u nu echt dat ik de mannen hier, met drie dagen regen, kou en slecht weer, alert kan houden in hun schuttersput met de theorie van Maslov en Pavlov?” Ik heb zelden een professor zo mooi rechtsomkeer zien maken.”” Na zijn missie in Libanon in 1983 heeft hij sowieso een broertje dood aan betweterige types, zoals het haantje de voorste dat in de collegebank indruk wil maken met zijn intelligente vragen. De docenten van de Hogere Militaire Vorming, die hem moet voorbereiden op een hogere kaderfunctie binnen het leger, ergeren hem: “Kom zeg, ik laat me hier niet als een kleuter behandelen. In Libanon heb ik net 150 militairen aangestuurd en dan ga jij me overhoren?” Peter vult op zijn proefwerkvel alleen zijn naam in. “Verder nog iets van uw dienst, overste?” Zo, die zit.

De managementpraktijk waarmee hij dagelijks te maken krijgt, legt hij vast in een aantal gulden regels. “Democratisch, indien mogelijk, directief waar nodig.” Hij noemt die krabbeltjes “natte kreten”. Ellenbogengedrag vindt hij uit den boze. “Zet je niet af tegen anderen, want elke schakel is belangrijk. Ben je echt beter? Bewijs dat met daden, zodat iedereen het kan zien.” Ondanks zijn lichte weerzin tegen de collegebanken: “Er zijn geen domme vragen. Het is dom om geen vragen te stellen als ze er zijn.” Maar al met al: “Een manager doet de dingen goed, een leider doet de goede dingen.”

Het gaat te ver om Peter van Uhm. Ik koos het wapen een volwaardige biografie te noemen. Daarvoor neemt Sander Koenen te weinig afstand van zijn onderwerp, zodat het perspectief eenzijdig blijft. We kijken door één bril naar het leven van Peter van Uhm, en dat is de bril van Peter van Uhm. Wanneer derden aan het woord komen, zoals Marco Kroon, is dat ter ondersteuning van het beeld dat Van Uhm van zichzelf heeft neergezet. Dat van de commander in chief die het liefst met zijn mannen en vrouwen onder een zeiltje in het open veld bivakkeert. Het boek is eerder een goed geschreven memoire, met Koenen in de rol van ghostwriter, die Van Uhm alle ruimte laat uit te weiden over zijn leiderschapsvisie, de spelregels in het leven en de noodzaak van een militair apparaat. Pijnlijke vragen blijven onbeantwoord. “De jongens van kamer 209 zaten op een heel andere KMA dan de cadetten van nu. Toen waren er geen grote uitzendingen naar Joegoslavië, Afghanistan of Mali.” Een voorafschaduwing van het grote drama in het leven van Peter en Inge van Uhm, het bizarre noodlot dat hen trof toen hij een dag na zijn aantreden als Commandant der Strijdkrachten te horen kreeg dat zijn zoon Dennis in Uruzgan gesneuveld was. Heeft Peter van Uhm zijn charisma ooit vervloekt? Zijn vader had graag gezien dat hij de bakkerij in Nijmegen-Oost had overgenomen, maar had er uiteindelijk vrede mee dat zijn zonen voor de wapenen kozen. (Ook jongere broer Marc werd beroepsmilitair). Dennis van Uhm kwam in een ander leger dan zijn vader terecht. Met een andere missie ook. Het gaat allang niet meer om de verdediging van de Waal met een geweer dat wèl de overkant van de rivier kan bereiken.

Peter van Uhm. Ik koos het wapen
Sander Koenen
Atlas Contact
ISBN 9789045025377
Verschenen in september 2014