Aan de vooravond van de fatale moordaanslag op het balkon van zijn appartement in het Lorraine motel hield Martin Luther King een toespraak in de Mason Temple in Memphis, Tennessee waarin hij zijn voortijdige dood voorvoeld lijkt te hebben.
“Like anybody, I would like to live a long life. Longevity has its place. But I’m not concerned about that now. I just want to do God’s will. And He’s allowed me to go up to the mountain. And I’ve looked over. And I’ve seen the Promised Land. I may not get there with you. But I want you to know tonight, that we, as a people, will get to the promised land!”
Wat men bij die vermeende vooruitziende blik vaak vergeet is dat King voortdurend leefde in de schaduw van een aangekondigde dood, vanaf het moment dat hij het gezicht werd van de burgerrechtenbeweging in de Verenigde Staten. Kort nadat hij in 1957 voorzitter was geworden van de SCLC trof hij op het voorportaal van zijn woning in Montgomery, Alabama een bom aan. (King had op dat moment een dochter van twee. Hij trouwde Corretta Scott in 1953).
”I’m not afraid of anybody this morning. Tell Montgomery they can keep shooting and I’m going to stand up to them; tell Montgomery they can keep bombing and I’m going to stand up to them. If I had to die tomorrow morning I would die happy because I’ve been to the mountaintop and I’ve seen the promised land and it’s going to be here in Montgomery.”
Toch is er een groot verschil tussen de Mozes van 1957 en die van 1968. De 27-jarige was vitaal, strijdvaardig, vastberaden. De 39-jarige was een uitgeputte man vol zelftwijfel en doodsverlangen, lijdend aan insomnia en paniekaanvallen, die werden geblust in een toenemende alcoholconsumptie. Zijn vermogen om een massa toe te spreken en te begeesteren bleef onaangetast.
David Garrow. Bearing the Cross
David Garrow schreef in 1986 Bearing the Cross: Martin Luther King, Jr., and the Southern Christian Leadership Conference, dat nog steeds tot de beste biografieën van Martin Luther King behoort. In 1987 kreeg hij er de Pulizer Prize for Biography or Autobiography voor. Garrow deed een flink beroep op de Freedom of Information Act om inzage te krijgen in de FBI-files die sinds 1963 over King werden aangelegd. J. Edgar Hoover was geobsedeerd door “the most dangerous Negro of the future of this country” en kreeg van Robert Kennedy het groene licht om de telefoonlijnen van de dominee af te tappen. Vooral zijn vriendschap met de New Yorkse zakenman, advocaat en vermeende geldschieter van de CPUSA Stanley Levison maakte hem in de ogen van de gebroeders Kennedy verdacht, al verschoof de aandacht van Hoover al snel naar het seksleven van King. Diens promiscuïteit was koren op de molen van de FBI-directeur. Vroeg of laat meende hij King, die zich maar al te bewust was dat hij geschaduwd werd door de FBI, te kunnen chanteren met zijn levenswandel. Intussen was de FBI ook op de hoogte van de moordaanslagen die tegen King werden beraamd. Daaraan gaf Hoover geen ruchtbaarheid, noch aan King, noch aan de president van de Verenigde Staten van Amerika.
Garrow heeft in deze biografie een groot gevoel voor de psychologische impact van de FBI-intimidatie op King, om over de permanente doodsdreiging nog maar te zwijgen. Hij weet de theologische inbedding van Kings activisme te duiden: de filosofie van de geweldloosheid, de Bijbelse verwijzingen in zijn toespraken, de metafoor van het kruis.
Taylor Branch. America in the King Years
Twee jaar na Bearing The Cross verscheen het eerste deel van America In The King Years van Taylor Branch, dat uit zou groeien tot een duizelingwekkend gedetailleerd portret van de burgerrechtenbeweging in de jaren vijftig en zestig. America In The King Years is een zorgvuldig gecomponeerde trilogie, waarin Branch de sociale transformatie van de Verenigde Staten laat zien aan de hand van het leven en de dood van Martin Luther King.
In het eerste deel, Parting The Waters, staat de busboycot in Alabama centraal, uitgeroepen nadat Rosa Parks weigerde haar plaats aan een blanke af te staan, en sluit af met de Mars op Washington in 1963 en de toespraak van King voor het Lincoln-memorial, I Have A Dream , die zijn morele autoriteit voorgoed zou vestigen.
In Pillar of Fire, verschenen in 1999, behandelt Branch de finest hour van de burgerrechtenbeweging. Na de moord op John F. Kennedy King verbindt King zijn filosofie van de geweldloosheid aan een strategische alliantie met het presidentschap van Lyndon B. Johnson, culminerend in de Civil Rights Act van 1964. King weet de democraat ervan te overtuigen dat hij met de steun van de zwarte kiezer ook de Zuidelijke staten, die hij in de presidentsverkiezingen van ’64 nog aan de Republikein Goldwater moet laten, voor zich kan winnen. Daarvoor is dan wel nodig dat die zwarte kiezer kàn stemmen. Formeel maakt de Civil Rights Act een einde aan de ongelijke kiezersregistratie van blank en zwart, maar in de praktijk komt daar weinig van terecht. In de Zuidelijke staten is het uitbrengen van je stem als Afro-Amerikaan nog een hachelijke onderneming, die niet alleen door blanke supremacisten maar ook door de lokale overheden schaamteloos wordt gefrustreerd. Tijdens drie marsen van Selma naar Montgomery in het voorjaar van 1965 is de uitvoering van het vijftiende amendement van de Amerikaanse constitutie de inzet. De buitensporige staatsterreur van gouverneur George Wallace steekt schril af tegen de ongewapende demonstranten. Zij volgen King gedisciplineerd in zijn houding van geweldloosheid en nonconfrontatie. De publieke opinie keert zich massaal tegen het staatsracisme van het Zuiden. Enkele dagen na de tweede mars hield Johnson een toespraak voor het congres, ter ondersteuning van zijn Voting Rights Act, een mijlpaal in de constitutionele geschiedenis van de Verenigde Staten. Johnson speelt leentjebuur bij de dominee. “It’s all of us who must overcome the crippling legacy of bigotry and injustice. And – we – shall – overcome.” Het FBI-onderzoek van King ging intussen onverminderd voort.
Het laatste deel van America In The King Years, At Canaan’s Edge, verscheen in 2007. De ontbinding van de strategische alliantie tussen Johnson en King staat erin symbool voor de maatschappelijke ontreddering van de Verenigde Staten in de tweede helft van de jaren zestig in de twintigste eeuw. Het zijn ook de jaren dat King de druk van de FBI steeds meer aan den lijve ondervindt, hevig twijfelt over de verworvenheden die sinds 1955 zijn bereikt en in zijn achterban geconfronteerd wordt met een nieuwe generatie van activisten, lieden als James Forman (1928-2005) en Stokely Carmichael (1941-1988), die weinig boodschap heeft aan zijn filosofie van geweldloosheid. Johnson raakt intussen verstrikt in Vietnam, King spreekt zich in zijn rede in de Riverside Church van Manhatten publiekelijk uit tegen de oorlog. Johnson voelt zich verraden en voert de druk van de FBI op. Hoover weet hem ervan te overtuigen. King is “an instrument in the hands of subversive forces seeking to undermine our nation.” Ook de media nemen Kings anti-oorlogsretoriek niet in dank af. King geeft geen krimp. Dezelfde pers die hem prees voor zijn houding van geweldloosheid tegen de blanke onderdrukker, zo houdt hij zijn gehoor voor, “will curse you and damn you when you say be nonviolent toward little brown Vietnamese children.”
Racisme, oorlog en armoede waren de grote thema’s van Martin Luther King. In het voorjaar van 1968 trok hij verschillende keren naar Memphis, Tennessee om de stakende rioolwerkers een hart onder de riem te steken. Op 3 april betrok hij kamer 308 van het Lorrain Hotel aan 450 Mulberry Street, om er zich voor te bereiden op zijn toespraak in de Mason Temple die hij ’s avonds zou uitspreken.
Bearing the Cross.
Martin Luther King, Jr, and the Southern Christian Leadership Conference
David Garrow
William Morrow & Company
ISBN 9780060566920
Bestel als paperback bij bol.com
Parting the Waters. America in the King Years 1954-63
Taylor Branch
Simon and Schuster
ISBN 9780671687427
Bestel als paperback bij bol.com (€ 22,99)
Pillar of Fire. America in the King Years 1963-65
Taylor Branch
Simon and Schuster
ISBN 9780684848099
Bestel als paperback bij bol.com (€ 15,99)
At Canaan’s Edge. America in the King Years 1966-68
Taylor Branch
Simon and Schuster
ISBN 9780684857138
Bestel als paperback bij bol.com (€ 16,99)
