Wat deden ze op de podia, die broers? En wat was hun betekenis? Volgens popkenner Leo Blokhuis behoren ze tot de belangrijkste vroege bands van de Nederlandse popmuziek.
Harm Peter Smilde, zelf geboren in 1966, onderzocht de geschiedenis van de broers en schreef hun verhaal, een verhaal van pioniers zonder kroon. Dat werd Helden van toen. The Tielman Brothers en de Nederlandse rock-’n-roll 1957-1967.
Op de televisie
The Tielman Brothers. Reggy (1933-2014), Ponthon (1934-2000), Andy (1936-2011) en Loulou (1938-1994). Ze zijn geboren in Indonesië, dat toen nog Nederlandsch Indië heette. Het grote publiek maakt in 1960 kennis met ze. Hoewel, groot publiek? Ons land kent dan zo’n 600.000 bij de PTT geregistreerde televisietoestellen, ongeveer 30 procent van de huishoudens heeft er een. Maar wie op de avond van 23 januari kijkt naar de Weekendshow van de AVRO is getuige van een spectaculair optreden. Een opzienbarende band in de bezetting van twee gitaren (Reggy en Andy), contrabas (Ponthon) en drums (Loulou). Ze spelen twee nummers: Black Eyes en Rollin’ Rock. Bijna zestig jaar later is het nog steeds een feest om te zien (dat kan via YouTube). Om met gitarist Jan de Hont (destijds zeventien jaar, later onder meer bekend van ZZ & The Maskers) te spreken: ‘het was muzikaal fantastisch, ritmisch was het opzwepend en het zag er goed uit, en daar kwam dan nog de acrobatiek bij.’ De meeste kranten waren een stuk minder enthousiast over dit optreden. Nederland moest duidelijk wennen aan deze muziek en nog meer aan de uitvoering ervan.
Naar Nederland
In 1956 is Ponthon als eerste met zijn gezin naar Nederland vertrokken, een jaar later volgen zijn vader, moeder, drie broers en zus Jane. Ze vinden onderdak in Breda. De broers zijn bezeten van muziek en vooral van show. Ze spelen jazz, volksliedjes, beetje krontjong. Als The Timor Rhythm Brothers hebben ze daarmee in hun geboorteland de nodige podiumervaring opgedaan, waarschijnlijk al in 1948 en 1949. Soms treedt ook Jane (1940-1993) mee op. Elvis Presley vinden ze ook geweldig. Rock-‘n-roll is de nieuwe muziek. Ze hebben er in Indonesië mee kennisgemaakt via radio en film. In Nederland pakken ze snel de draad weer op. Binnen de kortste keren hebben ze instrumenten geregeld. Anderhalve maand na hun aankomst, op 11 mei 1957, spelen ze in Schouwburg Concordia in Breda. Op 20 juli 1957 treden ze voor het eerst op in Den Haag in de Haagsche Dierentuin. Een ‘lawaai-orgie’ volgens de Haagsche Courant van 22 juli 1957. Het traditionele, folkloristische repertoire laten ze steeds meer achter zich. Ze worden rockers, wegbereiders voor veel andere bands in ons land.
Showtime
Hun shows blijven niet onopgemerkt. Met name in het buitenland is er geld mee te verdienen. In 1958 vormen ze een bijzondere attractie op de wereldtentoonstelling Expo 58 in Brussel. Ze hebben een contract voor zes maanden. Daar maken ze show, spelen gitaar achter hun rug, bespelen gitaren met de voeten, staan op de contrabas met de bassist liggend eronder, de drummer loopt al raggend om het drumstel heen. Ook in Duitsland zijn ze steeds vaker te bewonderen. Eerst als pauzeact in circussen, op jaarmarkten en kermissen, later, begin jaren zestig, vooral in het clubcircuit, met goed betaalde maandcontracten. En passant ontzenuwt Smilde de hardnekkige mythe dat The Tielman Brothers ooit in Hamburg contacten met The Beatles hadden, toen die daar speelden.
The Tielman Brothers maken intussen ook platen. Hun eerste eigen nummers worden op single uitgebracht in 1958 en 1959: Rock Little Baby Of Mine/You’re Still The One en Record Hop/Swing It Up. Popjournalist Constant Meijers noemt Record Hop ‘het beste wat de Nederlandse rock & roll vóór 1960 heeft opgeleverd.’ De luisteraar ‘wordt een liedje ingezogen dat na 1 minuut en 41 seconden alweer verleden tijd is. Het is een lengte waarmee de Tielmans de groten naar de kroon steken. Geen seconde te veel, geen seconde te weinig.’ Een succes wordt het niet. Op de radio worden ze niet gedraaid. Een tikkeltje te wild. Ze gaan trouwens graag naar Duitsland voor liveoptredens. Daar kunnen ze laten zien wat ze kunnen, onder het motto van hun vader Herman: ’De mensen luisteren met hun ogen.’
Er volgen meer platen, maar die staan ver af van hun liveoptredens. En hun grootste platensucces krijgen ze pas in 1967 met de single Little Bird. Dan is de rock-‘n-roll echt voorbij. Het muziekklimaat is grondig veranderd.
Pioniers
Rockers waren het, The Tielman Brothers. Ze worden gerekend tot de indorock. ‘Indorock bestaat helemaal niet, man. Dat is een uitvinding van de Hollanders’ (Andy Tielman). Toch worden ze gezien als representanten daarvan, samen met andere muzikanten, ook Molukse, afkomstig uit voormalig Nederlands Indië. De indorock concentreert zich in Den Haag en is aanvankelijk vooral geïnspireerd door de rock-‘n-roll uit de Verenigde Staten van Amerika en door instrumentale muziek van groepen als The Shadows en The Ventures.
In de jaren zestig verandert het muziekklimaat gaandeweg, met het Monterey Pop Festival in juni 1967 (Monterey, Californië) als markant keerpunt. Daar treden bands op als Jefferson Airplane, Grateful Dead, Eric Burdon & The Animals, The Who en The Jimi Hendrix Experience. Vooral bij die laatste twee bands verbleekt de wilde onstuimigheid van The Tielman Brothers van de beginjaren. De aansluiting bij deze muziek hebben zij gemist.
Wel hadden ze in de zomer van 1965 en 1966 nog succes met optredens in Palais de Danse in Scheveningen. Gitarist Jan Akkerman zag ze live spelen en wist niet wat hem overkwam. Jan de Hont was er ook, hij was al fan van ze. Rinus Gerritsen en George Kooymans (Golden Earring) waren eerst teleurgesteld. Zij hadden ze in 1960 op de televisie gezien. Het had een waanzinnige indruk op ze gemaakt. Nu, in 1965, vonden ze het veel minder rock-‘n-roll dan ze zich hadden voorgesteld. Toch waren het hun helden. Pioniers waren het. Rinus Gerritsen: ‘Wij speelden gitaar omdat we The Tielman Brothers en andere Indo-bands hadden gezien.’
Prachtige herinnering
Achteraf bekeken vind ik de titel van het boek enigszins misleidend. Over de gevoelens van de broers, hun drijfveren en spirituele achtergrond komen we niet veel te weten. Misschien is dat ook te veel gevraagd. Het waren pure muzikanten en entertainers. Ze hadden blijkbaar overal lak aan en deden het ‘voor de lol, voor het geld en voor de meisjes’, en niet te vergeten voor de fraaie, grote auto’s.
Harm Peter Smilde deed gedegen bronnenonderzoek en voerde gesprekken met ooggetuigen. Het boek had wat beknopter gekund. De auteur mijmert soms iets te veel en vervalt af en toe in herhaling. Dat het eerste concert in Nederland in 1957 een ‘lawaai-orgie’ was, volgens de Haagsche Courant, wordt drie keer vermeld. Daartegenover staan interessante beschrijvingen van de sfeer van de jaren 1957-1967 en van de (muziek)wereld van toen, inclusief aardige details over het gebruik van instrumenten, versterkers en de kleur van gitaren. Soms verlangde ik bij het lezen naar de strakheid van een rock-‘n-rollnummer, ‘geen seconde te veel, geen seconde te weinig’.
Harm Peter Smilde bezorgt je niettemin een boeiende reis door de oertijd van de Nederlandse popmuziek en doet recht aan de rol van The Tielman Brothers daarin. Hun nummer Rollin’ Rock (op YouTube) vormt nog altijd een prachtige herinnering aan die tijd.
Helden van toen. The Tielman Brothers en de Nederlandse rock-‘n-roll 1957-1967
Harm Peter Smilde
Uitgeverij SWP Amsterdam
ISBN 9789088507540
Verschenen in september 2017
Bestelinformatie
Koop bij Athenaeum Boekhandel
Bestel hier als paperback bij Athenaeum Boekhandel (€ 19,95)
Bestel hier als ebook bij Athenaeum Boekhandel (€ 14,95)
Bestel hier als paperback bij bol.com (€ 19,95)
Bestel hier als ebook bij bol.com (€ 14,95)
