Hij was niet alleen de founding father van het Kingdom of Books Hay-on-Wye, pal op de grens van Engeland en Wales, maar daarmee ook van alle boekenstadjes en -dorpjes in de wereld. Begin deze eeuw telde Hay maar liefst 38 bookshops, waarmee het stadje zich ‘the secondhand bookcapitol of the world’ mocht noemen. Niet gering voor een dorp met ongeveer 1400 inwoners. Richard Booth (1938-2019) had zichzelf al in de jaren 70 tot King of Hay verklaard. Zes jaar na zijn overlijden schreef James Hanning de biografie The Bookseller of Hay.
De familie Booth woonde al in de Welsh Borders sinds het begin van de vorige eeuw. Nadat hij zijn studie in Oxford voortijdig had beëindigd, besloot de 22-jarige Richard in de jaren zestig, tegen het advies van zijn familie in, om in de voormalige brandweerkazerne van zijn geboortestadje een winkel te openen en wat te gaan handelen in antiek en boeken. Zijn liefde richtte zich echter van begin af aan op de boeken. De handel floreerde en omdat onroerend goed in Hay toen nog niet duur was, kocht Booth nog een winkel. Het succes van zijn onderneming kreeg al snel navolging. Booth kocht later ook het verwaarloosde Hay Castle en stopte deze locatie eveneens vol boeken. Zo veranderde Hay-on-Wye geleidelijk in een boekenstad.
Onafhankelijk koninkrijk
De eerste jaren kocht Booth zijn boeken in bulk in. Hij ging daarvoor op zoek naar complete bibliotheken in alle delen van de wereld: in Franse kastelen, in Amerikaanse kloosters en in de landhuizen van Wales. Vaak verkocht hij deze ook weer in bulk door aan nieuwe universiteiten in Engeland en Amerika. Maar ook de verkoop in Hay vond hij belangrijk en daardoor wist de Town of Books vrij snel een groot aantal boekenkopers, -handelaren en toeristen aan te trekken. Booth wist ook heel goed hoe hij voor publiciteit moest zorgen. Hij trok internationale aandacht toen hij boeken voor anderhalve pond per autokofferbak ging verkopen als alternatief voor openhaardhout. Op 1 april 1977 riep hij Hay-on-Wye uit tot onafhankelijk koninkrijk, met zichzelf als koning Richard Cœur de Livre en zijn paard als minister-president. De publiciteitsstunt kreeg media-aandacht over de hele wereld. Vanaf de jaren zeventig zou het fenomeen boekenstad in minstens zestig plaatsen en dorpen, verspreid over de hele wereld, navolging vinden, onder andere in Redu in de Belgische Ardennen en Bredevoort in de Achterhoek.
Als spin-off van het boekenstadje werd ook het Hay Literatuurfestival ontwikkeld, dat vanaf 1988 met jaarlijks zo’n 70.000 bezoekers al snel uitgroeide tot het belangrijkste festival in het Engelse taalgebied. Ofschoon Richard Booth altijd op gespannen voet heeft gestaan met de festivalinitiator Peter Florence, werd hij als erkenning voor zijn aandeel in het succes, in 2004 officieel geëerd met een benoeming tot lid in de Orde van het Britse Rijk (MBE).
Omstreden
In 1999 had Richard Booth zelf zijn levensverhaal al te boek gesteld in My Kingdom of Books: An Autobiography. Maar zoals dat met de meeste autobiografieën gaat: al te kritisch toonde de schrijver zich daarin niet over zijn eigen levenswandel. Voor The Bookseller of Hay interviewde James Hanning, zelf een frequente bezoeker van Hay sinds de jaren zestig, tientallen lokale bewoners en boekverkopers. Hanning geeft toe dat de man die van Hay-on-Wye maakte wat het is geworden, op zijn zachtst gezegd een zonderling is en daarbij uiterst omstreden. Tegenover elke lovende uitspraak staat er tegelijk een vernietigend oordeel, soms zelfs beide afkomstig van dezelfde persoon. ‘Booth was vrijgevig tot in het extreme’, zo schrijft zijn biograaf, ‘maar weigerde vaak zijn rekeningen te betalen. Hij was bezeten door het boekenvak, maar verkwistte de opbrengsten. Hij was een aristocraat vol pretenties, maar verdedigde boven alles de landbouwarbeider. Toch is iedereen het erover eens dat hij altijd de beste bedoelingen had met Hay.’
Executie
In Hannings voortreffelijke boek komen ook andere kleurrijke figuren voor, waaronder Marianne Faithfull, Dudley Moore, Seamus Heaney, April Ashley (model, danseres en societyfiguur, die een van de eersten was die een geslachtsaanpassende operatie onderging) en – zij het zijdelings – Mick Jagger. Merkwaardig is wel dat Hanning een late episode uit Booths leven ongenoemd laat.
Nadat Richard Booth in 2007 zijn boekhandel ‘The Limited’ in een voormalige tractorfabriek had verkocht aan de Amerikaanse Elizabeth Haycox en haar man Paul Greatbatch, rommelde het in Hay. In 2009 ontstond er zelfs een kleine revolte, opgestookt door een aantal andere boekhandelaren. Ze begonnen het Booth geleidelijk aan ook openlijk kwalijk te nemen dat hij zijn prijzen fors liet zakken en dat de zelfverklaarde koning niet langer in staat bleek de voor Hay noodzakelijke publiciteit te genereren. Er werd een campagne op touw gezet om de King voor ‘het gerecht’ te brengen. Het werd hoog tijd dat het koninkrijk plaats zou maken voor een ‘republiek’. Uiteraard alles tongue-in-cheek, maar met een uiterst serieuze basis. Merkwaardig genoeg laat James Hanning deze episode ongenoemd in zijn boek. Het culmineerde uiteindelijk in Booths ‘openbare executie’ in september 2009. King Richard zelf was voor een geplande vakantie naar Spanje gevlogen, maar voor de rituele onthoofding waren zijn tegenstanders met een Booth-lookalike ook tevreden.
Met de heerschappij van Booth was het helemaal gedaan toen hij een paar jaar later ook Hay Castle, het vlaggenschip van zijn boekenimperium, op de markt bracht. Zelf trok hij zich terug in het nabijgelegen dorp Cusop, waar hij op 20 augustus 2019 op 80-jarige leeftijd overleed. Hoewel de koning dood is, leeft zijn Kingdom of Books voort. Op de zolder van het gerenoveerde Hay Castle wordt in een permanente tentoonstelling zijn handel en wandel samengevat.
Internationale economie
‘De economie van het nieuwe boek is een nationale economie,’ zo verzekerde Richard Booth mij toen ik hem in 2006 interviewde voor mijn boek Kingdom of Books (2006). ‘It’s all about the writer and his ego.’ De handel in tweedehands boeken daarentegen betrof een internationale economie, omdat het daarbij niet gaat om de schrijvers, maar om de onderwerpen. Het leek me een dusdanig fundamentele visie op zijn business, dat ik me niet kon voorstellen dat dit inzicht slechts kort daarvoor tot hem was gekomen. Maar toen ik het hem even later, alsof het nieuws was, nog een keer hoorde herhalen tegen een van zijn medewerkers, begon ik daar toch weer aan te twijfelen. We dronken samen een pint in de pub van de British Legion. Op weg daarnaartoe introduceerde hij me aan een voorbijganger. ‘Wim has written a book about me in Dutch,’ hoorde ik hem beweren, waarmee hij maar wilde aangeven dat hij uiteindelijk de verpersoonlijking van Hay als internationale booktown was.
The Bookseller of Hay. The Life and Times of Richard Booth
James Hanning
Corsair
ISBN hardcover 978-1472159786
ISBN e-book 9781472159793
Verschenen in december 2025
Bestelinformatie
Bestel als hardcover bij bol.com (€ 26,99)Bestel als e-book bij bol.com (€ 13,99)
