Recentelijk zijn van Molly Geertsema (1918-1991) en Ien Dales (1931-1994), twee opvallende Nederlandse politici, interessante biografieën verschenen. De ervaren biografen Klaas Tammes en Sylvester Hoogmoed hebben handzame, prettig leesbare boeken geschreven, die zich vooral concentreren op de bestuurlijke aspecten van de levens van de hoofdpersonen. Na het lezen van deze politieke biografieën zag ik treffende overeenkomsten bij deze twee politici, die in andere opzichten toch sterk verschillen. Een belangrijk verschil is natuurlijk de politieke kleur. De ene was een overtuigde liberaal, de andere een bevlogen sociaal-democraat. Maar beiden brachten het tot minister van Binnenlandse Zaken, terwijl ze voor die tijd ambtelijke ervaring hadden opgedaan en kamerlid en burgemeester waren geweest.
Een frappante overeenkomst van beide politici was verder, dat ze – ieder voor zich – unieke, autonome en markante persoonlijkheden waren, die geen blad voor de mond namen. Ze toonden zich zeer toegankelijk, waren joviaal in de omgang, maar konden ook een sterke willekeur in de omgang met mensen tonen. Zo konden ze mensen die ze niet mochten respectloos en zelfs vijandig bejegenen. Beiden hadden ook de uitstraling van een regent en ze gedroegen zich af en toe eigenmachtig en zelfs autoritair. Deze tweeslachtigheid komt in de titels van hun biografieën tot uiting. Klaas Tammes typeerde zijn hoofdpersoon door als ondertitel voor zijn biografie ‘verlicht liberaal in driedelig grijs’ te kiezen en Sylvester Hoogmoed nam als titel voor zijn boek ‘pontificaal sociaal’.
Een in het oog lopende overeenkomst is voorts, dat Geertsema en Dales door de homoseksuele beweging als belangrijke voorvechters van gelijkberechtiging van homoseksuelen in ere werden gehouden. Over beide politici ontstonden daardoor geruchten, dat ze zelf homoseksueel geaard waren. Daarvoor waren er ook wel enige aanwijzingen, maar de biografen komen in beide gevallen tot de conclusie dat doorslaggevende bewijzen over hun geaardheid ontbreken, hoewel bij Tammes wel twijfel is blijven bestaan.
Ze namen beiden een wat eigenzinnige positie in hun partij in. Geertsema bevond zich op de linkerflank van de VVD, onder meer door zijn voortdurende strijd voor gelijke rechten van homoseksuelen. Dales vroeg aandacht voor mensen aan de onderkant, maar bepleitte in de PvdA toch ook een herstructurering van de sociale zekerheid. Verder drong ze aan op een stringente aanpassing van migranten aan de Nederlandse normen en gewoonten. Ze bevond zich daarmee wat op de rechterflank van haar partij. Beide politici hielden van het openbaar bestuur, maar hun eigenzinnigheid en het consequent vasthouden aan hun eigen denkbeelden gingen wel ten koste van hun politieke invloed. Deze had wellicht groter kunnen zijn bij meer flexibiliteit.
Ten slotte is de vraag of er vanuit het gezichtspunt van opzet en werkwijze binnen het biografische genre ook een overeenkomst is tussen beide boeken. Ja, wel degelijk. Klaas Tammes en Sylvester Hoogmoed hebben over deze kleurrijke figuren niet alleen boeken, krantenartikelen en archiefmateriaal geraadpleegd, maar ook talrijke interviews gehouden met mensen die de hoofdpersonen hebben meegemaakt. De biografieën zijn daardoor verlevendigd met talrijke informatieve anekdotes, die soms zeker ook de minder positieve kanten van de hoofdpersonen laten zien. Doordat beide hoofdpersonen midden in het politiek-maatschappelijke leven stonden, laten zij ook een interessant en herkenbaar politiek tijdsbeeld van de tweede helft van de 20ste eeuw zien. Opmerkelijk is wel, dat de biografen nergens naar elkaars hoofdpersoon verwijzen. De tijdlijnen van de beide bestuurlijke levens hebben niet tot directe contacten geleid en hun werelden verschilden toch nogal.
