Terwijl hij in het westen in de schaduw stond van Igor Stravinsky en Sergej Rachmaninoff kreeg hij in het moederland de eer die hem toekwam. Althans, zo dacht Sergei Prokofjev er zelf over. Zijn tournee door de Sovjet-Unie in 1927 was een triomf. Overal werd hij toegejuicht, zijn concerten waren uitverkocht, tijdens de soirées was hij het middelpunt van de Russische intelligentsia. Prokofjev zag niet, of wilde niet zien, dat het een georchestreerde vertoning betrof. De Sovjet-Unie drong aan op remigratie van haar getalenteerde godenzonen, vanwege het prestige voor het regime van Jozef Stalin. Prokofjev was ontvankelijk voor het toneelstukje dat rondom zijn persoon werd opgevoerd. In 1918, na het uitbreken van de oktoberrevolutie, zocht hij tijdens een concert in New York politiek asiel in de Verenigde Staten. Twintig jaar later vond hij het tijd om huiswaarts te keren.
Maar The Love and War of Lina Prokofiev van Simon Morrison gaat in de eerste plaats over de vrouw met wie hij in 1923 trouwde. Carolina Codina, geboren in Madrid in 1897, viel als een blok voor Prokofjev toen zij hem in New York ontmoette. Haar moeder, een russische emigrante, waarschuwde haar voor het egocentrische, kille karakter van de Russische componist; Lina drong aan op een huwelijk. Dat zou pas gesloten worden toen ze zwanger was van hun eerste zoon.
Lina droomde als sopraan van haar eigen triomfen, maar moest al tijdens haar muzikale opleiding in Parijs en Milaan concluderen dat ze daarvoor het talent ontbeerde, dus werd ze de vrouw van de gevierde componist, zich koesterend in de schaduw van zijn muzikale genie. Zij vergaf hem de buitenechtelijke escapades tijdens zijn tournees en koesterde hun gemeenschappelijke optredens, al konden die in de ogen van het publiek en de critici op weinig bijval rekenen. Lina volgde haar man gedwee naar de Sovjet-Unie, maar was doodongelukkig in haar nieuwe vaderland. Ze zaten er in de val. Walt Disney wilde Prokofjev als hofcomponist voor zijn animatiestudio contracteren; het regime maakte het echtpaar duidelijk dat ze hun zonen nooit meer terug zouden zijn, mocht het westen weer lonken. Het huwelijk kwam onder grote druk te staan. In 1941 kreeg Prokofjev een verhouding met zijn librettist, Mina Mendelson. ‘It’s only now that I recognize the barrenness of my life, excluding my work,’ maakte hij Lina in zijn brieven duidelijk. Wanneer hij zijn wettige echtgenote kuste, voelde dat als een verraad aan zijn ware geliefde, Mina Mendelson. Lina was de ‘infected tooth’ in zijn bestaan. ‘Prokofjev’s music is some of the most emotional of the 20th century, but he was a person of very little feeling,’ concludeert Morrison minzaam. Terwijl Prokofjev met zijn minnares een veilig heenkomen zocht in de Kaukasus, bracht Lina met haar twee zonen de oorlog in Moskou door, toentertijd een levensgevaarlijk oord.
In 1948, uitgerekend in het jaar dat Prokofjev in ongenade viel bij het Sovjet-regime, werd Lina door de NKVD (voorloper van de KGB) gearresteerd. Haar bemoeienis om bij de Britse en Franse ambassade een visum te bemachtigen werd als hoogverraad uitgelegd. Tijdens een schijnproces, dat zegge en schrijve een kwartier zou duren, werd ze tot twintig jaar dwangarbeid veroordeeld. Daarvan diende ze in een werkkamp acht jaar uit. Ze stief in 1989, 91 jaar oud. Tot aan haar laatste snik zette ze zich in voor de muzikale nalatenschap van haar man zaliger. Haar oudste zoon, Sviatoslav Prokofjev, gaf Simon Morrison inzage in de brieven van zijn illustere vader. Sviatoslav overleed in 2010 in Parijs, het was zijn ‘dying wish for his mother’s story to be told in unvarnished guise.’
The Love and War of Lina Prokofiev
Simon Morrison
Uitgeverij Vintage
ISBN 9781846557316
Verschenen maart 2013
