Hans Christian Andersen was moederziel alleen toen hij op veertienjarige leeftijd aankwam in Kopenhagen, een provinciaal wiens toneelambities vanwege zijn accent nauwelijks serieus genomen werden. Zijn vader stierf toen hij elf was; zijn moeder, een alcoholica, sleet haar laatste levensjaren in een inrichting. Andersen groeide op in Odense, waar hij de armenschool bezocht en voor zijn levensonderhoud in een tabaksfabriek werkte. Kort na zijn aankomst in de culturele metropool van Denemarken, dat met boegbeelden als Søren Kierkegaard en Christoffer Wilhelm Eckersberg net op de drempel stond van een heuse Gouden Eeuw, verlegde hij zijn ambities naar de literatuur. Andersen vond een peetvader in de vooraanstaande jurist en intellectueel Jonas Collin, sowieso een promotor van de kunsten, en bouwde een innige band op met diens zoon Edvard. “I languish for you as for a pretty Calabrian wench. The femininity of my nature and our friendship must remain a mystery,” citeert zijn biograaf Paul Binding in Hans Christian Andersen. European Witness. Het standsverschil werd gekoesterd. Toen Andersen voorstelde elkaar te tutoyeren, weigerde Edvard dat subiet. “I hope we shall both forget this mutal exchange,” stelt Edvard Hans Christian na deze vrijpostigheid voor.
Andersen gebruikt het voorval in zijn sprookje De schaduw (Skyggen, 1847), waarin het silhouet van de hoofdpersoon een eigen leven gaat leiden en na zijn gewonnen zelfstandigheid weigert zich door zijn alter ego nog langer te laten Duzen.
‘En wat zag je toen?’ vroeg de geleerde.
‘Ik zag alles! en ik zal het u vertellen ook, maar – het is geen trots van mij – daar ik nu vrij ben, en ook zooveel kundigheden heb verkregen, om nog niet eens te spreken van mijn goede positie en mijne voortreffelijke omstandigheden, zou ik wel graag willen, dat u mij met u aansprak!’
(Vertaling van Martha van Eeden-van Vloten).
Paul Binding is in zijn biografie vooral op zoek naar deze samenhang tussen leven en werk.
Aangetrokken voelde Andersen zich tot beide seksen, maar op een aseksuele manier. In zijn dagboeken verhaalt hij van zijn bordeelbezoek in Parijs, waar hij steevast de jongste meisjes uitkoos, om nachtenlang met hen te praten. Andersen was een verwoed reiziger, een Europees burger die tijdgenoten opzocht als Heinrich Heine (1797-1856), Robert Schumann (1810-1856), Jacob Grimm (1785-1863), Felix Mendelsohn (1809-1847). Het genoegen was niet altijd wederzijds. Toen hij in 1857 een weekje bij Charles Dickens zou gaan logeren, werden het er vijf. Na zijn vertrek zette Dickens een notitie op de schouw. “Hans Andersen slept in this room for five weeks – which seemed the family AGES!” Dochterlief Katey vond de sprookjesverteller maar een “a bony bore”.
Hans Christian Andersen. European Witness
Paul Binding
Yale University Press
ISBN 9780300169232
Verschenen in april 2014
