Paul Newman, de twijfels, angsten en het trauma van een superster

Alcoholisme, onzekerheden, Hollywood, ontrouw en donkere rouw: schrijver Stewart Stern had een reeks indringende gesprekken met Paul Newman en raakte de bodem van zijn ziel. The Extraordinary Life of an Ordinary Man: a Memoir had ook de ontmythologisering van een superster kunnen heten.

‘Boy, I got vision, and the rest of the world wears bifocals.’ Scenarioschrijver William Goldman legde deze prachtzin in de mond van outlaw Butch Cassidy. Een rol waar Paul Newman op voorhand moeite mee had. Hij vond zichzelf niet grappig. Regisseur George Roy Hill moest lang op hem inpraten om hem ervan te overtuigen dat met ‘not trying to be funny’ het gewenste effect vanzelf zou ontstaan. En dat gebeurde ook.

Inkijkjes achter de schermen van Hollywood spreken altijd tot de verbeelding, zeker als beroemdheden geestige anekdotes vertellen. Het zijn dit soort verhalen die de late shows van David Colbert en Jimmy Fallon in de Verenigde Staten onverminderd succesvol maken; hoe een film tot stand kwam, wat er mis ging en hoe het toch weer goed kwam. De sterren in de huiskamer.

Een ongeschreven wet is wel dat het lichtvoetig blijft. En gezellig.

Lichtvoetig is niet een kwalificatie die de lading van dit boek dekt. Gezellig ook niet. Newman vertelt zonder enige terughoudendheid over zijn vader die stiekem dronk en over zijn liefdeloze moeder Tress die hem als een trofee beschouwde. Hij laat zich kennen als iemand die uitstekend kan reflecteren en analyseren.

Voorwaarde

Aan de basis van dit boek ligt een aantal gesprekken. Stern, scenarioschrijver van onder meer Rebel Without a Cause en goede vriend van de acteur, sprak Newman tussen 1986 en 1991 over zijn leven. Die gesprekken werden met een bandrecorder opgenomen. Daarnaast sprak Stern met familieleden, vrienden, collega-acteurs en regisseurs waaronder Martin Scorsese, Elia Kazan, Robert Altman, Sidney Lumet, George Roy Hill en vele anderen.

De man met de mooiste ogen van Hollywood stelde echter wel een voorwaarde voor zijn publieke expositie: brute eerlijkheid van alle betrokkenen. Zelf heeft hij in elk geval aan die voorwaarde voldaan. Opmerkelijk, want de meesten uit zijn entourage kenden hem als een introverte man die weinig losliet over zichzelf. Dat was waarschijnlijk ook de reden – geschrokken van zijn eigen openhartigheid – dat hij later alle geluidsbanden verbrandde.

Einde project.

Nee dus, want jaren later bleken er transcripten te zijn. Dankzij de familie Newman die deze transcripten vrij gaf, is er nu dus een heel particulier inkijkje in het leven van een van de beroemdste filmsterren ooit. Zo komen we te weten dat Paul Newman, volgens zijn goede vriend Gore Vidal ‘one of the last movie stars’, voortdurend twijfelde aan zijn talent en aan de keuzes die hij maakte.

Marlon Brando en James Dean

In retrospectief is die twijfel begrijpelijk. Hij was een generatiegenoot van Marlon Brando, James Dean en Steve McQueen, de onbetwiste sterren van hun generatie; Newman moest zich nog bewijzen.

Elia Kazan, een gevierd regisseur toen hij de nog jonge Newman ontmoette: ‘Paul was a good actor, but not an exceptional actor.’ Dat waren die anderen dus wel.

Zat Jimmy Dean hem in de weg? Ja. Newman deed auditie voor East of Eden maar kreeg de rol niet; Dean bevestigde er zijn status als superster mee. En Brando? Hij was begin jaren vijftig de machtigste acteur maar lag overhoop met Kazan omdat die namen had genoemd aan communistenjager McCarthy. Ineens leek de hoofdrol voor On the Waterfront vacant. Maar Brando veranderde van gedachten. En wanneer Brando sprak, luisterde de rest…

Dat de levens van Dean en McQueen veel te vroeg eindigden – de één verongelukte, de ander bezweek aan de gevolgen van asbestkanker -, werd de bron van talrijke speculaties: zou Newman ook mét hen een superster zijn geworden?

Robert Redford

Grote afwezige in dit boek is Robert Redford. Twee films maakten hij en Newman samen, beide onvergetelijke klassiekers: Butch Cassidy & The Sundance Kid en The Sting. En waar Orson Welles tijdens The Long Hot Summer zich afgunstig druk maakte of hij in de buurt van Newman wel genoeg in beeld was, gunden deze twee mannen elkaar juist alle screentime. Sterker, de twee films leidden tot een levenslange vriendschap. Waarom Redford toch niet aan het woord komt blijft in nevelen gehuld. 

Over zijn talrijke successen blijft Newman bescheiden. In plaats daarvan kiest hij voor zelfkritiek, bijvoorbeeld als hij het heeft over Hombre, waar hij zichzelf typeert als ‘this goddamn movie star with blue eyes cast as a half-Apache. That decorative little shit, a merely ornamental creature with an empty centre’. Er zijn niet veel Hollywoodacteurs die zo over zichzelf praten.

Na een niet al te succesvol debuut in The Silver Chalice (1954), nam hij – er moest geld verdiend worden –  een groot aantal kleine rollen aan. De rol waarmee hij doorbrak was Somebody Up There Likes Me. Met deze film ging de Grote Poort van Hollywood definitief open.

Alcohol

Newmans geschiedenis begint in Shaker Hill, Ohio, waar hij samen met zijn broer Arthur opgroeit. Bij een amateurgezelschap leert hij zijn eerste vrouw Jackie White kennen, met wie als jong volwassene trouwt en naar New York verhuist. Een vergissing, zo blijkt al snel. Toch krijgt hij drie kinderen met haar.

In New York leert hij Joanne Woodward kennen met wie hij een stormachtige verhouding krijgt, die vijf jaar later tot de ontbinding van zijn eerste huwelijk leidt. Zijn tweede huwelijk met Woodward, de liefde van zijn leven, houdt stand tot aan zijn dood in 2008.

Ondertussen worstelt hij meer en meer met zijn alcoholverslaving waarvan hij weet dat die destructief is. ‘However, it unlocked a lot of things I couldn’t have done without it.’

Net als de echtgenoot in Cat on a Hot Tin Roof, bracht alcohol een gevoel van meewarige rust. En tot een cynische bespiegeling: ‘The British never get as drunk as Americans do because they like warm beer and don’t put ice in whisky, which means that their bodies have no need to heat up the alcohol they consume to blood temperature before it can be absorbed. My whole system was based on catching up with those ice cubes.’

Tragedie

De grootste tragedie in zijn leven was de dood van zijn zoon Scott, die overleed aan een overdosis. Zijn eerste en enige zoon was niet opgewassen tegen de druk die hij voelde als kind van een superster. ‘There was a time, long before he died, that I thought the only way I could free Scott to go his own world be to shoot myself. That the pressure would be off his chest, and he could go someplace and maybe get rid of the affliction that was me and become a whole person.’

De dood van Scott werd een trauma en bleef hem de rest van zijn leven parten spelen. Het blijkt een van de redenen te zijn om, in ieder geval naar zijn kinderen, opening van zaken te geven over zijn zielenroerselen.

Wie in Hollywood wil slagen moet behalve excelleren ook een groot ego hebben. Paul Newman laat met dit uitzonderlijke boek postuum zien dat die werkelijkheid niet zo zwart-wit is. Ja, hij was een exceptioneel goed acteur, maar als mens beschikte hij ook over een groot vermogen tot zelfreflectie. Gehavend en relativerend twijfelde hij openlijk en oprecht aan zichzelf en daarmee onderscheidt hij zich wezenlijk van een legioen aan Hollywoodsterren. ‘I am certain that nobody can always be responsible for what other people are. You can only be responsible for who you are.’

The Extraordinary Life of an Ordinary Man: a Memoir
Stewart Stern
Century
ISBN: 978-1-529-19706-8
Verschenen oktober 2022

Bestelinformatie