Het MET-gala, dat jaarlijks op 1 mei wordt georganiseerd, is traditioneel hét modefeest van het jaar. Uitgedost in de meest extravagante outfits, passend bij het thema van de nieuwste modetentoonstelling in het Metropolitan Museum of Art, betreden de grootste sterren van het moment de beroemde trappen van het museum. Dit jaar stond het MET-gala geheel in het teken van de in 2019 overleden modeontwerper Karl Lagerfeld, waaraan het Costume Institute van het MET de tentoonstelling A line of beauty wijdde, die sinds 5 mei te zien is voor het grote publiek.
De keuze voor Karl Lagerfeld als thema voor tentoonstelling en gala kwam het Costume Institute op nogal wat kritiek te staan. Lagerfeld is namelijk omstreden, onder andere vanwege antisemitische en homofobe opmerkingen, bodyshaming en zijn mening over de #metoo-beweging. Zo zei hij over dit laatste: ‘Modellen die niet willen dat hun broek door abusers omlaag wordt getrokken moeten maar in een nonnenklooster gaan zitten.’ Aan deze vileine en zelfs haatdragende kant van Lagerfeld besteedt het Costume Institute niet of nauwelijks aandacht. Is er wel ruimte voor nuance in de nieuwe biografie Paradise Now, die modejournalist William Middleton over Lagerfeld schreef?
Geen gemakkelijke opgave
Auteur William Middleton kende Lagerfeld persoonlijk, doordat hij als journalist in Parijs werkte voor modetijdschriften als W, Women’s Wear Daily en Harper’s Bazaar. Eerder schreef hij de biografie van de kunstmecenassen en -verzamelaars Dominique en John de Menil, dat door ARTnews één van de beste kunstboeken van het vorige decennium werd genoemd. In 2019 begon hij met het onderzoek voor Paradise Now, over het buitengewone leven van Karl Lagerfeld, dat in februari van dit jaar uitkwam.
Het is geen gemakkelijke opgave om een biografie te schrijven over Karl Lagerfeld, iets wat Middleton ongetwijfeld wist toen hij aan dit project begon. Niet alleen is er al heel veel over ‘Kaiser Karl’ geschreven, ook was hij een creatieve duizendpoot. Nadat hij op jonge leeftijd de prestigieuze ontwerpwedstrijd van het Internationale Wol Secretariaat won – in hetzelfde jaar als Yves Saint Laurent, die eerst zijn vriend en later zijn grote rivaal werd – werkte Lagerfeld voor modehuizen als Balmain, Patou, Fendi, Chloë, Chanel en het modehuis dat hij onder zijn eigen naam oprichtte.
In tegenstelling tot rivaal Yves Saint Laurent, die beroemd werd dankzij kenmerkende kledingstukken als de Mondriaanjurk en ‘le smoking’, ontwierp Lagerfeld geen baanbrekende outfits. Zijn bekendheid dankte hij vooral aan zijn talent om nieuwe ontwikkelingen te signaleren en sleetse merken uit het slop te trekken, zoals hij dat deed met Fendi en Chanel. En ook de enorme decors van de Chanelshows, bestaande uit bijvoorbeeld een opstijgende raket of echte ijsschotsen, spraken tot de verbeelding.
Meer dan een modeontwerper
Lagerfeld was echter meer dan alleen een modeontwerper. Hij was ook fotograaf, uitgever en boekhandelaar. Een vat vol tegenstellingen noemde Lagerfeld zichzelf. Hij hield van de 18e eeuw, en werd onmiskenbaar geïnspireerd door het verleden, maar tegelijkertijd was hij ontzettend toekomstgericht – hij verachtte nostalgie en keek niet graag terug op zijn eigen werk. Voor Lagerfeld telde alleen ‘paradise now’. Toen hem gevraagd werd of hij naar de opening kwam van een overzichtstentoonstelling van zijn werk in Bonn, reageerde hij furieus: ‘Waarom zou ik komen? Ik weet alles al – ik deed deze dingen – waarom zou ik dingen bekijken die ik eerder deed?’
Lagerfeld kreeg het voor elkaar om de Franse kroonjuwelen te mogen gebruiken voor een fotoshoot en was in 2004 de eerste modeontwerper uit de wereld van de haute couture die een lucratieve samenwerking aanging met fastfashionketen H&M. Sindsdien was Lagerfeld larger than life, een stijlicoon die bijna een karikatuur werd van zichzelf, herkenbaar aan zijn bepoederde paardenstaart, zonnebril, waaier, onberispelijke zwarte kleding, wit overhemd, vingerloze handschoentjes en natuurlijk kat Choupette, die zelf ook een beroemdheid werd. ‘Geld moet rollen’ was het credo van Lagerfeld, die zich graag omringde met luxe design en antiek en bekendstond om de extravagante diners en feesten die hij organiseerde.
Voor iemand met het kleurrijke leven van Karl Lagerfeld, die vele visuele hoogstandjes creëerde, bevat Middletons biografie verrassend weinig afbeeldingen. Middleton beschrijft talloze foto’s, reclamevideo’s, interieurs en catwalkshows tot in detail, waardoor hij de nieuwsgierigheid wekt, maar het fotokatern telt slechts 36 foto’s, die niet allemaal even interessant zijn. Daardoor blijft de lezer met een gevoel van teleurstelling achter. Wie niet bekend is met de extravagante modeshows van Chanel in het Grand Palais, is aangewezen op de fantasie of Google.
Veelbelovend begin
Middleton begint zijn biografie wel veelbelovend, door een schets van de Duitse culturele en politieke context waarin Lagerfeld opgroeit. Karl Lagerfeld werd geboren in Hamburg op 10 september 1933, hoewel hij zelf beweerde dat hij vijf jaar later ter wereld kwam, om zo de associatie met Nazi-Duitsland te vermijden. De jaren dertig en veertig waren een op zijn zachtst gezegd bewogen periode in Duitsland en hoewel de ontwerper er zelf niet graag aan herinnerd werd, waren Lagerfelds jeugdjaren in Hamburg en omgeving bepalend voor de rest van zijn leven. In deze periode kwam Lagerfeld in aanraking met het werk van Harry Graaf Kessler en Elisabeth Charlotte van de Palts (‘princess Palatine’), wiens dagboeken en brieven hij zijn leven keer op keer las en herlas. Ook Lagerfelds voorliefde voor de Franse achttiende eeuw, die hij later zou aanduiden als de ruggengraat voor zijn smaak, vond hier zijn oorsprong. Een kopie van het schilderij Tafelrunde in Sanssouci 1750 maakte dusdanig veel indruk dat hij het zijn hele leven met zich mee zou slepen, waar ter wereld hij ook ging, als symbool van zijn intellectuele en culturele ontwikkeling.
Zodra Middleton begint te schrijven over de latere periodes in het leven van Lagerfeld en er nog levende ooggetuigen zijn, baseert de auteur zich echter voornamelijk op interviews. Middleton sprak onder andere met Vogue-hoofdredactrice Anna Wintour, naaste medewerker en opvolger Virginie Viard, creatief directeur Silvia Venturini Fendi van Fendi en Lagerfelds bodyguard Sébastien Jondeau. Doordat de geïnterviewden lange tijd met Lagerfeld samenwerkten of met hem bevriend waren, zijn zij niet erg kritisch op de ontwerper. Keer op keer herhalen de geïnterviewden dat Lagerfeld weliswaar bekend stond om zijn hardheid, maar dat zij de ontwerper juist kenden als een hartelijk iemand. Hij verstuurde jaarlijks voor maar liefst 1,5 miljoen euro aan bloemen naar vrienden en andere bekenden, en stond bekend om het organiseren van enorme diners. Toch deinsde hij er ook niet voor terug om langdurige vriendschappen rücksichtlos te verbreken, zonder enige aankondiging vooraf of duidelijk aanwijsbare reden.
Weinig kritisch
Hoewel de auteur aangeeft dat Lagerfeld in latere jaren onder vuur kwam te liggen vanwege omstreden opmerkingen, blijft dit aspect onderbelicht doordat de auteur nauwelijks mensen heeft gesproken die kritiek uitten op de ontwerper. Sterker nog, de betreffende opmerkingen worden door de geïnterviewden vergoelijkt, omdat Lagerfeld de laatste vijf jaren van zijn leven ziek was en de kanker of chemotherapie mogelijk van invloed was op zijn uitlatingen. Echt kritisch wordt Middletons boek daardoor helaas niet.
Bovendien wil de auteur zoveel vertellen over het veelzijdige leven van Lagerfeld dat hij soms de draad lijkt kwijt te raken. Hij springt van de hak op de tak en blijft enigszins aan de oppervlakte, waardoor het nergens echt interessant wordt. Zo gaat Middleton bijvoorbeeld nauwelijks in op de gecompliceerde band tussen Lagerfeld en zijn moeder, die in latere jaren bij hem in huis woonde maar in de biografie niet meer is dan een schim. Ook de status van de relatie tussen Lagerfeld en de liefde van zijn leven, Jacques de Bascher, blijft enigszins vaag. Het resultaat is dat de lezer achterblijft met het gevoel dat er meer in had gezeten. Middletons biografie is vooral zakelijk en mist de flair, energie en vooral ook de decadentie van Lagerfeld.
Paradise Now. The Extraordinary Life of Karl Lagerfeld
William Middleton
Ebury Press
ISBN hardcover 9781529910933
ISBN e-book 9781529910957
Verschenen in februari 2023
Bestelinformatie
Bestel als hardcover bij bol.com (€ 22,99)Bestel als e-book bij bol.com (€ 17,99)
