“I, once a lord of language, have no words in which to express my anguish and my shame,” verzucht Oscar Wilde in De Profundis, zijn postuum uitgegeven meesterwerk, een brief aan zijn minnaar lord Arthur ‘Bosie’ Douglas, geschreven tussen januari en maart 1897 in zijn cel in Reading Gaol. Het citaat ondersteunt de klassieke geschiedenis van de gebroken man die, na zijn straf te hebben uitgezeten wegens ‘gross indecency’, naar het vasteland van Europa vlucht, om drie jaar later berooid en eenzaam te sterven in een hotelkamer in Parijs. Douglas krijgt in dat drama meestal de rol van kwade genius toebedeeld, die Oscar misbruikt heeft in de persoonlijke vete met zijn vader, de markies van Queensberry. Het smaadproces dat Wilde op aandrang van Douglas tegen diens vader had aangespannen – de markies beschuldigde Wilde in zijn club van ‘sodomie’ – leidde in mei ‘95 uiteindelijk tot zijn eigen veroordeling. Douglas stortte zijn vriend moedwillig de afgrond in, om zelf buiten schot te blijven.
In The Unrepentant Years van Nicholas Frankel krijgen we een heel ander verhaal te horen over de laatste jaren in het leven van Oscar Wilde. “If we are wrong to see Wilde as a martyr to Victorian morality, we are wrong too to see him as Alfred Douglas’s victim,” schrijft Frankel. Hij voert een Wilde ten tonele die het leven in al zijn grandeur weer oppakt na zijn ontslag uit de gevangenis. Wilde vestigt zich in Dieppe, waar hij wordt opgevangen door zijn voormalige minnaar en levenslange steun en toeverlaat Robert Ross. Hij wijst Ross aan als zijn literair executeur en geeft hem het manuscript van De profundis in bewaring, want hij vreest dat Douglas het na lezing zal verscheuren. De eerste weken aan de Franse kust verhult Wilde nog zijn identiteit met een alias, Sebastian Melmoth, maar tijdens het diamanten jubileum van koningin Victoria op 22 juni geeft hij een feest, zoals vanouds, en weigert hij nog langer ondergronds te leven. (“Feast are not for me any more,” schreef hij nog in De Profundis. “I have given too many to care about them. That side of life is over for me, very fortunately”).
Drie maanden na zijn vrijlating zoekt Wilde de liefde van zijn leven op in Rouen. Hij trekt met Douglas naar Napels en flaneert met hem langs de Via Francesco Caracciolo, zijn geaardheid niet langer verbergend. De Engelse gasten nemen zoveel aanstoot aan het tweetal dat ze hun hotel moeten verlaten.
Het grootste verdriet waaronder Wilde gebukt gaat is de scheiding van zijn twee zonen. Constance, de vrouw waarmee Wilde in 1884 trouwde, vroeg tijdens de laatste maanden van zijn gevangenschap de scheiding aan en vluchtte met haar kinderen onder een andere naam (“Holland”) naar Zwitserland. Ze kende Wilde een maandelijkse toelage van honderdvijftig pond toe, op voorwaarde dat hij de kinderen niet meer zou bezoeken en “that he not associate in future with any person deemed disruptable in the eyes of his own lawyer.”
Ze vond een bondgenoot in Robert Ross. Hij ontwikkelde een steeds grotere weerzin tegen lord Arthur Douglas. De eerste uitgave die Ross in 1905 van De Profundis verzorgde, was gekuist van alle bittere aantijgingen tegen Douglas (gratis te downloaden als e-book bij het Gutenberg Project), maar in 1913 kwam de volledige tekst in de openbaarheid, nota bene naar aanleiding van een smaadproces. Douglas had Arthur Randsome aangeklaagd, omdat die hem in zijn biografie van Oscar Wilde had opgevoerd als een manipulator, die zijn minnaar om zijn vinger wond.
Nicholas Frankel verzet zich in The Unrepentant Years tegen de slachtofferrol die Oscar Wilde in het verleden is toegemeten. Uiteindelijk doen we er Wilde te kort mee, beweert hij. Schreef Wilde niet in De Profundis:
“To regret one’s own experiences is to arrest one’s own development. To deny one’s own experiences is to put a lie into the lips of one’s own life. It is no less than a denial of the soul.”
Oscar Wilde. The Unrepentant Years
Nicholas Frankel
Harvard University Press
ISBN 9780674737945
Verschenen in november 2017
Bestelinformatie
Bestel hier als hardcover bij Athenaeum Boekhandel (€ 31,50)
Bestel hier als hardcover bij bol.com (€ 27,36)
Bestel hier als E-book bij bol.com (€ 28,79)
