Biograaf Willem Meiners werkt aan een boek over de ‘vergeten’ president Warren Harding (1865-1923). De oud-hoofdredacteur van de Gooi- en Eemlander en ondernemer woont al vanaf 1991 in Amerika. Hoe vordert het schrijfproces en gaat hij de deadline, februari 2021, halen? Een tussenstand.
De auteur is inmiddels aanbeland bij de laatste negen jaar van Warren Hardings leven. De helft van het boek is af. Het is 1914, het jaar dat zijn hoofdpersoon de politiek instapt, senator wordt en zich kandidaat stelt voor het presidentschap. Het is tevens de periode waarin er veel over hem geschreven is. ,,Daar zit zowel kaf als koren tussen, dus wat dat betreft is het vanaf hier laveren geblazen. Ik citeer uitvoerig uit wat hij in de krant schreef, en wat andere kranten over hem schreven en dat plaats ik in de context van wat we daarover uit de geschiedenis weten. Er was veel gehannes binnen de Republikeinse partij, waarin Teddy Roosevelt eerst de ‘maker’, en later de ‘breker’ was. Harding was de verzoener, die erg zijn best deed om de eenheid in de partij te herstellen en daar uiteindelijk ook in slaagde. Dat verklaart deels zijn immense populariteit van toen.’’
De deadline is intussen opgeschoven. Het boek wordt pas na de zomer uitgebracht. ,,Uitgeverij Balans denkt dat er een soort Amerika/Trump moeheid kan optreden vanwege de voortdurende berichtgeving over en de nasleep van de verkiezingen. Ik vind het prima. Dat soort beslissingen laat ik aan de experts over. Ik blijf me gewoon aan mijn schema houden. Dat geeft me straks de gelegenheid het manuscript nog eens streng te gaan redigeren.’’
De vaart in het verhaal houden, is één van de opdrachten die hij zichzelf stelt. Een proces dat hij angstvallig probeert te bewaken. ,,Tijdens het schrijven is niet altijd goed te beoordelen of dat ook daadwerkelijk lukt. Ik vind het heel belangrijk de aandacht van de lezer vast te houden. Wat ik gemerkt heb, is dat de kunst van biografie-schrijven, de kunst van het weglaten is. Ik zou moeiteloos een boek van 700 pagina’s vol kunnen schrijven maar dat zou onherroepelijk ten koste gaan van het tempo, dus word ik gedwongen keuzes te maken.’’
Het bevalt Meiners goed om zo lang met één onderwerp bezig te zijn. Als journalist schreef hij over een breed scala aan onderwerpen. ,,Ik sluit niet uit dat ik er in deze fase voor kies meer de diepte in te gaan. Zo lang ik me kan herinneren heb ik altijd een veelzijdige interesse gehad. Ik weet van veel dingen iets maar van weinig dingen heel veel.’’
Open boek
De sterke behoefte verhalen te willen vertellen, heeft hij altijd gehad. ,,Dat is iets typisch Nederlands, ook de vertelkunst op schrift, waar ik mee bezig ben. Zo’n vier- tot vijfhonderd jaar geleden werden in Nederland verreweg de meeste boeken uitgegeven. Dat kon hier gewoon, zonder dat je kop er af werd gehakt. Ook in de schilderkunst zie je dat verhalende terug. Vermeer, Steen en Ruysdael, om er maar een paar te noemen, waren schilders als journalisten, fotografen zonder camera. Zij legden vast wat er op straat gebeurde. Jan Steen schilderde gewone mensen in het dagelijks leven. Daar hebben we de uitdrukking Het huishouden van Jan Steen aan over gehouden. Dat vertellen daar zijn we altijd goed in gebleven.’’
Als biograaf ontkom je niet aan psychologiseren maar in het geval van Harding is dat, volgens Meiners niet zo moeilijk. ,,Hij was een open boek, vrijwel letterlijk, met de honderdduizenden woorden die hij op papier achterliet, allemaal heet van de naald. Harding kwam uit een harmonieus gezin, had geen problemen met pa of moe, dus er viel later weinig te compenseren. Er zijn wel een broer en zus gestorven, niet ongebruikelijk in die tijd en natuurlijk verdrietige gebeurtenissen maar daar heeft hij geen trauma’s aan overgehouden. Harding heeft zich altijd kunnen uiten. Dat kon in het gezin waarin hij opgroeide maar ook als journalist was hij gewend zich uit te spreken. Hij had sterke communicatieve begaafdheden en gevoel voor wat er om zich heen gebeurde.’’
Heel interessant in dat verband is een onderschat facet van zijn vermogen om anderen te begrijpen. Dat werd Meiners duidelijk na een gesprek met een oud-collega, een layout redacteur. ,,Omdat Harding dertig jaar dagelijks in de zetterij te vinden was, las hij de gemonteerde pagina’s, opgemaakt in lood, in spiegelbeeld. Ik herinner me dat van begin jaren 70. Die mannen lazen spiegelschrift net zo gemakkelijk als normale tekst. Harding had een scherper zicht voor wat scheef was, en of een u een n moest zijn. Dat vermogen nam hij mee naar buiten, op straat. Daardoor had hij sneller door of er ergens iets niet in de haak was, of er iets miste. Dat was puur een gevolg van dat anders leren kijken.’’
Nobelprijs
Een andere ontdekking die Meiners deed was dat Harding eind 1923 de Nobelprijs voor de vrede zou hebben gekregen voor zijn ontwapeningsverdragen, als hij niet in augustus van dat jaar was overleden. ,,Volgens de voorschriften mag de prijs niet naar een dode gaan, en dus werd ie dat jaar niet uitgereikt. Als hij een paar maanden later was overleden, met die prijs op z’n naam, hadden historici, daar ben ik van overtuigd, hem heel anders beoordeeld.’’
Harding leefde in het Amerika van na de Burgeroorlog met een snel groeiende economie. Een gecompliceerd, dynamisch tijdperk, aldus de auteur. De periode van 1870 tot 1920 stond in het teken van de Holland-mania. Daarom kan dat tijdvak misschien ook wel het best worden beschreven door een Nederlander, zo stelt Meiners. ,,Er heerste een ware Holland-rage. De oorspronkelijke bouwers van Amerika waren Nederlanders en die spelen ook nu nog steeds een rol van betekenis.’’ Meiners heeft daar al eerder over geschreven in zijn boek De Dutch Touch en doet dat drie keer per week in een nieuwsbrief The Daily Dutch. ,,Het is prettig om te doen omdat ik elke keer een afgerond verhaal kan schrijven. Het helpt me de noeste arbeid aan dit maandenlange project vol te houden. Een ideale combinatie. Een van de aardige facetten van de nieuwsbrief is dat hij ook wordt gelezen door diplomaten en professoren Amerikanistiek. Ik merk uit de reacties dat er geregeld verhalen bij zitten die ze nog niet kennen.’’
Holland-mania
De Holland-gekte kreeg de wind nog meer in de zeilen nadat het magazine The Ladies Home Journal in 1889 een Nederlandse hoofdredacteur kreeg, de 23-jarige Ed (Edward William) Bok, geboren als Eduard Willem Gerard Cesar Hidde Bok in Den Helder. Wat maakte Holland in die periode zo interessant voor de Amerikanen? Volgens Meiners, zo schrijft hij in zijn boek De Dutch Touch, verlangden de mensen naar alles wat gewoon was in een verder volkomen dolgedraaide wereld en daar stond de propere, ongekunstelde eenvoud van Nederland model voor. Warren Harding bedacht er een woord voor dat al snel populair werd: normalcy.
Bok, hij was hoofdredacteur van 1889 tot 1919, herinnerde zijn lezers aan hun veramerikaniseerde Hollandse afkomst. ‘Hou het leven simpel en ongecompliceerd’, was zijn motto. Een slimme ondernemer was Bok ook. Hij liet maar liefst 70 miljoen reproducties van Hollandse meesters drukken en verkocht ze allemaal.’’
De relatie tussen de Verenigde Staten en Nederland is niet altijd even innig. Meiners omschrijft het als ‘het afzetten van een klein land tegen een groter’’. Want hij constateert tegelijkertijd dat er heel veel van Amerika wordt overgenomen. Baudet, de mini-Trump is de minst originele namaak-politicus van Nederland.’’ Amerika heeft, volgens hem, het voordeel van het getal: 330 miljoen mensen versus 17 miljoen. En van de ruimte: het is 250 keer zo groot als Nederland. ,,Dus innoveert alles hier sneller. Maar het fundament van Amerika is en blijft Nederlands.’’
Ook Harding heeft Nederlandse roots. Hij kwam weliswaar ter wereld in Ohio, toen nog het hart van de Amerikaanse politiek, maar zijn moeder was de dochter van Charity, eigenlijk Geertje, Van Kirk – oorspronkelijk Verkerk, afkomstig uit Beusichem. Hoe gewoon en normaal Harding ook was, Meiners is nog steeds niet uitgekeken op zijn hoofdpersoon. ,,Als je president van Amerika wordt, ben je per definitie geen saaie man. Hij had charisma, zag er goed uit en had een mooie stem. Harding wilde vooral verzoenen in een tijd van oorlog, goede dingen doen en deed dat ook. De man was voor zijn politieke carrière ondernemend. ,,Hij besloot een nieuw weekblad het licht te doen zien en pakte dat dan ook meteen groots aan. Er moesten 50.000 exemplaren worden gedrukt op een kleine pers. Op een gegeven ogenblik vliegt een wiel van de drukcilinder, schiet dwars door de drukkerij het raam uit en mist op een haar na een paar voorbijgangers. Dat soort anekdotes zijn de krenten in de pap.’’
,,Harding was een heel andere persoonlijkheid dan zijn voorganger Woodrow Wilson, net als ik een domineeszoon, waar altijd laaiend enthousiast over geschreven is. De man die aan de wieg van de Volkenbond stond, was een klootzak van een vent, die een pesthekel had aan zwarte mensen. Wilson had iets hoogdravends over zich. Hij ging naar Versailles met het doel om de democratie voor de wereld te redden. Conflicten moesten voortaan worden uitgepraat en niet uitgevochten. Frankrijk en Engeland wilden vooral schadevergoedingen van Duitsland, en de zekerheid dat het land nooit meer militair en economisch sterk genoeg zou zijn om nog te kunnen vechten. Wilson vond dat prima, zolang hij zijn Volkenbond maar kreeg. Harding dacht daar heel anders over. Hij vond de herstelbetalingen veel te hoog, wilde dat Duitsland kon blijven ademhalen. Daarnaast vond hij het niet de taak van Amerika om de democratische beginselen aan anderen op te leggen. Als een land verstandig en evenwichtig genoeg was, dan zou het vanzelf wel voor democratie kiezen, was zijn gedachte. Amerika’s belang was, in zijn ogen, primair gediend met een kalm en economisch stabiel Europa en met ontwapening van niet alleen Duitsland maar alle landen. Londen en Parijs waren in die tijd een dierentuin vol bezeerde ego’s en die vertrouwde hij niet toe dat zij bepaalden hoe het naoorlogse Europa eruit zou komen te zien. Harding kreeg gelijk. Wilson niet, zo leert ons de geschiedenis. Een complexe man, net als Teddy Roosevelt. Over beide presidenten zijn heel veel biografieën geschreven. Blijkbaar was Harding te ongecompliceerd om de dames en heren biografen te interesseren.’’
