De aangekondigde btw-verhoging op boeken van 9 naar 21 procent zal ook de verkoop van de biografie als genre treffen. De prijs van een biografie verschilt immers weinig van de dure Nederlandse en buitenlandse studieboeken voor de honderdduizenden studenten die in Nederland vooral uit de middenklasse en arbeidersklasse komen, heus niet alleen uit welke vermaledijde “elite” ook. Een biografie kost al snel minstens 35 euro en komt dus qua prijs in de buurt van studieboeken, zeker na een prijsverhoging van 11 procent meer btw.
Hoe erg is dat?
Van een nieuwe roman of non-fictie boek dat in Nederland uitgegeven gaat worden met een nog ongewisse toekomst (wat gaan de recensenten zeggen?) worden vaak niet meer dan 500 exemplaren gedrukt. Met zo’n bescheiden oplage zijn economies of scale niet mogelijk. De kosten voor het redigeren en het soms tijdrovende contact met ‘lastige’ of onervaren auteurs, het design, drukken, de distributie via boekhandels, plus de btw-belasting à 9% bedragen dus al gauw ruim zestig procent van de verkoopprijs.
In een klein taalgebied als het onze moeten dezelfde kosten worden omgeslagen als die van een uitgeverij in Duitsland (ruim 80 miljoen zielen) of een Amerikaanse uitgever (met ruim 350 miljoen landgenoten).
Nieuwe titels zijn echt een risico. Ik ken de cijfers voor Nederland niet maar in Frankrijk, waar uitgevers na eeuwen training toch een fijne neus zouden moeten hebben voor literair talent, wordt meer dan 80 procent van de nieuwe romantitels al na zes maanden doorgedraaid, schreef Pierre Jourde, een aanvankelijk miskende romancier en literair criticus die de overproductie bij nieuwe Franse romans heeft beklaagd.
En dan is er nog een groot, hemelsgroot verschil met de ons omringende landen Duitsland, Frankrijk en Engeland. Uitgevers in deze landen, met hun markt van tientallen miljoenen tot ruim een miljard potentiële lezers, kunnen goedkope paperbacks en nog goedkopere pockets van eenzelfde titel drukken. Er is geen meesterwerk uit de Franse literatuur tot op heden, of je kunt het kopen voor minder dan tien euro. Ga naar die geweldige boekhandels van Pêle-Mêle in Brussel en je koopt voor maanden literatuur voor een habbekrats, omdat dit bedrijf ook nog eens korting verleent op de pocketprijzen. Je wordt er dan ook weggedrukt door scholieren die luidruchtig boeken inslaan voor hun leeslijsten.
Al in de jaren 80 kon de Duitse uitgeverij Suhrkamp in haar drukkerij in één uur 50.000 pocket-versies van een Duitstalig meesterwerk drukken en afwerken. Gezegd moet worden, alle pockets van Suhrkamp hadden toen – en nog steeds – hetzelfde design, een grafische omslag in één kleur en een tekst in hetzelfde lettertype. Saai, maar je moest er wat irritatie voor over hebben om het verzameld werk van je favoriete auteur te bemachtigen. Toen en nu.
Nederland is een klein taalgebied maar toch waren er ooit in de 20e eeuw uitgeverijen van grote pocketseries zoals Het Spectrum en A.W. Bruna. Blijkbaar is er iets veranderd. Nu resteren alleen nog de Rainbow pockets, veelal heruitgaven van veelgevraagde titels, na een doorstart van uitgeverij Maarten Muntinga, die failliet ging. Toen ik jaren geleden een uitgeverij probeerde op te zetten voor onder meer vertalingen van Franse literatuur van deze eeuw, werd me na hevig gereken duidelijk dat daar door middel van ‘democratisch geprijsde’ pockets (zoals de Belgen zeggen) geen droog brood mee te verdienen viel, zelfs niet als ik die boeken zelf (gratis) vertaalde en Franse uitgevers voor een symbolisch bedrag de vertaalrechten voor de Nederlandse markt aan mijn bedrijfje overdroegen.
Het schrijven van biografieën is in Nederland vaak liefdewerk-oud-papier. Dat is een pre voor de Nederlandse lezer/koper. Alleen bij heel beroemde namen van dode VIPs ontvangt de auteur wel eens een prettig, niet door de uitgeverij terug te vorderen voorschot, of men weet subsidie van fondsen en ministeries binnen te halen dan wel te genieten van werkende partners e.d.
De meeste biografieën van de rond 150 levensverhalen die elk jaar in het Nederlands verschijnen, vallen niet in deze gesubsidieerde categorie. De meeste auteurs vinden dat niet erg, neem ik aan, ze leven nu eenmaal niet in Amerika of Engeland waar uitgevers voor het schrijven van biografieën van beroemdheden al gauw minstens een ton neerleggen.
Het werk aan de biografie is iets wat Nederlanders meestal naast hun werk doen, soms als onbetaalde promovendi, soms als hobbyisten, soms als bevlogen correctors van de geschiedenis, vaak als voormalig familielid of vroegere vriend van de biografeling. Niettemin is het voor elke auteur wel fijn om een percentage van de verkoop van een bestseller (vaak 8%) te krijgen. Komt er misschien geld voor nog een biografie.
Die bestsellers zijn uiteraard ook een weldaad voor een uitgeverij, want ze helpen om moeilijker verkoopbare titels te publiceren. Maar door de btw-verhoging pakken zich nu donkere wolken boven zelfs de bestsellers samen. Ons voorland is wellicht Zuid-Amerika.
Gabriel García Márquez streed samen met zijn uitgever in Colombia en de rest van Zuid-Amerika tegen een onoverwinnelijke vijand: bedrijfjes die net als Suhrkamp tienduizenden van zijn romans illegaal wisten te herdrukken en te distribueren binnen enkele dagen na verschijning van weer een nieuwe titel van Gabo.
Ik vrees dat dit ook in Nederland gaat gebeuren, want bij totaalkosten van enkele euro’s voor een paperback, kun je elk boek illegaal produceren.
Er zijn in ons Nederland reeds illegale circuits voor sigaretten en heel gewone medicijnen, dus waarom straks niet ook voor boeken? Het is volgens mij een kwestie van tijd voordat we Nederlandse biografieën van populaire VIPs voor een veel ‘democratischer’ prijsje kunnen kopen, omdat de btw-verhoging als het ware tot een verzetsdaad uitnodigt. Het is één ding om goedkoper aan een boek te komen – maar nog veel fijner lekker illegaal. Dat zal ze leren, die lui van de elite.
Toegegeven, je kan de boeken ook stelen en draaideurcrimineel worden. Of fotokopiëren of scannen – maar dat is een hoop werk. Of het e-boek kopen maar dan zul je meestal maanden moeten wachten en ondertussen kan je er niet over meepraten.
