Als Boris Johnson nou eens niet de politiek in was gegaan, geen burgemeester van Londen was geworden en niet was doorgeschoten naar het hoogste ambt, dat van premier van het Verenigd Koninkrijk? Hoe veel meer tijd had hij dan kunnen besteden aan zijn journalistieke en historische werk en hoeveel mooie boeken had hij dan in de tussentijd kunnen schrijven?
Als-dan-vragen waar je over het algemeen weinig aan hebt, maar die soms wel heel verhelderend de positie van een mens in de geschiedenis weer kunnen geven. Johnson zelf gebruikt deze truc in het tweede hoofdstuk van zijn boek De Churchillfactor, geen biografie in de traditionele zin van het woord, maar een uitdagend, levendig en creatief portret van misschien wel de grootste politicus van Groot-Brittannië, of zoals Johnson er in zijn syllogisme op zinspeelt: ‘de belangrijkste persoon ter wereld’. Johnson doet in dat hoofdstuk alsof er ten tijde van het Britse oorlogskabinet in 1940 geen Churchill was. In plaats daarvan legt hij het lot van Groot-Brittannië in handen van de politici Halifax, Chamberlain en de vertegenwoordigers van de Labourparty en de Liberals, en vraagt zich af of zij met Adolf Hitler zouden hebben onderhandeld over een ogenschijnlijke vrede. Gelukkig is het zo allemaal niet gegaan, maar de kans daarop achtte Johnson in het denkbeeldige ‘Churchillloze universum’ erg groot. Dat rechtvaardigt dan ook de ondertitel van het boek: ‘Hoe één man geschiedenis schreef’.
Johnson heeft over zijn onderscheidende schrijfstijl in recensies veel lof toegezwaaid gekregen. Na lezing van de Nederlandse Rainbow-editie voeg ik daar graag nog wat aan toe. Met De Churchillfactor brengt Boris Johnson de vaak complexe geschiedenis op een uiterst verhelderende manier dicht bij de lezer, zonder een moment te simplificeren of er Jip-en-Janneke taal op na te houden. Hij vertelt zoals de gedroomde geschiedenisleraar dat zou doen. Meeslepend, zijn lezers meenemend naar woonhuizen, begraafplaatsen en de akkers en landweggetjes rond het Vlaamse Ploegsteert waar eindeloze rijen stenen kruisen aan de waanzin van de Eerste Wereldoorlog herinneren. Met een leeg bierblikje en een sigaar staart Johnson overpeinzend in het aangrenzende bos, tot een Belgische boer hem tegemoet treedt. ‘Het ligt op mijn tong om te zeggen dat een groot aantal Britse soldaten hier een verschrikkelijke dood stierf om het recht van Belgische boeren op deze bossen te verdedigen; maar ik beheers me en vraag in plaats daarvan of hij weet wie Winston Churchill is. Hij kijkt nadenkend. “Vocht Churchill in de oorlog?” vraagt hij. Ik antwoord bevestigend. “We moeten degenen die in de oorlog hebben gevochten altijd respecteren,’ zegt de boer. Daar drink ik op. Ik leeg mijn blikje Stella Artois en verlaat het spookbos.’
Zo’n boek dus. Je zou willen dat Boris Johnson er snel meer schreef.
De Churchillfactor
Uitgeverij Rainbow, 10 euro.
EAN 9789041713841
Verschenen in november 2020
