“Ze wilde niet dat er gewijzigd werd in een plan dat zij samen zo goed doordacht hadden. Hij was de architect, hij wist hoe het moest. Dan ging Truus op Gerrits strepen staan.”
I love you Rietveld van Jessica van Geel begint met een rondleiding in het Rietveld-Schröder-huis in Utrecht. Een iconisch gebouw, dat zeker voor architectuur- en kunstliefhebbers een bekend en gewaardeerd fenomeen is. We lopen daar aan de hand van Corrie Nagtegaal, een vrouw die Truus Schröder, naar wie dat monument van bouwkunst van de twintigste eeuw ook is vernoemd, zag sterven. Wat een mooie en verrassende keuze.
Het maakt het verhaal meteen persoonlijk. Dit is geen ‘ongekleurde’ biografische vertelling. Het begint in het huis waarvan zoon Binnert Schröder zegt: “een huis zonder vitrages, een huis waar je zo naar binnen kon kijken:dat vonden de mensen helemaal niets. Het was een klap in het gezicht van de Hollandse burgerlijkheid.”
Dat huis is het decor van de biografie van een vrouw, van een (geheime) relatie, van een tijdperk van sociologische verandering, van een architectonische revolutie. En het is het verhaal van twee families die – door dat huis – tegen wil en dank met elkaar verbonden raakten.
Gerrit Rietveld
Gerrit Rietveld ging vaak weg van zijn werkplaats als hij bouwtekeningen moest maken of aanpassen. Personeel wist niet waar hij was, hij ging naar Truus om samen met haar beslissingen te nemen. Gerrit was een vriendelijke man en wilde dat ook graag blijven. Hij leefde voor zijn ideaal, voor het maken van meubelen en huizen die vreugde en licht brachten, in plaats van het zware sombere eiken, zoals dat in het huis van zijn vader en van een groot deel van de Nederlandse bevolking te vinden was.
Wie een eigen stijl wil scheppen, kan zich niet permitteren al te aardig te zijn. Vooral niet tegenover opdrachtgevers die met het uiterlijk vertoon van hun huizenbezit graag voorop willen lopen en gewend zijn altijd hun zin te krijgen. En dat moest Truus blijkbaar vaak tegen hem zeggen, dat hij daar niet aan toe moest geven.
Rietveld kwam in aanraking met de mannen van De Stijl. Dichter/filosoof Kurt Schwitters was present op Dada avonden die Gerrit Rietveld en Truus Schröder in ‘hun huis’ lieten gebeuren.
Rietveld werd wereldberoemd doordat zijn meubelen – en daarmee zijn naam als ontwerper – werden gelieerd aan De Stijl. Betaalbaar bouwen, praktisch inrichten en kleur aan het wonen (en dus het leven) geven. Dat was het Nieuwe Bouwen.
Bij een tentoonstelling in de Verenigde Staten stond Gerrit erop dat bij zijn werk een bordje geplaatst zou worden met Rietveld-Schröder Architecten. Hij had een kantoor samen met mevrouw Schröder. Het werd voor kennisgeving aangenomen.
Principes
De eenvoudige filosofie van Rietveld, gecombineerd met de hoogstaande morele en ethische principes van mevrouw Schröder, leidde tot veel moois. Maar ook tot veel emotionele ellende. Anderen betaalden een behoorlijke prijs voor de keuzes die het duo Rietveld-Schröder maakte.
Gerrit Rietveld hield er twee gezinnen op na. Dat leek niet zo rampzalig te zijn, iedereen profiteerde immers van de welvaart die zijn werk opleverde. Truus wist dat hij nooit zou scheiden van zijn vrouw, zoals zij dat ook niet deed van haar man zolang die nog leefde. Terwijl de twee al jarenlang een verhouding hadden, al werd die niet hardop als zodanig benoemd. Een relatie die voor de ‘streng-religieuzen’ en de ‘van hun geloof gevallen idealisten’ dus ook niet bestond.
Lijden
Toch werd er achter de façade van het Nieuwe Bouwen behoorlijk wat af geleden. Mevrouw Rietveld, Vrouwgien Hadders, kreeg geen aansluiting bij de moderne gedachtenwereld van haar man en sleet haar laatste levensjaren met sigaretten en drank,zittend op een stoel, in het nieuwe huis op het Utrechtse Vredenburg. De kinderen Rietveld hadden het gevoel dat de kinderen Schröder door de buitenwacht als de echte Rietveldkinderen werden gezien. Veel onuitgesproken en onder de mantel der liefde voortwoekerende gevoelens van onrechtvaardigheid leidden tot kort- of langdurende ongelukkigheid. En dat terwijl Rietveld en Schröder het allemaal zo goed bedoelden!
Jessica van Geel beschrijft de ‘schijnheiligheid die leidde tot schijnveiligheid’ feitelijk en zonder waardeoordeel. Daarmee is het een onderliggende verhaallijn die door de tijd meandert en je als lezer naar een spannend en bijtend slotakkoord voert. Wat dat is, blijft hier onvermeld. Ga I love you Rietveld zelf maar lezen.
Hoe duidelijk ook de bedoeling achter dit boek ook is – Jessica van Geel beschrijft, gelukkig pas bij wijze van nawoord, hoe ze er toe gekomen is het verhaal van Truus Schröder op te schrijven – toch gaat het uiteindelijk weer over Gerrit Rietveld. Hoezeer Truus ook haar eigen keuzes, haar eigen huis en haar eigen werk maakte. Zou dat anders zijn wanneer de titel van dit boek Truus Schröder, eigenaar van het Rietveld-Schröderhuis was geweest?
I love you Rietveld
Jessica van Geel
Uitgeverij Lebowski
ISBN 9789048837038
Verschenen in oktober 2018
Bestelinformatie
Bestel als paperback bij Athenaeum Boekhandel (€ 24,99)
Bestel als ebook bij Athenaeum Boekhandel (€ 9,99)
Bestel als paperback bij bol.com (€ 24,99)
Bestel als ebook bij bol.com (€ 9,99)
