“Daar had ik geen behoefte aan. Je sneuvelt altijd bij hem. Die oorlog waar hij in zou graven, ik wist zelf hoe gevoelig ik daarin was, ik wilde gewoon niet.”
Een citaat uit Een knipperend ogenblik. Portret van Remco Campert van Mirjam van Hengel, waarin de schrijver vertelt waarom hij nooit door Ischa Meijer geïnterviewd wilde worden. En als hij iets niet wilde, dan gebeurde het niet, kun je wel concluderen na het lezen van deze liefdevolle en toch kritische biografie.
Uit het levensverhaal van Remco Campert, dat met veel vaart en souplesse is geschreven, blijkt weer eens dat niet alleen mishandeling maar ook verwaarlozing een fenomeen is dat van generatie op generatie kan worden overgedragen. Met ouders die geen tijd, zin, kracht of welke reden dan ook hebben om hun kinderen een jeugd van rust, reinheid en regelmaat te geven, is het vaak moeilijk houvast te vinden in het leven. En ook in het geval van Campert blijkt een ongelukkige of op zijn minst instabiele jeugd weer de bron voor veel moois.
De jonge Remco werd van hot naar her gesleept, leerde al snel alleen op zichzelf te vertrouwen. Zijn vader was een rusteloze zoeker, zijn moeder een actrice die zelf ook niet een stabiele jeugd had gekend. Bij dat stel vol onvermogen, hoe liefdevol ook, was het onmogelijk als kind een stevige bodem onder de eerste aarzelende voetstappen richting grotemensenwereld te voelen. Ook al waren er nog zoveel liefhebbende oma’s, opa’s, ooms en tantes die zich over de jongen wilden ontfermen.
(On)vermogen
Alles komt aan de orde in het boek: de drank en het asociale gedrag van Campert, de verwaarlozing van zijn kinderen, niet alleen door Campert maar ook door de moeders, de eeuwige geldproblemen en belastingperikelen die daaruit voortvloeien. Allemaal nuchter beoordeeld door de biografe, behendig de klippen van een teveel aan psychologiseren omzeilend met de opmerking: “Zijn vermogen te negeren wat hem niet interesseert is groter dan zijn wens dit allemaal weer op te rakelen.”
Natuurlijk gaat het ook over zijn werk. Over zijn plek binnen de Vijftigers, de experimentelen die het allemaal anders gingen doen. Over zijn boek Het leven is vurrukkeluk – onlangs door Frans Weisz verfilmd – en over de columns die hij schreef, samen met Jan Mulder in Camu, alleen als Somberman en nog heel veel meer.
De schuchtere jongeman die toch zoveel aandacht en waardering kreeg van zijn collega-kunstenaars, op allerlei gebied. Dat is het beeld van Campert als jongeman. Een graag geziene gast op culturele evenementen. De betrokken man die Poetry International op de kaart heeft gezet. Dat is Campert op latere leeftijd. Een man die ondanks zijn onvermogen zich ‘zoals het heurt’ met anderen te verbinden, blijk geeft van een grote betrokkenheid bij ‘de mensheid’.
De man die onder de schaduw van zijn voor hem grotendeels onbekende vader, verzetsstrijder Jan Campert, wist uit te komen. De man met de bijzondere moeder, Joekie Broedelet, die ik me het beste kan herinneren als de geweldige, rebelse oma van Frank uit Sesamstraat.
Methode
De methode Van Hengel, veel tijd doorbrengen met je biografeling, geeft haar veel inzicht in de psyche van haar protagonist. Dat maakt haar boek overtuigend. Eerder deed ze dat met de dubbelbiografie van Leo en Tineke Vroman. Het nadeel van te weinig afstand om gebeurtenissen op waarde te kunnen schatten, zowel fysiek als in de tijd, weegt op tegen het voordeel van het weerwoord dat door de hoofdpersoon en zijn of haar omgeving geleverd kan worden. Mirjam van Hengel beschikt over een mooie kritische blik, is duidelijk en afgewogen aanwezig in het verhaal. “Remco heeft er eindeloos over geschreven, daarmee straf doortimmerend aan de Parijsmythe,” schrijft ze losjes over de tijd die Campert als jongeman in Frankrijk doorbracht als ware hij een bohemien.
Een knipperend ogenblik. Portret van Remco Campert
Mirjam van Hengel
Uitgeverij De Bezige Bij
ISBN 9789403122908
Verschenen in september 2018
Bestelinformatie
Bestel als hardcover bij Athenaeum Boekhandel (€ 29,99)
Bestel als hardcover bij bol.com (€ 29,99)
Bestel als ebook bij bol.com (€ 12,99)
