De alweer bijna 73-jarige Neelie Kroes begon haar politieke loopbaan in een tijd dat dat carrière maken voor vrouwen nog geen gemeengoed was. Inmiddels heeft ze aan het einde van haar tweede termijn als eurocommissaris al haar mannelijke politieke tijdgenoten overleefd en naar de kroon gestoken.
Kroes was als vrouw vaak ergens ‘de eerste’ of ‘de jongste’. Alle stappen in haar lange loopbaan passeren de revue in de biografie ‘Neelie, Brave meisjes schrijven zelden geschiedenis’: raadslid, kamerlid, staatssecretaris en minister van Verkeer en Waterstaat, baas van Nijenrode en tenslotte, tot twee keer toe, eurocommissaris. Rode draden in haar loopbaan zijn haar tomeloze inzet, praktische inslag, pragmatisme en neus voor publiciteit. Geen visies en vergezichten, maar handen uit de mouwen.
Neelie Kroes was als werkende vrouw geëmancipeerd maar had weinig op met de feministen uit haar tijd: terwijl deze streden voor gelijke rechten, brak Neelie zelf, schijnbaar zonder moeite, door het glazen plafond en meende dat andere vrouwen dat ook zouden kunnen. Ze paste zich waar nodig aan aan de heersende (mannelijke) omgangsvormen. Zo waakte ze er bijvoorbeeld voor teveel emotie te tonen. Anders dan veel andere vrouwelijke politici in die tijd deed ze geen concessies aan haar uiterlijk en was ze een uitgesproken verzorgde en vrouwelijke verschijning. Pas later (maar eerder dan vaak wordt verondersteld) sprak Kroes zich uit voor een voorkeursbeleid voor vrouwen. Ze realiseerde zich dat vrouwen anders onvoldoende zouden doordringen tot topfuncties en dat zonder voorkeursbeleid ze zelf een uitzondering op die regel zou blijven. Ook pleitte Kroes bijvoorbeeld voor een vrouwenquotum voor het kabinet. Ze was in die zin een feministe après la lettre, zoals de titel van één van de hoofdstukken luidt.
Drie jaar geleden verscheen er al de vuistdikke biografie ‘Neelie Kroes’ van de hand van Stan de Jong en Koen Voskuil. Voegt deze nieuwe biografie van historica en freelance journalist Alies Pegtel iets toe? Toch wel. Ten eerste kiest de auteur ervoor Kroes’ levensverhaal consequent te plaatsen in de context van de vrouwengeschiedenis. Kroes’ leven als werkende vrouw en haar opvattingen daarover worden beschouwd in het licht van de ontwikkelingen in de emancipatie en het feminisme in het nog steeds veelal parttime werkende Nederland.
Ten tweede behandelt Pegtel uitvoerig de meest recente tweede termijn van Neelie Kroes als eurocommissaris, dit keer met de portefeuille Digitale agenda. Maar ook de analyse over haar verdiensten als commissaris Mededinging (haar eerste termijn bij de Europese Commissie) komt beter uit de verf dan in de biografie van De Jong en Voskuil.
Ten slotte heeft Neelie Kroes, anders dan bij de biografie van De Jong en Voskuil, haar medewerking verleend aan deze biografie, zij het na enige aarzeling (Kroes: “Wie wil dat nu lezen?”). Hierdoor heeft Pegtel kunnen spreken met een groot aantal bronnen, waaronder familieleden van Kroes. Mede hierdoor geeft ‘Neelie’ een volledig en persoonlijk beeld van haar loopbaan en (gezins)leven. De haast verontschuldigende mededeling in de inleiding dat het de biograaf aan primaire bronnen ontbrak –Kroes verbrandde bijna alle papieren en foto’s- en dat daarmee geen sprake zou zijn van een klassieke biografie, had dan ook niet gehoeven, bronnen genoeg.
De medewerking van Kroes heeft niet geleid tot het uit de weg gaan van gevoelige kwesties. Wel zet Pegtel op voorhand vraagtekens bij de negatieve beeldvorming rond Kroes, met name in de periode voordat Kroes eurocommissaris werd; zo zou Kroes doen aan vriendjespolitiek en kil en instrumenteel zijn in haar relaties. Pegtel gaat vervolgens de controverses en affaires waarin Kroes een rol zou hebben gespeeld niet uit de weg. Wel voert ze diverse getuigen ‘à décharge’ op, soms verrassend exotisch, zoals een onderhandelaar van de Verenigde Arabische Emiraten, die een ander licht werpt op het vermeende afketsen van een fregattendeal met dat land in de jaren ’90, waarbij Neelie Kroes een kwalijke rol zou hebben gespeeld. Pegtel laat steeds het oordeel aan haar lezer, maar in veel gevallen zal dat milder zijn dan bij het lezen van de analyse van haar collega-biografen De Jong en Voskuil.
Neelie. Brave meisjes schrijven zelden geschiedenis
Alies Pegtel
Uitgeverij Boom
ISBN 9789461050328
Verschenen in mei 2014
Bestelinformatie
Koop bij Athenaeum Boekhandel
Bestel hier als paperback bij Athenaeum Boekhandel (€ 19,90)
Bestel hier als ebook bij Athenaeum Boekhandel (€ 12,00)
