Het strijdbare leven van Mieke Bouman. Voor, tijdens en na de Indonesische strafprocessen

Wat weten we toch eigenlijk weinig van onze nationale geschiedenis. Waarom is dat? Is wat we doen in ons eigen leven, ongemakkelijke momenten vergeten zodat we ongehinderd verder kunnen, hetzelfde wat we met onze collectieve geschiedenis doen? Ernestine Hoegen, tot vijf jaar geleden werkzaam in de wereld van het Recht als officier van justitie en kinderrechter, schijnt met haar boek Een strijdbaar bestaan. Mieke Bouman en de Indonesische strafprocessen een verhelderend licht op een nog steeds pijnlijk deel van de Nederlands historische canon. Over canon gesproken, de sinds 22 juni vernieuwde Canon van Nederland, even kijken wat daarin staat over Indonesië…

Geen verleden tijd
Lange tijd wordt er over de verloren koloniale oorlog gezwegen. De standpunten tussen de grote groep veteranen en een diverse groep migranten uit de voormalige kolonie lopen ver uiteen. Vanaf 2008 wordt de erkenning van de oorlogsmisdaden in de rechtszaal uitgevochten. Het bekendst is de Rawagede-zaak. In 1947 werden in het West-Javaanse dorp Rawagede 431 mannen doodgeschoten door Nederlandse militairen. Zo’n zestig jaar later eisen de weduwen een schadevergoeding. In 2011 oordeelt de rechtbank dat de weduwen hier recht op hebben.
Nog steeds worstelt Nederland met de erkenning van Soekarno’s afkondiging en de daaropvolgende oorlog. In 2020, 75 jaar na de Proklamasi, maakt koning Willem-Alexander excuses voor ‘ontsporingen van geweld’ in de oorlog en feliciteert hij Indonesië met 75 jaar onafhankelijkheid.

Biograaf en vertaler Hoegen beschrijft hoe Mieke Bouman haar man Herman leert kennen in Groningen en met hem naar Indië vertrekt waar hij een advocatenkantoor begint. In een vlot leesbaar en niet met juridische- of historische feitenkloverij volgestopt verhaal schetst ze een mooi portret. Niet alleen dat van een echtpaar dat strijdbaar en avontuurlijk een nieuw leven opbouwt dat door de Japanse bezetting en gevangenschap verwoest wordt, enn hoe ze daarna een tweede en ook een derde keer opnieuw beginnen. Maar ook een portret van het ruw doorsnijden door de Republiek Indonesië van de banden met Nederland als voormalig kolonisator.

Nieuws

Dat we Indië verloren, en dat er door Nederlandse jongens tevergeefs is gevochten om de illusie van Nederland als VOC-macht nog langer in stand te houden, dat wist ik. Dat er veel gedesillusioneerde Nederlanders, Indische Nederlanders, Molukkers naar Nederland kwamen en beroerd of helemaal niet opgevangen werden was ook bekend.

Maar de NIGO? de Nederlands-Indonesische Guerrilla Organisatie, nooit van gehoord. Rechtszaken van de Indonesische regering tegen Nederlanders wegens guerrilla-activiteiten? Zaken waarbij die Nederlanders werden bijgestaan door advocaten die wel door Nederland werden betaald, maar niemand die dat mocht weten. Dat zou het beeld van Nederland op het internationale politieke toneel, dat in de jaren vijftig toch al niet onverdeeld gunstig was, maar verstoren. Dat was nieuws voor mij

Mieke Bouman was korte tijd een bekende Nederlander omdat ze, zonder juridisch diploma, het werk van haar man Herman als advocaat voortzette, toen hij onder de druk van de omstandigheden – hij vreesde voor zijn leven – op de boot naar Europa stapte. Zij bleef, verdedigde de Nederlandse verdachten Henry Schmidt en Leon Jungschläger in de rechtszaal, waar de Indonesische rechter duidelijk werd gestuurd door angst voor de militaire politie en de publieke opinie. De mannen werden ervan verdacht door guerrilla-activiteiten de Nederlandse heerschappij over Indonesië te willen heroveren.

Een strijdbaar bestaan is heel leerzaam voor de bevoorrechte Nederlander die denkt dat showprocessen en rechtszaken, waarbij de verdachte geen enkele kans op een rechtvaardig oordeel heeft, zich altijd ‘ergens anders’ afspelen.

Ernestine Hoegen betracht de nodige afstand maar wordt nergens afstandelijk. Mooi afgewogen vertelt Hoegen over Mieke Boumans tijd in het Jappenkamp, terwijl Herman Bouman in een werkkamp in Japan probeert te overleven.

Met indrukwekkende details die goed gedoseerd en zonder effectbejag een duidelijk beeld van de situatie geven, beschrijft ze wat er binnen en buiten de rechtszaal gebeurde in 1955. Een beeld dat ons helpt begrijpen waarom de relatie met Indonesië nog altijd moeizaam en pijnlijk is. Heel goed daarom dat Ernestine Hoegen bezig is met een volgend boek over die relatie, dit keer vanuit het perspectief van de Indonesiërs.

Een strijdbaar bestaan. Mieke Bouman en de Indonesische strafprocessen
Ernestine Hoegen
Uitgeverij Spectrum
ISBN 9789000365708
Verschenen in mei 2020

Bestelinformatie