Waar blijft het Moederboek van Herman Brusselmans?

“Zijn hele schrijverschap”, zegt Rick Honings in zijn biografische studie over Herman Brusselmans, “is erop gericht om zijn bestaan – dat zich voornamelijk afspeelt rondom zijn appartement in het oude centrum van Gent – in steeds andere kleuren en tinten te beschrijven, vast te leggen, te duiden, te bezweren, maar ook: te vervormen en te fictionaliseren, met het werktuig van zijn verbeelding.”

Majoor van het Menselijk Leed wil een eerste introductie bieden op het leven, werk en imago van Herman Brusselmans, en op de samenhang daartussen, schrijft Honings in de inleiding. Het boek valt daarom uiteen in drie delen, al is er hier en daar wel sprake van enige overlap. Dat is niet verwonderlijk en zeker niet in het geval van Brusselmans: in het universum van de schrijver vallen leven, werk en imago praktisch samen.
Hij schreef tientallen boeken en is nog lang niet uitgeschreven. “Zodra het in me opkomt, moet het d’r uit.” Aan schrappen doet hij niet. “Dan kan je het net zo goed allemáál schrappen, tot de laatste letter. Schrijven is schrijven en daarmee is het wel gezegd.”

Grotesk

Honings (1984) is een bewonderaar van Brusselmans. Op de middelbare school werd hij gegrepen door “de frisse, vlotte stijl, de grove grappen en het groteske verhaalverloop”. In zijn studie citeert hij rijkelijk uit het oeuvre van de Vlaamse Veelschrijver, en wie nog nooit iets van hem heeft gelezen krijgt zo een heel goede indruk.

Brusselmans schrijft over “het leven en de liefde in al haar gedaanten”. Hij werd in 1957 geboren op het Vlaamse platteland als zoon van een veehandelaar. In een interview in de jaren 80 liet hij noteren dat hij naam wilde maken met alleen maar goede boeken: “Geen smoel op de televisie, geen advertenties in de krant of spectaculaire actienummers, maar gewoon uitzonderlijk goed proza. Liefst al tijdens mijn leven.” Naam heeft hij zeker gemaakt, en “iedereen kent Brusselmans”.
Maar het zijn vooral televisieoptredens die Brusselmans tot een publieke figuur hebben gemaakt, schrijft Honings, en daarin klinkt iets van spijt door. Want het liefst wilde Brusselmans – alle gortdroge flauwekul en grofgebektheid voorbij – “één keer een boek schrijven dat echt invloedrijk zou zijn, door iedereen gelezen zou worden en hem in één klap onsterfelijk maken.”

Het ongeschreven Moederboek

Dit is niet de enige passage in de biografie die gedachten oproept aan Gerard Reve (Honings wijst zelf een aantal keer op de invloed die Reve op Brusselmans heeft gehad). De Volksschrijver wilde immers een boek schrijven “dat alle andere boeken overbodig zou maken”. Zo’n boek valt natuurlijk niet te schrijven, maar je kunt het allicht proberen.

Een van de interessante passages in Majoor van het Menselijk Leed gaat over de verhouding van Brusselmans met zijn ouders, en dan met name met zijn moeder, Lea Lenssens. In al zijn werken is ze aanwezig, soms uitgebreid, een andere keer met een paar regels. “Zij is verheven boven alle vrouwen”, zegt Brusselmans, en ook hier moet je denken aan Reve. “Maar een roman over haar schrijven, kan ik niet, want daar zou ik aan kapot gaan. Ik zou eerst een handdruk van de goden moeten krijgen voor ik in staat zal zijn de glorie van die vrouw exact te beschrijven.”

Dat moederboek, constateert Honings, zal er waarschijnlijk niet komen, het zit ‘verborgen’ in het omvangrijke oeuvre.
Jammer is dat misschien wel, want lees hoe Brusselmans, zonder opsmuk, de begrafenis van zijn moeder beschrijft, op het kerkhof in de regen.

“Ik kijk naar mijn vader, naar m’n zus, naar m’n broer. Ik denk: het einde van een clan. En dan, ineens (het is alsof ik kortstondig in een andere wereld ben), dan ineens speur ik om me heen, op zoek naar m’n moeder. Waar is zij?, zo denk ik een moment lang. Ze moet schuilen voor de regen, ze mag niet ziek worden. En pas dan zie ik de kist weer, die even later in de grond zal verdwijnen.”

Majoor van het menselijk leed.
Leven, werk en imago van Herman Brusselmans
Rick Honings
Uitgeverij Prometheus
ISBN 978 90 44630268
Verschenen oktober 2017