Harry Mulisch. Het masker ontrafeld

De minstreel van het Leidseplein, Mulisch en de wetenschap, De weg van het lachen en De furie van het systeem. Zomaar een handjevol titels uit de lijst secundaire literatuur over de Nederlandse schrijver Harry Mulisch (1927–2010). Sinds februari is aan deze lijst een boek toegevoegd: De Mulisch Mythe. Een titel die recht doet aan de status van de auteur en tegelijkertijd uitdaagt tot lezen. Een boek van de hand van Sander Bax, docent literatuurwetenschappen en cultuurgeschiedenis aan de Universiteit van Tilburg.

Eigenzinnige methode

Bax kiest in zijn boek een eigen weg, een eigen methode die slechts zelden wordt gekozen bij het schrijven van een biografie. Bax beschrijft in zijn boek niet zozeer het leven van de mens Harry Mulisch, maar veeleer de levensloop van de schrijver van het immense oeuvre, de auteur Harry Mulisch. De Mulisch Mythe is dan ook geenszins te vergelijken met de het werk van Willem Otterspeer over W.F. Hermans of de trilogie van Nop Maas over Gerard Reve.
Het boek van Bax kent een chronologische opbouw, maar de proloog wijkt hiervan af. Bax begint met een proloog die typerend is voor de man over wie hij schrijft: hij begint met een beschrijving van het boek Siegfried. Hierin fungeert de hoofdpersoon als een literair alter ego van Mulisch, Rudolf Herter, schrijver van De uitvinding van de liefde. Deze Herter is de literaire evenknie van de Mythe die Mulisch heeft gecreëerd rondom zijn eigen persoon. Al lezend grijp je constant terug naar de proloog en zie je hoe Mulisch zich als mythe ontwikkelt tot het beeld van Rudolf Herter in Siegfried.
Bax kiest er heel duidelijk voor niet een deel van het oeuvre van Mulisch onder de loep te nemen, maar alle verschenen publicaties: van poëzie tot roman, van documentaire tot lezing. Voornamelijk in zijn autobiografische werken zoals Voer voor psychologen gaat Mulisch in op de rol van de schrijver.

De Mythe

Dit beeld laat duidelijk zien dat Mulisch uit wil gaan van een autonome literatuuropvatting. In de loop van het boek laat Bax zien hoe Mulisch speelt met de regels van het autonome schrijverschap. Bax ziet in Mulisch die verschillende personen: de mythe, de autonome schrijver en de publieke intellectueel.
In zijn openbare optredens draagt Mulisch standaard het masker van de mythe. Mulisch speelt een spel met de media en is in dat spelen zijn tijd ver vooruit. Bax laat de ontwikkeling van de persoonlijkheid van de publieke figuur Harry Mulisch heel duidelijk zien, hoe Mulisch zich manifesteerde als BN-er. Hoe Mulisch zich ontwikkelde als publiek figuur hangt ook samen met het type schrijver dat hij door de tijd geweest is. Hij begon als de Haarlemse schrijver, vervolgde zijn loopbaan als de Amsterdamse schrijver en werd na Twee vrouwen definitief een Nederlandse schrijver. Met de publicatie en receptie van De ontdekking van de hemel was de internationale schrijver Harry Mulisch geboren.

Gedurfd

De Mulisch Mythe is een eigenzinnige, gedurfde biografie. Een vernieuwende biografie die navolging verdiend. Het is de vraag of iedere schrijver zich leent voor een biografie als deze. Juist Mulisch, juist de meester van de Paradox, leent zich wellicht niet voor een klassieke biografie. Bax ontrafelt op fascinerende wijze het masker dat Mulisch maakte tot wie hij was. Hij weet deze ontrafeling en zoektocht ook nog eens op een toegankelijke wijze te verwoorden. Hoewel De Mulisch Mythe geen klassieke biografie is, is het wel een klassiek boek over een klassieke auteur. Het heeft het in zich om een klassieker binnen de Mulisch-literatuur te worden.

Niek Wind is fractievoorzitter van Gemeentebelangen Borger-Odoorn en schrijft bespiegelende artikelen over literatuur, filosofie en politiek op zijn blog www.niekwind.nl.

De Mulisch mythe
Sander Bax
Uitgeverij Meulenhoff
ISBN 978-90-290-9051-3
Verschenen in februari 2015