Frans Pointl was al op leeftijd toen hij in 1989 doorbrak met de verhalenbundel De kip die over de soep vloog. Wat heet, op je 56ste ben je – wat ze noemen – een laatbloeier. Vooral zijn televisieoptreden bij Adriaan van Dis droeg bij aan zijn succes. Pointl nam tijdens het interview een half glas witte wijn, hij wilde de VPRO niet op kosten jagen, en was voor de gelegenheid naar de stomerij gegaan. Ontwapenende sulligheid. Daarna legde hij uit waar die wereldvreemdheid vandaan kwam. De verhalen in De kip die over de soep vloog gaan over een alleenstaande moeder die zich vastklampt aan haar enige zoon en voortdurend met zelfmoord dreigt. Die zoon heeft voor de rest van zijn leven moeite serieuze relaties aan te gaan. Ook gaan de verhalen over familie die niet terugkeerde uit de kampen. De geschiedenis was bij Frans Pointl in de genen gaan zitten. De shoah zou nooit meer voorbijgaan.
Pointl werd genomineerd voor de AKO-literatuurprijs. De prijsuitreiking was een gedenkwaardige avond.
voor het eerst zat ik aan
aan een diner
dat viel verdraait niet mee
een colonne obers bracht schalen binnen
waarop saumon fumé
daarna kreeg ik een bord
met iets rozeroods erop
dat leek op een jonge uit het nest
gevallen en gefrituurde reiger
ik vroeg iemand hoe dit heette
die meneer zei: zolang het niet
beweegt kunt u het rustig eten
David de Poel noemde zijn relatie met Frans Pointl een ‘vriendschap’, Pointl hield het op een ‘samenwerking’. Ze leerden elkaar kennen op straat. Niet lang daarna vroeg Pointl aan De Poel of hij niet zijn biograaf wilde worden. Wanneer een protagonist zich met zijn eigen biografie gaat bemoeien, vraag je om moeilijkheden. Volgens Hans Renders, hoogleraar biografie en theorie aan de Rijksuniversiteit Groningen en directeur van het Biografie-instituut, moet een protagonist minstens 15 jaar dood zijn, wil je met goed fatsoen zijn of haar biografie kunnen schrijven. Pijnlijke onthullingen zullen de overledene niet meer deren. En de overledene kan zich niet meer bemoeien met wat je schrijft. In het ergste geval heb je alleen met bemoeizuchtige nabestaanden te maken.
Die waren er in het geval van Frans Pointl niet.
Pointl heeft aan het einde van zijn leven eigenlijk nog maar één vriend over.
Zijn biograaf.
Klankbord
Hoe schrijf je de biografie van iemand voor wie je de belangrijkste persoon in zijn leven bent geworden? Dan houd je toch op om een biograaf te zijn en kom je in een ander genre terecht: memoires, autobiografie, getuigenisliteratuur? De oplossing van David de Poel is briljant in al zijn eenvoud. De oneven hoofdstukken in De schrijver die over de soep vloog gaan over het leven van Frans Pointl, de even hoofdstukken over het leven van David de Poel met Frans Pointl.
Uiteindelijk vallen die levens natuurlijk samen. De Poel, inmiddels vader van een tweeling, hoort de klaagzang van Pointl in het verzorgingshuis gewillig aan. Vergrote prostaat, artrose in de handen, verwijde aorta, nierontsteking, verschillende tia’s, dreigende blindheid, Guillain-Barrésyndroom. Volgens Pointl, die na een jaar ‘het project’ niet meer ziet zitten, heeft De Poel het maar wat gemakkelijk met hem als hoofdpersoon. ‘Als je mijn biografie wilt schrijven, kun je net zo goed de medische encyclopedie overpennen.’ De Poel wordt uiteindelijk nauw betrokken bij de euthanasie die de eeuwige weifelaar met een hartverscheurende volharding wenst door te zetten.
1 oktober 2015. De Poel komt drie kwartier te vroeg, met haring, het lievelingsmaal van Pointl. Het ontstemt de schrijver zeer. Is meneer de biograaf soms sensatiebelust? Ook het verplegend personeel dat afscheid komt nemen, krijgt lik op stuk. ‘Ik heb nu geen tijd, ik ben aan het sterven.’ De dienstdoende arts kwam overigens tien minuten te laat voor zijn afspraak met de dood.
Wat Eckerman was voor Goethe en Bart Chabot voor Herman Brood, was David de Poel voor Frans Pointl. Een klankbord waarin de echo van een leven in galmende literatuur wordt omgezet. Is De schrijver die over de soep vloog. Het leven van Frans Pointl een volwaardige biografie? Who cares. Ik las vooral een boek dat me buitengewoon ontroerde, bij tijd en wijle vreselijk aan het lachen heeft gemaakt en vanwege zijn sublieme stijl in een jubelstemming bracht. We hebben een nieuwe grote schrijver aan het literaire firmament en zijn naam is David de Poel.
Lees ook het interview van Marita de Jong met de auteur.
De schrijver die over de soep vloog. Het leven van Frans Pointl
David de Poel
Nijgh & Van Ditmar
ISBN 9789038804699
Verschenen in oktober 2019
Bestelinformatie
Koop bij Athenaeum Boekhandel Bestel als paperback bij Athenaeum Boekhandel (€ 25,00)
In bovenstaande recensie lees ik dat Frans Point leed aan een “verwijderde aorta” Dat lijkt me stug. Ik moet er bijna om lachen.
Met vriendelijke groet,
Marjorie Soto
Uiteraard betreft het een verwijde aorta. We hebben het aangepast.