George VI en Elizabeth, als de ouders van de vorig jaar overleden Britse koningin Elizabeth II, waren twee geliefde en gerespecteerde leden van de Britse koninklijke familie. Hun leven en werk hebben veel invloed gehad op de geschiedenis van het Verenigd Koninkrijk. George VI, die in 1936 onverwacht de troon besteeg na de abdicatie van zijn broer Edward VIII, stond bekend om zijn toewijding aan zijn plicht en zijn moed tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij slaagde erin het moreel van het Britse volk hoog te houden tijdens een van de meest uitdagende perioden in de geschiedenis van het land. Zijn beroemde toespraak tijdens de Slag om Engeland is een voorbeeld van zijn inspirerende leiderschap.
Elizabeth, bekend als de Queen Mother, stond bekend om haar warmte en haar vermogen om met mensen van alle lagen van de bevolking om te gaan. Samen hielpen ze hun land door een van de moeilijkste periodes in de moderne geschiedenis heen.
Een hagiografie
In de vuistdikke biografie (671 bladzijden, inclusief notenapparaat) die Sally Bedell Smith schreef over het huwelijk van George VI met Elizabeth Bowes Lyon wordt Osbert Sitwell aangehaald die schreef: ‘Koningen en koninginnen mogen op geen enkele manier feilbaar lijken.’ En dat heeft de biografe ter harte genomen. Verwacht in dit boek dus geen openbaringen, roddels of andere negatieve verhalen over dit koningspaar. Integendeel. In deze hagiografie – en dit woord mogen we hier echt wel gebruiken – beschrijft de biografe het leven van de twee echtelieden aan de hand van enkele boeken maar vooral aan de hand van de brieven die George en Elizabeth aan elkaar schreven en aan anderen. Dit kon zij doen vanwege het feit dat haar toegang is verleend tot de koninklijke archieven. Sally Bedell Smith is ook niet de eerste de beste. Ze schreef onder andere biografieën van koningin Elizabeth II, Prins Charles en prinses Diana.
Je kunt zeggen dat ze in deze biografie doet wat er van haar wordt verwacht. Ze beschrijft nauwgezet het leven van de twee echtelieden, inclusief de bekende anekdotes. De gelukkige, onbezorgde jeugd van Elizabeth op een Schots kasteel, de zeker niet gelukkige jeugd van George VI, die gepest werd door zijn nanny, die stotterde, en in alles het tegendeel was van zijn flamboyante en geliefde broer. De eindeloze moeite die George VI moest doen om Elizabeth ervan te overtuigen met hem te trouwen; pas na drie jaar aanzoeken zei ze ja. Het feit dat George VI niet bestemd was voor de troon, maar plotseling koning werd omdat zijn broer Edward afzag van het koningschap omdat hij met Wally Simpson wilde trouwen. De Tweede Wereldoorlog die ervoor zorgde dat beiden symbool werden voor het standvastige Groot-Brittannië. De relatie met Winston Churchill, de bommen die op Buckingham Palace vielen en de verzuchting van de koningin dat ze nu de Eastenders in de ogen kon kijken… Het staat er allemaal in.
En toch, en toch…
Toch boeit de biografie mij niet.
Met de bril van nu
Dat komt ten eerste omdat ze bijna uitsluitend bronnen gebruikt uit de tijd die ze beschrijft. Dat betekent dat geen enkel historisch feit bezien wordt vanuit de kennis van nu. En ik weet wel dat daar een gevaar in schuilt, maar anderzijds wordt nu erg gemakkelijk gedaan over zeer ingewikkelde historische gebeurtenissen. Een van de vele, vele voorbeelden is de manier waarop de onafhankelijkheid van India wordt besproken. Volgens de biografe hield de koning zich jarenlang obsessief bezig met het land. Hij was er bovendien van overtuigd dat de Britten veel goed hadden gedaan in India en hij koesterde een diep wantrouwen jegens Nehru en Mahatma Gandhi. Hij schreef in zijn dagboek: ‘We kunnen het niet aan de Indiërs overlaten zichzelf te besturen.’ Na de oorlog kwam er een Labour-regering aan de macht en de hang in India naar onafhankelijkheid was te groot. Er volgde onder leiding van Groot-Brittannië een chaotische , verwarrende gewelddadige splitsing. Bedell Smith voegt hier vervolgens niets aan toe. Het enige was ze doet is de moeder van George VI, koningin Mary, aanhalen die in een brief aan haar zoon schrijft dat ze het erg verdrietig vindt dat ze een brief van hem krijgt zonder de I van Imperator in het briefhoofd. Bijna tussen de regels door lijkt Bedell Smith te zeggen dat George VI gelijk had met zijn oordeel over India. We kunnen toch echt met de kennis van nu zeggen dat George VI het fout had. En het gaat er niet om dát hij het fout had, maar wat natuurlijk wel heel interessant is, is waarom hij dit dacht. Waarom had hij deze opvattingen? Dat geeft de lezer een dieper beeld van de man.
In een andere passage schrijft George VI aan de toenmalige ambassadeur van de V.S. in Groot-Brittannië zonder enige ironie dat er maar ‘drie echt vrije volkeren in de wereld zijn’: de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Frankrijk. Echt? Maar drie?
En voor de oranje-liefhebbers: George VI vond Wilhelmina een moedige vrouw en dat beeld neemt Sally Bedell Smith over. Ze voegt eraan toe dat prins Bernard ‘bij zijn schoonmoeder in Groot-Brittannië bleef en later een succesvol bevelhebber werd van de Nederlandse Binnenlandse strijdkrachten’. Echt? Succesvol?
Het moge duidelijk zijn dat de biografe niet van plan is iets op te nemen dat een negatief licht zou kunnen laten schijnen op de koning, op de koningin, op de twee dochters of op iemand die aan de kant van de koning en koningin staan. Sommige dingen worden vergoelijkt, zoals zijn enorme driftbuien of haar manipulatieve gedrag, andere dingen worden of niet gezegd of ontkend. Het meest ridicule voorbeeld hiervan is misschien wel het feit dat ze de film The King’s Speech aanhaalt, de film over de relatie tussen, toen nog, prins Albert en zijn spraaktherapeut Lionel Logue. Ze zegt dat het een goede film is maar dat in werkelijkheid prins Albert geen godslasteringen spuide als onderdeel van de therapie. Ik vraag me af hoe ze dit zo zeker kan weten. Ze was er niet bij en waarom zou je dit zeggen? Wat doet het ertoe of hij dat al dan niet deed? Tenzij er niets maar dan ook niets ten nadele van de koning gezegd mag worden?
George VI werd vaak gezien als een zwakke persoonlijkheid. Hij was niet goed voorbereid op het koningschap en had heel veel moeite had om met de druk en de verantwoordelijkheden om te gaan. Het waren zeker liefdevolle ouders, maar het is bekend dat ze bij de opvoeding van hun dochters steken hebben laten vallen: Elizabeth werd niet goed voorbereid op haar rol als toekomstige koningin en Margaret werd veel te veel verwend. Dat hij politiek naïef was toont ze zelf aan. Maar het feit dat iemand ook negatieve karaktereigenschappen heeft maakt iemand juist interessant. Met name hoe hij met zijn zwakheden omging en welke invloed dit had op wat hij deed en zei. Dat is wat een biografie interessant maakt.
De vertaling
Ten slotte nog een woord over de Nederlandse uitgave: het boek is prachtig verzorgd uitgegeven, gebonden, met lint en een fijne bladspiegel. Het zou de uitgever gesierd hebben als er wat meer aandacht was besteed aan de redactie. Er staan veel te veel vertaalfouten of slordigheden in het boek. Een zeer kleine greep. Ergens is er sprake van een ‘eerste neef’ van George, worden er ‘gevulde broodjes’ gegeten, reageerde Groot-Brittannië met huiveringwekkende opgewektheid op het uitbreken van de oorlog, zegt iemand tegen George: ‘Dat lijkt me wel, heer, dank u’ en raakten ‘Churchill en Attlee onvermijdelijk betrokken toen de hertog van Windsor in Engeland opdook’.
Met andere woorden: mocht je niet veel weten over het leven van George VI en Elizabeth dan geeft dit boek meer dan voldoende informatie om die leemte in te vullen. Wil je een diepgravender portret lezen over dit koningskoppel, hun huwelijk en de tijd waarin ze leefden dan kom je met deze biografie bedrogen uit.
George VI en Elizabeth. Het huwelijk dat de Britse monarchie redde
Sally Bedell Smith
Nieuw Amsterdam
ISBN hardcover 9789046830710
Verschenen in april 2023
Bestelinformatie
Bestel als hardcover bij bol.com (€ 42,99)Bestel als e-book bij bol.com (€ 16,99)
