Louis van Gaal: de hand van de meester

Een paar jaar geleden dacht ik eruit te zijn. Als fan van Ajax was ik tijdenlang bezig om een verklaring te zoeken voor het weerbarstige karakter van Louis van Gaal. Hoe kon je bij het aanzien van de succesvolle voetbaltrainer op televisie zó vaak met kromme tenen zitten? Bij een verkeerde vraag of opmerking kon Van Gaal zomaar uit z’n voegen barsten, met alle leedvermaak en imagoschade als gevolg. Was het arrogantie? Chagrijn? Betweterigheid? Nee, meende ik, het is een gebrek aan humor. Van Gaal kan zichzelf niet relativeren; hij neemt zichzelf te serieus. Totdat ik later las dat Van Gaal in ander gezelschap juist erg grappig uit de hoek kan komen. Vrienden kennen hem als een ontspannen, humoristische kerel. Hè verdraaid, dacht ik. Weer een verklarende theorie over Van Gaal die de prullenbak in kon. Maar ik bleek niet de enige te zijn die gefascineerd was door de markante voetbaltrainer. Nooit riep een voetbaltrainer heftiger reacties op dan Louis van Gaal. Je vindt hem een geniaal trainer, je hebt een hekel aan hem of je hebt een heel erge hekel aan hem. Meer smaken lijken er niet te bestaan.

Prestaties

Qua statistiek heeft Louis van Gaal (1951) altijd gelijk: hij is Nederlands meest succesvolle voetbaltrainer. Zevenmaal werd hij landskampioen: in Nederland, Spanje en Duitsland. Hij pakte met Ajax de UEFA Cup en de Champions League, won met Manchester United de prestigieuze FA Cup en werd in de eredivisie landskampioen met AZ. Vóór zijn trainersloopbaan was Van Gaal gymnastiekleraar en een verdienstelijk voetballer voor onder andere Telstar, Sparta en AZ. Het recept voor zijn successen als coach bleef in zijn carrière ongeveer hetzelfde: geef Van Gaal een groep jonge, gedisciplineerde voetballers die zich volledig willen toeleggen op zijn visie en je zult zien hoe snel de prijzenkast wordt aangevuld.

Dit fenomeen herhaalde zich bij zijn laatste periode als bondscoach van 2012 tot 2014: met een vantevoren kansloos ingeschat collectief, bestaande uit jonge eredivisionisten en een paar internationaal gelauwerde spelers die feitelijk nét over hun absolute top heen waren (Sneijder, Van Persie, Robben) wist Van Gaal een bronzen medaille te veroveren op het WK in Brazilië.

In dit boek wordt teruggeblikt op dat bijzondere toernooi van vier jaar geleden. Want vooral nu het huidige Nederlands elftal door alle bodems van de FIFA-ranglijst is gedonderd en de laatste twee eindtoernooien werden gemist merkte ik dat het prettig is om terug te zwijmelen bij De hand van Van Gaal van Hugo Logtenberg.

Veeleisend

Logtenberg (NRC) neemt in zijn boek een ruime aanloop en blikt op de eerste bladzijden terug op Van Gaals eerste periode als bondscoach: toen hij te maken had met de nadagen van de generatie Van der Sar/gebroeders De Boer. De vedetten waren destijds moeilijk te porren voor een bovenmatige inspanning en Oranje wist zich niet te kwalificeren voor het WK in 2002. Dat zou Van Gaal zich tien jaar later geen tweede keer laten gebeuren.

Hij is, zo geeft hij zelf ook toe, veeleisend en uiterst lastig om mee samen te werken. Van Gaal eist een bijna monastieke levenswijze en toewijding van zowel spelers als begeleidende staf, zowel binnen als buiten de lijnen. Een colaatje bij het eten? Uit den boze. Niet helemaal topfit? Doortrainen met de reserves. Afwijkende kleding? Daar is het gat van de deur.

Bij mondige spelers als Wesley Sneijder en de eigenzinnige Robin van Persie komt met enige regelmaat het stoom uit de oren: ze vinden Van Gaal de beste trainer die ze ooit hebben gehad, maar de handleiding van zijn persoonlijkheid is niet om door te komen. Die continue spanning tussen de bondscoach en zijn omgeving weet Logtenberg verrassend goed weer te geven. In droge, rake bewoordingen geeft hij een inkijkje in de werkwijze van Van Gaal én in een fascinerende periode van het Nederlands elftal, met alles wat daarbij komt kijken: de rol van de begeleiding, de opinies van de media, de karakters van een coach en zijn spelers. Toegegeven: een diepere inkijk in de zielenroerselen van Van Gaal blijft in dit boek achterwege. Maar misschien moet je sommige mysteries ook gewoon intact laten.

Sportbiografie

In de pers werd bij verschijnen van De hand van Van Gaal vooral gewag gemaakt van de gokschuld die assistent Patrick Kluivert tijdens de voorbereidingen op het WK in Brazilië (2014) zou hebben opgedaan bij een paar spelers. Maar gelukkig wordt daar door Logtenberg niet te diep op ingegaan. Het is tekenend voor het enigszins verziekte klimaat waarin vandaag de dag sportbiografieën verschijnen: het absurde is de norm. We willen vooral nog lezen van sporthelden die van hun sokkel donderen in een wolk van cocaïne, overspel en doping. Dat is niet de toon van dit boek. Zoals het ook niet de stijl van Van Gaal is. Hoewel Van Gaal een paar jaar terug zelf al een lijvige autobiografie schreef onder de veelzeggende titel Van Gaal, biografie en visie, verleende hij toch zijn medewerking aan dit boek. “Niet onaardig geschreven” concludeert de oud-bondscoach op de achterflap. Ook daarin heeft hij helemaal gelijk.

De hand van Van Gaal
Hugo Logtenberg
Prometheus
ISBN 9789044638165
Verschenen in mei 2018