Darja Collin, was dat niet de vrouw van de dichter Slauerhoff? Was dat geen danseres? Het zijn die twee vragen die opkomen als haar naam eens mocht vallen. Schrijver Arend Hulshof raakte na het herlezen van de biografie van Slauerhoff van Wim Hazeu gefascineerd door deze vrouw ‘die meer nog dan hij tegen de tijdgeest inging’ en besloot een biografie over haar te schrijven. Met bewonderenswaardig doorzettingsvermogen heeft Hulshof de schaarse herinneringen en documenten boven water gekregen, daarbij vooral ook geholpen door de onvolprezen zoekmachine Delpher.
Een eenduidig beeld van haar weet de biografie niet op te roepen. De herinneringen aan Collin zijn tegenstrijdig, van lief, warm en kwetsbaar tot hard en onbenaderbaar. Een vrouw met vele gezichten, wat we al mogen opmaken uit het omslag van het boek. Het is nauwelijks te geloven dat de wilde, geëxalteerde vrouw op de voorkant dezelfde is als de ingetogen, stille ballerina achterop.
En er is nog een andere paradox: er komt een vrouw naar voeren die weet wat ze wil, maar tegelijkertijd wordt haar leven bepaald door toevallige ontmoetingen en spontane beslissingen. Zoals een surfer de golven kiest die hem verder brengen, zo is haar leven ook een aaneenschakeling van verrassende bochten en wendingen. Een steenrijke bankier ziet haar optreden en neemt haar mee naar de Verenigde Staten. Of ze daar ook heeft opgetreden is onbekend. Al snel is ze terug in Europa, en korte tijd later is ze in Parijs, in het kielzog van violist Huberman of ingenieur Han de Iongh. Het is niet helemaal duidelijk wie haar heeft meegenomen. Haar aantrekkingskracht op mannen moet groot zijn geweest: ze verkeert in kunstenaarskringen en haar bewogen leven lijkt in dat opzicht op dat van de schrijfster Emmy van Lokhorst.
Moderne dans
Begin jaren twintig wierp de schrijver Jobs Werumeus Buning zich op als autoriteit op het gebied van de moderne dans. Pas later zal hij zich voor de Telegraaf storten op de culinaire genoegens. Na een eerste negatieve recensie raakt ook hij in de ban van Darja Collin. Hij gaat haar beminnen en protegeren. Het is de periode waarin de dans – net als de schilderkunst – zich explosief in allerlei richtingen en stromingen ontwikkelde. Émile Jaques-Dalcroze, Isadora Duncan, Martha Graham, Mary Wigman, Michel Fokine, Vaslav Nijinsky, Kurt Jooss, om maar een paar namen te noemen, geven internationaal richting aan de nieuwe kunstvorm. In Nederland is Darja Collin een van de pioniers, naast Gertud Leistikow, Corrie Hartong, Florrie Rodrigo en vele anderen. Deze danseressen richten soms samen scholen op, soms ook beconcurreerden ze elkaar. Veel van deze namen kruisen het pad van Darja Collin en figureren in de biografie.
Spin-off
Uitgerekend bij Werumeus Buning ontmoet Darja Collin de dichter en arts Jan Slauerhoff. Het wordt een stormachtige liefde, uitmondend in een slecht huwelijk, met als dieptepunt een doodgeboren kind. De vrijgevochten danseres en de toxische dichter zijn tijdens hun huwelijk nauwelijks samen, zij op tournee als danseres, hij als scheepsarts op de grote vaart. Omdat het leven van Slauerhoff tot in detail is gereconstrueerd door verschillende biografen, lijkt de eerste helft van de biografie van Collin soms op een spin-off van het boek van Wim Hazeu. Telkens als je in de voetnoten op zoek gaat naar de vindplaats van een citaat of mededeling word je verwezen naar die biografie. Wel handig als je die bij de hand hebt.
Wereldreizen
Saai is het boek nergens. Dat komt niet alleen omdat het goed geschreven is, maar ook omdat de hoofdpersoon de halve wereld rondreist. Vóór de oorlog zijn er tournees naar Zuidoost-Azië, met optredens in Nederlands Indië, na het begin van de Tweede Wereldoorlog reist ze met een leerlinge en levenslange vriendin via Nice, dwars door Afrika op weg naar Australië. In Sydney maakt ze de Japanse bombardementen door de Japanners mee, ze danst voor Amerikaanse soldaten in Nieuw-Guinea op een provisorisch in elkaar geschroefd danspodium. Uiteindelijk belandt ze in Florence, waar ze een dansschool heeft aan het plein voor de Santa Croce. In deze stad vindt ze haar laatste rustplaats.
En altijd en overal: dansen en lesgeven, in een aanhoudende poging een goede synthese te vinden van de klassieke en de moderne dans.
Darja Collin is een van die fascinerende vrouwen die de eerste helft van de twintigste eeuw hun levensvervulling zagen in de dans. De ironie wil dat ze aan haar knetterende huwelijk met Slauerhoff deze biografie te danken heeft, want zonder dat zou ook Arend Hulshof niet op het idee gekomen zijn dit boek te schrijven. Hoe de danswereld waarin ze acteerde er in zijn geheel uitzag, wordt in dit boek niet duidelijk. Logisch, want Darja Collin staat in de spotlight. De wereld om haar heen is slechts beschreven voor zover het haar aangaat. Het boek van Eva van Schaik, Op gespannen voet: geschiedenis van de Nederlandse theaterdans vanaf 1900 is inmiddels bijna veertig jaar oud. Het wordt tijd voor een nieuwe alomvattende geschiedenis van de moderne dans in Nederland.
Alleen in dans kon zij wonen – Het vrijgevochten leven van Darja Collin 1902-1967
Arend Hulshof
Querido
ISBN paperback 9789021485362
Verschenen in oktober 2025
Bestelinformatie
Bestel als paperback bij bol.com (€ 27,99)
