Dag Aabye. Lopen tegen de veroudering

De biografie van Dag Aabye verscheen in april 2023 in Canada onder de titel Outsider. An Old Man, a Mountain, and the search for a Hidden Past. Het boek van de Canadese sportjournalist Brett Popplewell werd in zijn vaderland onmiddellijk een bestseller. De biografie is nu in Nederland uitgebracht onder de titel De ultieme buitenstaander. Het onwaarschijnlijke verhaal van een wilde superatleet.

Leven in een schoolbus

Dag Aabye (1941) bouwde in Canada een naam op als loper van ultralange afstanden. Hij liep op zijn zestigste voor het eerst de daar zeer bekende Canadian Death Race, een hardloopwedstrijd van 125 kilometer in het noorden van het land over zeer moeilijk begaanbaar terrein met grote hoogteverschillen. Hij won in de leeftijdsklasse boven de zestig en herhaalde dat in de jaren daarna nog zeven keer. Meer dan zijn prestaties sprak zijn persoon tot de verbeelding. Dag Aabye liet zich zelden zien. Hij woonde in de bergen van Brits Columbia in een goed verborgen afgedankte schoolbus. Maar meestal was hij daar niet te vinden. Hij kampeerde zolang de weersomstandigheden het toelieten hoog in de bergen, op plaatsen waar niemand ooit kwam. Hij bracht zijn dagen door met hardlopen op zelf uitgehakte paden door de bossen om zich voor te bereiden op een volgende Death Race.

Brett Popplewell, een journalist uit Toronto, was een van de mensen die meer wilden weten over Dag. Met een cameraploeg ging hij naar hem op zoek om een reportage  te maken. Dag nam de ploeg mee naar zijn kamp in de bergen en daarna naar de Canadian Death Race. Het zou de laatste Death Race van Dag Aabye blijken te zijn. Op de leeftijd van 75 jaar werd hij halverwege uit de strijd genomen omdat hij niet meer binnen de tijdslimiet binnen zou kunnen komen.

Popplewell raakte gefascineerd door Aabye en probeerde na de reportage het contact voort te zetten. De aanvankelijk wantrouwige Dag nam Popplewell uiteindelijk mee naar zijn schoolbus, die compleet volgestouwd bleek te zijn met boeken, waaronder stapels dagboeken. Dag leefde zonder telefoon, televisie of internet, maar had wel een radio waarmee hij het wereldnieuws volgde. Hij registreerde alles, van zijn eigen hardlooptrainingen tot het wereldnieuws. Hij nam altijd twee dagboeken mee naar zijn kamp in de bergen, het dagboek waarin hij bezig was en het dagboek van een jaar geleden, zodat hij steeds een jaar kon terugkijken. Solitair leven was volgens Dag onmogelijk als je niet reflecteerde op het leven en de ontwikkelingen daarin vastlegde.

Noorse jeugd

Van het leven van Dag waren slechts flarden bekend. Op het moment Dat Popplewell hem ontmoette leefde Dag al twintig jaar in de bergen. Hij was in 1941 geboren in Noorwegen. Zijn ouders heeft hij nooit gekend. Hij dacht dat zijn moeder na de Duitse bezetting in april 1940 een verhouding was begonnen met een Duitse militair en zwanger was geraakt. Duitse militairen werden gestimuleerd om de zuiverheid van het Arische ras te bevorderen door gehuwd of ongehuwd zo veel mogelijk blonde kinderen met blauwe ogen te verwekken bij Noorse vrouwen. Dat gebeurde in het kader van het programma Lebensborn, onder supervisie van Heinrich Himmler. In Noorwegen zijn tijdens de bezetting ongeveer twaalfduizend kinderen geboren met een Duitse vader. De vermoedelijke vader van Dag verdween al spoedig uit beeld en zijn moeder stond haar kind af aan een weeshuis. Van daaruit werd hij geadopteerd door het kinderloze echtpaar Aabye, dat een grote herenboerderij had en uitgesproken nationaalsocialistische opvattingen aanhing. Toen de oorlog afgelopen was zinde de Noorse bevolking op wraak op de collaborateurs. De familie Aabye voelde zich in Noorwegen zo onveilig dat ze naar Argentinië verhuisde. Begin jaren vijftig achtten ze de kust veilig genoeg om terug te keren naar Noorwegen. Dag was voorbestemd om de boerderij over te nemen maar had daar geen enkele belangstelling voor. Hij werd een uitstekende skiër die optrad als stuntman in vele films waaronder de James Bondklassieker Goldfinger. Uiteindelijk verhuisde hij in de jaren zeventig naar Canada, waar hij een van de grondleggers van het freestyleskiën werd. Hij haalde adembenemende stunts uit door zich door een helikopter af te laten zetten op de top van een steile berg, af te dalen en die afdaling te laten filmen. Toen hij daarvoor te oud werd trouwde hij, kreeg kinderen en verdiende zijn geld als skileraar en houthakker. Totdat hij alles achter zich liet en zich terugtrok in de bergen. Hardlopen over ultralange afstanden werd zijn nieuwe passie en daarvoor bleek hij talent te hebben.

Lebensborn

Popplewell keek vanaf het begin met een combinatie van verbijstering, medelijden en bewondering naar Aabye. Door zijn belezenheid en zijn uitspraken had hij iets van een goeroe, maar je kon hem voor hetzelfde geld zien als een aan lager wal geraakte dakloze. Dag was gesloten over zijn leven. Hij wilde er niet veel over vertellen, maar Popplewell merkte dat Dag meer wilde weten over zijn afkomst en vooral zijn moeder. Hij bood Dag hulp aan bij het onderzoeken van zijn verleden en Dag stemde toe. Zes jaar heeft Popplewell aan zijn onderzoek besteed. Hij slaagde erin Dags adoptieproces te reconstrueren. Omdat hij net als Dag veronderstelde dat Dag een Lebensbornkind was spitte hij Noorse archieven uit op zoek naar informatie over het Lebensbornprogramma. Noorse vrouwen die het met Duitsers hadden aangelegd kregen het na de oorlog moeilijk. Ze werden kaalgeschoren en veroordeeld. Omdat hun kinderen volgens enkele vooraanstaande Noorse wetenschappers fascistische genen hadden werden ze in heropvoedingsgestichten ondergebracht. De Noorse regering heeft voor de brute behandeling van de Lebensbornkinderen in het begin van de eenentwintigste eeuw excuus aangeboden. Popplewell kwam er achter dat Dags moeder de naoorlogse vervolging heeft ontlopen door naar Zweden te vluchten, net als onder andere de moeder van het bekendste Lebensbornkind, Anni-Frid Lyngstad, een van de zangeressen van ABBA. Over Dags vader kon hij geen sluitende informatie vinden. Popplewell informeerde Dag over de resultaten van zijn onderzoek en bood hem aan om samen naar Noorwegen en Zweden te gaan. Dag stemde toe en samen bezochten ze zijn adoptiefamilie, de plaatsen uit zijn jeugd, de plaatsen in Göteborg waar zijn moeder onder armoedige omstandigheden tientallen jaren had geleefd en was gestorven.

Beroemd door YouTube

In de tussentijd had Poppelwell ook contact weten te leggen met Dags ex-vrouw en zijn drie kinderen, met wie hij al vijfentwintig geen contact meer had. Uit die verhalen komt Dag naar voren als een aanvankelijk zeer toegewijde huisvader, die als skileraar en houthakker de kost verdiende. Geldzorgen had het gezin niet omdat hij na het overlijden van zijn adoptieouders een flinke erfenis had gekregen. Maar Dag kreeg een ernstig alcoholprobleem, draaide zijn geld erdoor en verloor zijn huis, waarna zijn vrouw van hem scheidde. Hij ging leven in een schoolbus op een plein voor een winkelcentrum totdat bewoners besloten de bus te verslepen naar een plek ver buiten hun gezichtsveld. Vanaf dat moment begon Dag met ultralopen.

Toen Popplewell een jaar of twee met zijn onderzoek bezig was slaagde een andere cameraploeg erin Dag te vinden en te interviewen. Hun film met de titel Never die easy werd op YouTube miljoenen keren bekeken en vestigde Dags naam als ‘de meest ongrijpbare man in Noord Amerika’. Dag komt erin voor als een man die door zijn levensstijl de veroudering en aftakeling weet te tackelen. Aan de ene kant zal Popplewell niet blij zijn geweest dat anderen zich op zijn terrein begaven. Aan de andere kant kon zijn boek door de YouTube film vanaf de verschijningsdatum op een grote belangstelling rekenen en dat zal hem geen windeieren hebben opgeleverd. Popplewell slaagt er in zijn biografie in om een vollediger beeld van Dag Aabye neer te zetten dan in de film het geval is. In de film is Dag een mythische figuur die op een bijzondere manier kan reflecteren op het ouder worden. Het boek van Popplewell schetst een completer beeld en dat is zeker niet alleen maar rooskleurig.

Het raadsel van de vader weet Popplewell uiteindelijk ook op te lossen. Met behulp van een DNA-monster en een van de databanken waar mensen hun DNA kunnen deponeren kan Popplewell uiteindelijk vaststellen dat Dags vader geen Duitse soldaat is maar dat de oplossing letterlijk veel dichter bij huis moet worden gezocht. Misschien had Popplewell zich veel inspanning kunnen besparen als hij eerder de mogelijkheden van DNA-onderzoek had benut. Maar je kan met evenveel recht beweren dat een biografie juist interessant wordt door de geconcentreerde zoektocht naar informatie, inclusief het beschrijven van voor de hand liggende sporen die uiteindelijk dwaalsporen blijken te zijn.

De ultieme buitenstaander. Het onwaarschijnlijke verhaal van een wilde superatleet
Brett Popplewell
Prometeus
ISBN paperback
Verschenen in 2023

Bestelinformatie