De burgemeester van Rotterdam, Ahmed Aboutaleb, is van ver gekomen. Letterlijk, want in 1976 arriveerde hij met zijn moeder en zussen vanuit het Marokkaanse Rifgebergte in Nederland. In de biografie Ahmed Aboutaleb. Overal de eerste van Elisa Hermanides en Ruben Koops valt te lezen waar zijn reis op is uitgelopen.
Hoe groot kan het contrast zijn. Vanuit een klein dorp in het Rifgebergte. Van stilte, isolement en conservatieve familiewaarden naar een koud land, waar niemand het nog heeft over problemen met migranten. Ze zijn er al wel, vertelt hoogleraar Migratie Han Entzinger, maar ze werken hard en je ziet ze bijna niet op straat.
Vader Mohammed gaat als gastarbeider vanuit Marokko naar Frankrijk. Hij verdient te weinig als imam in de Rif. In Frankrijk lukt het niet om zijn positie te verbeteren, dus reist hij door naar familie in Den Haag.
Zoon Ahmed Aboutaleb is vijftien als hij naar Nederland komt in het kader van gezinshereniging. Nederlands leert hij in verschillende buurthuizen, en thuis, nadat hij zijn vader weet over te halen om woordenboeken voor hem te kopen. Hij is ambitieus en vastbesloten succes te behalen.
Na een opleiding aan de hts zoekt hij een weg voor zijn (politieke) ambities, in eerste instantie in de journalistiek. Dat kan prima in het dan nog zeer verzuilde medialandschap. Via de NOS, het programma Radio Thuisland voor de tweede generatie migranten, en de jonge hond onder de zenders Veronica, komt hij als verslaggever terecht bij het RTL-nieuws. Iedereen die naar hem wil luisteren kan gebruik maken van zijn ongebreidelde werklust. Als hij maar een platform krijgt om zijn ideeen naar voren te brengen.
Via een baan als persvoorlichter bij het ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Cultuur wordt hij directeur bij instituut Forum, samen met CPN-er en ex-wethouder Tineke van den Klinkenberg. Er moet bezuinigd worden, maar Aboutaleb laat het rotwerk over aan Tineke. Er worden mensen ontslagen, plannen in de prullenmand gegooid, slecht nieuws gesprekken gevoerd. Niet door Aboutaleb. Die is vooral bezig met netwerken en bruggen bouwen.
Cliché
De auteurs zijn als gedegen journalisten te werk gegaan, maar soms liggen de clichés wel erg voor de hand. Eerst leggen ze uitgebreid uit hoe traditioneel Aboutalebs afkomst is, om daarna te vertellen dat Ahmed en zijn vrouw Khaddouj gewoon verliefd worden waneer hij bij haar thuis een reportage komt maken voor radio Thuisland. Als familie van Khaddouj in Frankrijk vindt dat hun zoon wel een geschikte huwelijkskandidaat voor haar is, grijpt Aboutaleb in. Hij vraagt haar vader om haar hand, vader stemt toe en ze trouwen.
Het is de opmaat naar hun stelling dat Ahmed conservatiever is in zijn privéleven dan hij in de openbaarheid laat zien. Of dat echt zo is, is lastig te controleren. Zijn thuisleven blijft erg privé, zowel omdat dat veiliger is als omdat mevrouw Aboutaleb veel minder van aandacht houdt dan haar man. Khaddoui Aboutaleb gaat studeren en daarna werken in de psychiatrie.
Het echtpaar krijgt drie dochters en een zoon. Dochters Yasmina, Roufaida en Amira volgen alle drie het gymnasium. Niet alleen vader Ahmed maar het hele gezin Aboutaleb zoekt blijkbaar een weg naar de top. Het gezin woont tegenwoordig in een huis aan de sjieke Hoflaan. Het huis waar ooit Jan Zwartendijk woonde, de diplomaat uit De Rechtvaardigen van Jan Brokken.
Oprotten
Na de moord op Theo van Gogh in 2004 zegt hij dat moslims die niet willen integreren hun koffers maar moeten pakken. Die ‘tough love’-houding levert hem veel kiezers op en steun van politici van partijen als de LPF en de VVD. Het sterkt hem in de overtuiging dat iedereen die hard wil werken en zich aan de regels houdt, er wel komt. Het zal niet de laatste keer zijn dat hij zijn geloofsgenoten ‘de oren wast’.
Aboutalebs uitspraak in 2015, dat moslims die het eens zijn met de aanslag tegen Charlie Hebdo ‘op moeten rotten’ verlaagt volgens de auteurs de drempel bij andere politici om zich hard uit te spreken. Uitgezonderd Geert Wilders natuurlijk, daar was die drempel al laag. Daarna zien we premier Mark Rutte die ‘pleur op’ zegt tegen Turkse demonstranten die journalisten lastig vallen.
De volksverheffer gaat vaker zijn eigen weg. Als Aboutaleb in 2009 nog maar net tot burgemeester is benoemd, laat hij verstek gaan bij een diner met de top van het bedrijfsleven. Twee wethouders van zijn college zijn die avond opgestapt dus moet hij de coalitie zien te lijmen. De havenbaronnen en Rotterdamse miljonairs zijn ‘not amused’. De biografen vinden dat hij niet de juiste afweging maakt. Ze leggen een verband met de rellen in Hoek van Holland, waarbij de burgemeester veel te laat de driehoek bij elkaar riep. Beginnersfouten? Wat het ook is, iedere keer weer blijkt dat Aboutaleb een fout maar een keer maakt.
Ondertitel van het boek is Overal de eerste. Dat was hij niet helemaal. De eerste moslim in ons landsbestuur was Pangeran Adipati Soejono, een Javaanse regent, die minister van Overzeese Gebiedsdelen was in kabinet Gerbrandy II. Maar een half jaar, van 9 juni 1942 tot 5 januari 1943, toen hij overleed..
Opportunist
Er is kritiek van schrijver Mohammed Benzakour, die Aboutaleb opportunisme verwijt. En ook van Nourdin el Ouali, van geboorte Rotterdammer en voorman van Nida, een moslimpartij in de Rotterdamse gemeenteraad. Hij verwijt Aboutaleb een ouderwetse migrant te zijn. Aboutalebs harde opstelling tegen moslims die zich misdragen is Ouali iets te gemakkelijk. Recht op gelijke behandeling versus plicht zich aan te passen.
Aboutaleb overwoog ooit als bewindsman van de LPF op te treden, maar kiest uiteindelijk voor de PvdA. Hij kiest geen kant in strijd tussen het socialistische Komité Marokkaanse Arbeiders in Nederland (KMAN) en Amicales, de organisatie die betaald wordt door de Marokkaanse koning. De Marokkaanse ambassade nodigt hem regelmatig uit, maar Aboutaleb weigert op te komen draven. Aboutaleb laat ze bungelen maar stapt wel in de adviesraad voor planning en ontwikkeling, op verzoek van koning Mohammed VI. Een paar jaar later stapte hij er weer uit.
Het boek eindigt met speculeren over een derde termijn als burgemeester. Of wil Aboutaleb partijleider van de PvdA worden? In een interview met Joost Eerdmans zegt hij geen landelijke ambitie meer te hebben. Een internationale baan dan? De tijd zal het leren. Paul Scheffer noemt Aboutaleb een held, ‘de beste minister-president die Nederland nooit gehad heeft’. Die uitspraak is veel geciteerd, maar wat die nou precies zegt? Ik ben benieuwd naar deel 2.
Ahmed Aboutaleb. Overal de eerste
Elisa Hermanides & Ruben Koops
Uitgever De Bezige Bij
ISBN 9789403137902
Verschenen in november 2019
