De wereld van Pyke Koch

Het Centraal Museum wijdt vanaf november dit jaar een grootse tentoonstelling aan Pyke Koch (1901-1991). Pyke (Pieter Frans Christiaan) Koch is een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het neo- of magisch realisme in Nederland.

Een eigen voorstellingswereld

Kochs schilderijen van vervaarlijke vrouwen baarden opzien: met Mercedes de Barcelona (1930), Bertha van Antwerpen (1931) en De schiettent (1931) vestigde Koch zijn naam als kunstenaar die met een perfecte techniek een heel eigen voorstellingswereld wist te creëren, sinister, en bijtend ironisch. Zijn Nocturne (1930) veroorzaakte een schandaal. Het tempeltje bij nacht, op een pleintje ingeklemd tussen schaars aangelichte gevels, is immers een urinoir, een beruchte homo-ontmoetingsplek.

In de context van zijn tijd

In de tentoonstelling wordt Kochs werk getoond in de context van dat van zijn tijdgenoten – niet alleen van Nederlandse kunstenaars als Carel Willink, Raoul Hynckes en Charley Toorop, maar ook van Georg Grosz, Anton Räderscheidt en Christian Schad, als vertegenwoordigers van de Neue Sachlichkeit in Duitsland. Daarnaast schetsen korte documentaires, samengesteld door Ad van Liempt, tijdsbeelden.
Op deze manier beoogt de tentoonstelling een dieper inzicht te geven, zowel in Kochs kunstenaarschap als in de politieke complexiteit van het Interbellum, de periode tussen de beide Wereldoorlogen. En daarmee ook Kochs bekentenis tot het fascisme in perspectief te zetten en bij te dragen aan de nuancering van het debat over ‘goed’ of ‘fout’ dat sinds 1945 niet is verstomd. Nu bovendien overal in Europa het rechts-populisme groeit en de antidemocratische stem steeds luider wordt, heeft een terugblik op het Interbellum aan urgentie gewonnen.

Een indrukwekkend oeuvre

Koch werd na de oorlog veroordeeld voor zijn fascistische sympathieën en mocht een jaar niet exposeren. Maar zijn vrienden en collega’s bleven hem trouw. In 1950 vertegenwoordigde hij met een paar collega’s Nederland op de 25ste Biënnale van Venetië. En in 1955 kreeg hij van Willem Sandberg, oud-verzetsman en directeur van het Amsterdamse Stedelijk Museum, een solo-presentatie. Inmiddels was hij nieuwe wegen in zijn werk aan het exploreren; hij schilderde een reeks portretten en voorstellingen die sterk refereren aan Piero della Francesca, een van de grote meesters van de vroege Italiaanse Renaissance. Ook revitaliseerde hij zijn voorliefde voor de zogeheten ‘naïeve’ kunst van Henri Rousseau. Diens Slapende zigeunerin (1897) vormde de inspiratiebron voor zijn Rustende slaapwandelaarster, waarvan hij tussen 1959 en 1971 vier versies schilderde.
Koch bleef actief als kunstenaar tot 1980. Zijn laatste schilderij, De koorddanser III (1980), kan gezien worden als een metaforisch zelfportret, waarmee hij de balans opmaakte van zijn leven en werk. In een kale afgetakelde kamer met twee deuren, waarachter trappen naar beneden en naar boven leiden, balanceert een man met doek over zijn hoofd op het koord. Een desolate scène én een ontroerende finale van een indrukwekkend oeuvre.

Audiotour via uw smartphone

Bij de tentoonstelling is een interessante audiotour ontwikkeld. Verschillende experts, onder wie Maarten van Rossem en Carel Blotkamp, vertellen over Kochs bekendste schilderijen. U kunt de audiotour gratis beluisteren via de eigen smartphone. Een app downloaden is niet nodig.
U opent tours.centraalmuseum.nl op uw telefoon, de rest wijst zich vanzelf. In de eerste zaal vindt u meer uitleg en kunt u een koptelefoon lenen. In het hele museum is gratis Wifi. Vergeet u uw smartphone niet mee te nemen?

Bron: Centraal Museum Utrecht

actueel

Annet Mooij schrijft de biografie van Jan Cremer

Schrijfster en zelfstandig onderzoeker Annet Mooij is de biograaf van Jan Cremer. Mooij zal met haar kenmerkende gevoel en oog voor detail het veelbewogen en fascinerende leven van Jan...

12 mei Biografie op de bühne over Peter Tazelaar en Marga Minco

Op 12 mei  zijn Victor Laurentius, Yra van Dijk en Judit Gera, te gast in biografie op de bühne, het maandelijkse praatprogramma van Biografieportaal in het Torpedo Theater. Laurentius...

Drie biografieën op longlist Brusseprijs 2025

Op de longlist voor de Brusseprijs 2025 staan zeventien titels die kans maken op de prijs voor het beste Nederlandstalige journalistieke boek, een initiatief van het Fonds voor Bijzondere...

Mark Schaevers wint de Publieksprijs Boon voor zijn biografie van Hugo Claus

Tijdens een feestelijke prijsuitreiking in de Schouwburg van Leuven werd gisteravond de winnaar van de Boon 2025 bekendgemaakt. De Publieksprijs ging in de categorie fictie en non-fictie naar De levens...

Biografie op de bühne 14 april: Arthur van Dijk over Willem Pijper en Erik van den Berg over Misha Mengelberg

Tot diep in de jaren zestig van de vorige eeuw was Willem Pijper (1894-1947) de toonaangevende componist in Nederland. Het Concertgebouw had zijn symfonieën, viool- en pianoconcerten steevast op...

Mark Schaevers met zijn biografie van Hugo Claus op de shortlist van de Boon 2025

Mark Schaevers dingt mee naar de Boon 2025, de Vlaamse prijs voor de beste Nederlandstalige boeken, met zijn biografie van Hugo Claus. De Boon voor literatuur is een Vlaamse...

Toch subsidie voor De Parelduiker

De Parelduiker, het literair-historische tijdschrift van Nederland, krijgt na een aanvankelijke afwijzing toch subsidie van het Nederlands Letterenfonds voor de komende vier jaar. Dat is zeer verheugend nieuws na spannende...

10 maart Biografie op de bühne: Han van Bree over Greet Hofmans en Arne Fortuin over Louis Paul Boon

In 1956 stond de monarchie op springen in Nederland. Prins Bernhard lekte naar het Duitse tijdschrift Der Spiegel dat Juliana in de ban was geraakt van een bedenkelijke kliek...

William E. Leuchtenburg, dé biograaf van FDR, overleden

Op 28 januari overleed William E. Leuchtenburg, dé biograaf bij uitstek van de Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt (1882-1945). Over FDR of meer specifiek zijn beleid, zoals de New...

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in