In Begeerd en verguisd. Het leven van Sylvia Kristel waagt Suzanne Rethans zich aan een genre dat in Nederland zelden beoefend wordt: dat van de tabloid biografie. Rethans bekommert zich nauwelijks om de filmografie van La Kristel, maar duikt des te gretiger in de krochten van haar persoonlijke leven: de jeugd in Utrecht, de bravoure waarmee ze roem verwierf, de mannen, de coke en de alcohol.
Sylvia Kristel als jokkebrok
Behoorlijk wat passages in Begeerd en verguisd zijn ontleend aan Naakt, de autobiografie die Kristel in 2007 gepubliceerd heeft. Zo maken we opnieuw kennis met de nogal onorthodoxe manier waarop vader en moeder Kristel, eigenaren van Hotel du Commerce aan het stationsplein in Utrecht, hun kroost in slaap wiegde: met een in alcohol gedrenkt suikerklontje, dat bij wijze van speen in een zakdoek gewikkeld werd. Reeds op haar negende sloop Kristel naar beneden voor een afzakkertje, als ze de slaap niet vatten kon. Toen ze tijdens haar eerste nacht in de Rooms-Katholieke meisjeskostschool in Veldhoven de dienstdoende non om een glas cognac vroeg, was deze Zuster van Barmhartigheid zo verbijsterd dat ze bij wijze van alternatief een aantal weesgegroetjes voorstelde.
Rethans maakt selectief gebruik van Kristels ontboezemingen in haar autobiografie. Kristel fabuleerde graag, zoals veel ‘onthechte’ kinderen. De bewering van Kristel dat ze haar slaapkamer in het ouderlijk nest stelselmatig moest afstaan aan een hotelgast, is volgens zus Marianne een regelrechte leugen. Rethans leunt sterk op de bevindingen van forensisch psycholoog Corine de Ruiter om de diepste zielenroerselen van Kristel te verklaren: een extreem verwaarloosd kind jokkebrokt dat het een lieve lust is, want het mist een anker in zijn leven: ‘Het worden mensen die met alle winden meedraaien. Liegen is een van de symptomen. Het is eigenlijk de ultieme vorm van aanpassen: je zegt wat iemand graag wil horen.’
In een interview met Henk van der Meyden uit 1977 beweert Sylvia Kristel dat ze seksueel misbruikt is door haar vader. Die beschuldiging neemt ze terug tijdens het smaadproces dat John Kristel tegen Privé heeft aangespannen, maar ze houdt met haar getuigenis ook Van der Meyden uit de wind. In een dronken bui had ze hem wel degelijk het vermeende misbruik toevertrouwd. Henny, de vrouw voor wie John het gezin verliet toen Sylvia 15 was, eiste anderhalve ton zwijggeld en een Mercedes van de diva, en dat was Kristel in het verkeerde keelgat geschoten. Ze ging nog liever met de billen bloot, dan dat het ‘kreng’ financieel beter werd van haar verzinsels.
Schaamte
Zoveel feit en fictie roept natuurlijk de vraag op of je als biograaf überhaupt gebruik kunt maken van de autobiografie van Sylvia Kristel, maar aan dergelijke methodologische bespiegelingen waagt Rethals zich niet. De relatie met Hugo Claus wordt vooral aan de hand van diens dagboek toegelicht. Wanneer hij erachter komt dat ze een verhouding heeft met Umberto Orsini, haar tegenspeler in Emmanuelle II en III, vreest ze zijn wraak:
‘Zij zocht en vroeg en zeurde. Zij kon niets anders dan fysische dingen bedenken (vitriool vooral hield haar bezig, want ik had gezegd dat zij gestraft moest worden in kut en gezicht, waar zij gezondigd had) want, zei ze wat hysterisch lachend, van iets anders dan fysiek is er bij mij geen sprake.’
Een nogal Clausiaanse hartenkreet, dunkt me, een stijloefening die zomaar in een van zijn romans terecht had kunnen komen. In ieder geval moeten we die met een korreltje zout nemen, zeker van een auteur die beweerde van liegen zijn tweede natuur te hebben gemaakt. Rethans ervoer het lezen van het dagboek daarentegen als ‘de mooiste en intiemste dagen van mijn research, omdat ik soms letterlijk tussen Hugo en Sylvia in in bed lag,’ zo meldt ze in haar dankwoord.
Het is niet de enige krakkemikkige beeldspraak in deze biografie. Gigi, de tweede vrouw in haar leven waarop Kristel verliefd wordt (na Elly Claus) ‘is geboren met een mondje dat strak staat van de zilveren lepels’. Volgens goed Noord-Hollands gebruik krijg je er bij je geboorte maar één, al ben je de kroonprinses van de Hohenzollers. Het is niet de kwantiteit, maar de kwaliteit van het lepeltje dat telt.
Waarom doet Kristel niets met haar talent, vraagt Freddy de Vree haar tijdens hun verhouding? ‘Omdat ik me schaam,’ zegt ze. Het venijn dat Sylvia Kristel als diva in Nederland ondervond, wijdt Rethans grotendeels aan de ‘kutnijd’ waarmee vrouwen iedere zuster die boven het maaiveld komt een kopje kleiner maken. Dat lijkt me een nogal gebrekkige analyse van het fenomeen Kristel. Van diepgang moet deze biografie van ‘de vrouw die erotiek charmant maakte’ het sowieso niet hebben. Amusant is Begeerd en verguisd wel, al is het maar om de zelfspot waarmee Kristel op haar filmcarrière terugkijkt. ‘Ik ben door de nonnen opgevoed, en wat moet mijn moeder wel niet denken?’
Begeerd en verguisd. Het leven van Sylvia Kristel
Suzanne Rethans
Atlas Contact
ISBN 9789045033174
Verschenen in september 2019
Bestelinformatie
Bestel als paperback bij bol.com (€ 24,99)Bestel als ebook bij bol.com (€ 12,99)
Koop bij Athenaeum Boekhandel Bestel als paperback bij Athenaeum Boekhandel (€ 24,99) Bestel als ebook bij Athenaeum Boekhandel (€ 12,99)
Wat een onzin zeg, dat ik het venijn dat Sylvia Kristel in Nederland ondervond grotendeels toedicht aan het fenomeen ‘kutnijd’. Ik noem die term niet eens in het boek, alleen in de inleiding. Integendeel: ik houd een uitgebreide analyse waarin niet alleen onze calvinistische volksaard aan bod komt, maar ook het feminisme dat in ’74 behoorlijk begon te radicaliseren, toen de film Emmanuelle in de bioscoop verscheen, waardoor Sylvia alles fout deed wat je maar als vrouw fout kon doen, en vervolgens afgemaakt werd. Ook maak ik een vergelijking met andere landen, waar Sylvia juist werd onthaald als het icoon van de seksuele bevrijding van vrouwen. Lezen is blijkbaar ook een kunst, zelfs voor een recensent.
Suzanne Rethans