'Nouri, de belofte' van Henk Spaan, een ongewenste biografie

Een biografie over de carrière van een profvoetballer lezen, doe je liever niet als die speler nog maar 20 jaar oud is. Want dan staat die speler nog maar aan het begin van zijn carrière. In de meeste gevallen moeten de topjaren nog komen. De jaren waarin het landskampioenschap wordt gewonnen, je voor tientallen miljoenen een toptransfer naar FC Barcelona, Liverpool of Bayern München maakt, waarin je de Champions League wint en voor Oranje mag spelen. Dan is 20 jaar wel een beetje vroeg. Maar niet voor Henk Spaan. Liever had hij het levensverhaal pas vijftien jaar later geschreven. De harde realiteit is dat het boek Nouri, de belofte nu al het levenslicht zag. En dat is echt veel te vroeg, behalve als die belofte een hartstilstand krijgt en geen belofte meer is, maar een comateuze jongen.

Eigenlijk is dit niet echt een biografie van Abdelhak Nouri. Zelf noemt Spaan zijn boek in de inleiding “geen klassieke biografie. Mijn bedoeling is een eerbetoon te brengen en een zo waarheidsgetrouw mogelijk beeld te schetsen van een jonge voetballer die het slachtoffer zou worden van het noodlot. Of dat misschien voorkomen had kunnen worden, ligt buiten het kader van dit verhaal.”
En daar doet Spaan goed aan. Of de medische staf van Ajax heeft gefaald, doet er voor het verhaal dat Spaan wil vertellen niet toe. De ´wat als-vraag’ kan nou eenmaal niet worden beantwoord. Blijft over het eerbetoon en een zo waarheidsgetrouw mogelijk beeld schetsen van Abdelhak Nouri. In dat eerste slaagt Spaan met vlag en wimpel. In dat tweede waarschijnlijk ook. Al zullen kritische lezers zich afvragen of mensen van buiten ‘de Nouri-kring’ een objectievere toekomstvisie zouden hebben gehad. Want al lezende rijst de vraag of zo’n boek ook geschreven kan worden over Frenkie de Jong, Matthijs de Ligt of Steven Bergwijn.

Boek

Dat boek zou dan niet door Henk Spaan worden geschreven, want uit alles blijkt dat Nouri voor hem speciaal was. Zo schrijft hij:

“Gek genoeg had ik allang met Abdelhak Nouri afgesproken ooit een boek over hem te schrijven. Dat was in een tijd dat zijn toekomst van alles beloofde: bekers, kampioenschappen, doelpunten en glorieuze passes, verkiezingen tot Speler van het Jaar, Gouden Ballen, Gouden Schoenen, gouden bekers, totdat op 8 juli 2017 al die goudklompjes onherroepelijk werden meegevoerd in de plotselinge stroomversnelling van een hartritmestoornis.”

Spaan zocht de verhalen bij Nouri’s medespelers, familie en trainers. En bij zichzelf, want het boek gaat niet alleen over Nouri, het gaat ook over Henk Spaan. Hij trekt parallellen tussen zijn jeugd en die van Appie. Beiden opgegroeid in de Amsterdamse wijk Geuzenveld-Slotermeer (“Zijn buurt was mijn buurt”). Spaan in de jaren 50 en 60, Nouri in de jaren 00. Hij beschrijft de problemen in de wijk, maar ook de nostalgie van de trapveldjes. Lantaarnpalen als doelpalen. En als die er niet waren, maakte je van jassen wel een doeltje. Ondanks het feit dat er veertig jaar tussen de schrijver en zijn onderwerp zit, merk je al lezende geen verschil in beleving.

Belofte

Het boek heeft als titel: Nouri, de belofte en die dekt de lading perfect. Hij was een belofte, maar voor Spaan zeker een belofte die nagekomen zou worden, ware het niet dat de hartstilstand een einde maakt aan een veelbelovende voetbalcarrière. Spaan weet het zeker: Nouri zou een wereldvoetballer worden. Voor die gedachte zoekt hij steun bij de mensen die Nouri het best hebben gekend: zijn medespelers Donny van de Beek, Leon Bergsma, broer Mo, Ajax-trainers en leerkrachten. Maar Spaan put ook uit zijn eigen herinneringen. Hij volgde Nouri al jaren. Daarom wist hij dat Nouri, naast dat hij een talentvolle voetballer was, ook een bijzonder karakter had. Een innemende, sociale jongen, met het hart op de goede plaats. Maar dus ook met een falend hart, zo bleek tijdens die fatale oefenwedstrijd tegen Weder Bremen. De meeste indruk maakt het ooggetuigenverslag van Noussair Mazraoui, tegenwoordig vaste rechtsback van Ajax:

“De bal was op rechts, wij met zijn tweeën aan de linkerkant en ik zag uit mijn ooghoek dat hij ging zitten. Ik liep naar hem toe, ik wist dat hij last had van zijn enkel, was de eerste die bij hem aankwam. Ik zeg: “Appie, gaat het?” Hij gaf geen antwoord. Ik dacht dat het de warmte was. Ik kwam dicht bij hem en pakte zijn hand en vroeg weer: “Gaat het, Appie?” Hij zei niks. Ik krijg er nu kippenvel van als ik erover spreek. Hij keek me aan en in zijn eigen ogen zag ik angst. Ik denk: wat is hier gaande? Het leek alsof hij iets wilde zeggen. Ik zag zijn mond bewegen, zijn kaken zaten vast, maar zijn tong bewoog. Als wij moslims denken dat we doodgaan zeggen we een gebedje. Hij kon niet praten maar zijn tong bewoog en ik zag dat hij zei: “La ilaha illa Allah.”Door al die l-klanken kon ik aan zijn tong zien dat hij dit gebed zei. Toen pas drong het tot mij door dat het goed fout was.”

Spaan

De schrijver van Nouri, de belofte weet de lezer mee te nemen in zijn bewondering voor Nouri. De carrière van Nouri wordt stap voor stap beschreven. En langzamerhand snap je wat Spaan beweegt. Op een mooie manier maakt hij de lezer duidelijk waarom Nouri zo goed is. “Appie kon naar binnen dreigen en buitenom gaan. Hij kon ook naar binnen dreigen en alsnog naar binnen gaan om de bal in de verre hoek te leggen. Alle bewegingen voerde hij op de hoogste snelheid uit, zonder de controle te verliezen. Lobben kon niemand beter dan hij. Of er in het doel nu een lange keeper stond of niet, of de hoeken nu werden verdedigd door de backs- het maakte allemaal niks uit: hij zag het gat waar de bal precies in paste.”
Ruim een jaar na het drama kwam Henk Spaan met zijn boek. Vooraf was ik een beetje achterdochtig. Ik wist van Spaans admiratie van Abdelhak Nouri. Zelf had ik wel iets van Nouri op tv gezien en natuurlijk, de jongen had talent. Maar ik dacht ook: heb ik niet al tientallen van die talentvolle Ajax-jongens in het eerste gezien, die vervolgens toch niet de nieuwe Frank Rijkaard, Marco van Basten, Dennis Bergkamp of Wesley Sneijder zouden worden? Eerst maar eens zien dat hij een basisspeler wordt, dacht ik. Hij heeft z’n postuur ook niet mee, dacht ik. Helaas zullen we het nooit weten of Nouri de wereldtopper zou zijn geworden, die Henk Spaan in hem zag. Maar of het nou komt door de beelden die ik op YouTube van Nouri heb teruggekeken, of de mooie en overtuigende schrijfstijl van Spaan, ik geloof nu dat hij best eens gelijk zou kunnen hebben.

Nouri, de belofte
Henk Spaan
Ambo/Anthos
ISBN 9789026345838
Verschenen in oktober 2018